کسی از پول مفت بدش نمی‌آید

خوراک ارزان پتروشیمی‎ها تبدیل به یک پدیده شده است؛ پدیده‎ای که در آن پای سهام پرسود در میان است، اما حالا با افت قیمت‎های جهانی دچار ریزش شده و چهار وزیر نیز به گفته برخی مسئولان برای نجات سهامدارانشان در بورس دست به نگارش نامه زده‎اند، چراکه نیک می‎دانند بخش بزرگی از رکود بورس، ناشی از ریزش سهام پتروشیمی‎هاست. با اینکه پتروشیمی‎ها نقش درخورتوجهی در رشد اقتصادی کشور دارند، اما همواره خوراک ارزانشان محل نقد کارشناسان بوده است، ولی آنطور که مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران گفته، لابی‎ آنها با وزارتخانه‎ها چنان قوی است که بهراحتی تصمیم‎ها را بهنفع خود بازمی‎گردانند.  

غلامرضا تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز چندی پیش گفته بود ٩٠ درصد سهام پتروشیمی‎ها متعلق به وزارت دفاع و رفاه است و به این خاطر از این صنعت حمایت می‎کنند و دو وزیر امور اقتصادی و دارایی و وزیر صنعت، معدن و تجارت هم برای حمایت از رشد اقتصادی و دیگری بهدلیل نقش هندلینگ بازار، دست به نگارش نامه زده‎اند. این گفته تاجگردون را اکبر ترکان، مشاور ارشد رئیس‎جمهور نیز تأیید کرد. ترکان در گفت‎وگویی که با «شرق» داشت با تأکید بر اینکه ٩٠ درصد سهام پتروشیمی‎ها متعلق به دو وزارتخانه دفاع و رفاه است و دوست دارند خوراک ارزان بگیرند، گفت این امر سبب شد نامه را امضا کنند. این حمایت‎ها تا جایی پیش رفت که در رسانه‎ها خبری مبنی بر ارسال نامه وزیر صنعت، معدن و تجارت به جهانگیری، معاون اول رئیسجمهور، منتشر شد. در این نامه نعمت‎زاده خواستار خروج این صنعت از بازار سرمایه شده بود. از همه اینها که بگذریم پای سود که در میان باشد، همیشه نام پتروشیمی‎ها می‎درخشد. وقتی که نرخ دلار سه برابر شد این پتروشیمی‎ها بودند که بیشترین سود را از آنِ خود کردند، بهگونهای که حتی یکی از مدیران پتروشیمی هم به کسب سود پتروشیمی‎ها از گرانی ارز معترف می‎شود.

البته این مسئله را بارها فعالان بازار سرمایه هم تأیید کردهاند. با توجه به اینکه نرخ دلار در سال‎های ٩٠ و ٩١ با تلاطمهای شدیدی روبهرو شد و به یکباره از هزارو ٢٢٦ تومان به چهار هزار تومان نیز نزدیک شده بود، گفته‎های مدیرعامل پتروشیمی مارون که در شهریورماه سال ٩١ در سنا، سایت بازار سرمایه، منتشر شده بود، بسیار قابل تأمل است. شریف موسوی با اشاره به اینکه پتروشیمی‎ها از نظر نوع فعالیت به چند دسته تقسیم می‎شوند، خاطرنشان کرد: «یک دسته از پتروشیمی‎ها صد درصد صادراتی هستند و صادراتشان بسیار جذاب است. از سوی دیگر یک دسته از پتروشیمی‎ها ٥٠ درصد از محصولاتشان صادراتی است و مابقی را در بازار داخل میفروشند، این گروه از پتروشیمی‎ها با دسترسی به دو بازار داخلی و خارجی، به مسائل بیرونی و درونی واکنش نشان می‎دهند و در صورت افزایش قیمت ارز، شرایط بهنفع این گروه میشود و درآمدهایشان افزایش می‎یابد».

مدیرعامل پتروشیمی مارون همچنین با اشاره به اینکه رشد قیمت ارز بهطورکلی موجب افزایش سودآوری این شرکت‎ها می‎شود، خاطرنشان کرد: «با انتشار گزارش‎های ششماهه پتروشیمی‎ها، می‎توانیم آثار افزایش نرخ ارز را در سودآوری این گروه ملاحظه کنیم». او البته این نکته را هم یادآور می‎شود که: «بهدلیل اینکه این دسته از پتروشیمی‎ها تأمین‎کننده بخشی از نیاز داخلی هستند، از نظر کسب درآمد در شرایط خاص اقتصادی با مشکل مواجه نمی‎شوند». در این صورت جای تعجب است که چرا همچنان برای دریافت خوراک ارزان تا این حد فشار می‎آورند، البته گذشتن از بازار پرسود بهخودیخود چندان آسان نیست. این گروه از صنایع همیشه در نرخ ارز در بازار تأثیرگذار بودند و سعی داشتند زمانی برای عرضه اقدام کنند که دلار گران می‎شد و اگر چنین نمی‎شد با عرضهنکردن، اقدام به گرانکردن دلار می‎کردند.

مسئله‎ای که طهماسب مظاهری، رئیس کل اسبق بانک مرکزی نیز اوایل سال گذشته بر آن تأکید و با حضور در برنامه پایش، توقف ارز پتروشیمیها را علت اصلی گرانی آن روزهای دلار عنوان کرد، اما حالا انتقادها چندان به مذاق آنها خوش نمی‎آید و قصد ندارند از این رانت پرپیمانه دست بشویند. دوست دارند خوراک ارزان بگیرند. در همین راستا اکبر ترکان، مشاور ارشد رئیس‎جمهور با اشاره به ارزان‎فروشی خوراک پتروشیمی‎ها، افزود: واقعیت این است که قیمت ١٣ سنت برای خوراک پتروشیمی‎ها ارزان است. در این میان برخی وزیران از تلاش برای کاهش قیمت خوراک تأثیر پذیرفته‎اند.  دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی با تأکید بر سخنان تاجگردون، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، تصریح کرد: ٩٠درصد پتروشیمیها برای دو وزارتخانه دفاع و رفاه و تحت مدیریت این دو وزیر هستند، بنابراین دوست دارند خوراک ارزان بگیرند. مگر چه کسی از پول مفت بدش میآید؟ همه خوششان می‎آید.

بنابراین آنها با این انگیزه‎ها نامه را امضا کردند. ترکان افزود: صنعت ایران عادت کرده گاز ارزان دریافت کند. ما با ارزان‎فروشی گاز مخالف هستیم. همین الان داریم گاز را با قیمت ١٣ سنت ارزان می‎فروشیم چون قیمت جهانی گاز، سه برابر این مقدار است. ترکان در واکنش به انتشار خبرهایی که در برخی رسانه‎ها مانند «الف و تابناک» در قالب رانت‎خواری و مفت‎خواری چهار وزیر نویسنده نامه معروف بحران بازار سرمایه به رئیس‎جمهور، در گفت‎وگو با «شرق» گفت: من هیچگاه نگفته بودم چهار وزیری که نامه به روحانی را امضا کرده بودند، مفت‎خوار یا رانت‎خوار بوده‎اند. متأسفانه برخی از رسانه‎ها به‎صورت مغرضانه‎ای نقلقولی را از من منتشر کردند که هیچ‎گاه درست نبود و من از این تعابیر استفاده نکردم. در دولت یازدهم و در هیأت دولت هیچ اختلافی وجود ندارد و اینکه برخی تلاش می‎کنند این‎گونه القا کنند که میان وزیران و در دولت اختلاف هست تعبیر درستی نیست. اما برخی فکر میکنند با انتشار اخبار نادرست میتوانند بر تصمیمگیری دولت تأثیر بگذارند.  او همچنین درباره برنامه‎های دولت گفت: این نامه نشانهای از اختلاف در تیم اقتصادی دولت نداشت و نباید نتیجه گرفت که کار این چهار وزیر در اصول اقتصادی دولت خللی ایجاد کرده است. برنامه دولت برای شش ماه آینده عبور از رکود و رونق تولید است. وزرای اقتصادی دولت نیز در این مسیر گام برمی‎دارند. بنابراین نباید اینطور تصور شود که در دولت یازدهم اختلافی در عملکرد وزیران وجود دارد.