ظرفیت صنعت نساجی نصف شد

صنعت نساجی در زمره بزرگترین، مهمترین و قدیمیترین صنایع جهان است که به دلیل اشتغالزایی بالا و نقش صنعتی، اقتصادی و اجتماعی فوقالعاده، بسیار مورد توجه اغلب کشورها و اقتصادهای بزرگ دنیا قرار دارد. براساس چشمانداز صنعت نساجی و پوشاک در افق 1404 در سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه ترسیم شده است. با توجه به نقش بالای اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم صنعتی، ارزشافزوده بالا و توان بالقوه و بالفعل صادراتی، دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه 50 از اهداف مهم این برنامه در این بخش است.

این درحالی است که رییس هیاتمدیره انجمن نساجی ایران با اشاره  به«چالشهای صنعت نساجی» از قبیل؛ «رکود»، «کمبود نقدینگی»، «مبادلات بانکی» و پدیده «قاچاق» دستیابی به چنین اهدافی را شبیه طنز میداند و معتقد است: درحال حاضر بیشتر واحدهای نساجی فعال در کشور با ظرفیتی کمتر از 50درصد فعالیت میکنند. در عین حال با وجود اینکه صنعت نساجی مورد بیمهری متولیان صنعت قرار گرفته است، اما ارزش صادراتی این صنعت در مقایسه با سایر صنایع بالاست؛ به طوری که رقم صادرات این صنعت با احتساب صادرات فرش به یک میلیارد و 650میلیون دلار میرسد. وی با ابراز گلهمندی از عملکرد وزارت صنعت، معدن و تجارت میگوید: متولیان صنعت کشور آنقدر وقت خود را صرف صنعت خودرو و پتروشیمی کردهاند که موجبات اعتراض «اکبر ترکان» مشاور رییسجمهور نیز شده است.

مزایای صنعت نساجی

مزایای متنوع صنعت نساجی ازجمله قدرت اشتغالزایی بالا، ارزآوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایهگذاری کمتر نسبت به سایر صنایع و ارزشافزوده بالا موجب شده است که بسیاری از کشورها صنعتی شدن خود را صرفاً از صنایع نساجی و پوشاک آغاز کنند و کماکان نیز در بخشهای دانش بنیان و با ارزشافزوده بالا پیشرو باشند. ازجمله سیاستهای موفق در پیشرفت این صنعت که تقریبا در همه کشورهای پیشرو (از قبیل چین، هند، ترکیه، ویتنام و...) به اجرا درآمده، جذب سرمایهگذاری خارجی است که پیش نیاز آن در درجه اول، رقابتی کردن هزینههای تولید سپس تسهیل فضای مناسب کسب وکار و عقد قراردادهای تجاری آزاد و ترجیحی با بازارهای هدف صادراتی و تامین زیرساختها، تسهیلات مالی و مشوقهای صادراتی است. علاوه بر این دسترسی به مواد اولیه، نیروی کار ارزان و ماهر، حمایت همه جانبه دولتها، مشوقهای متنوع و تخفیفهای مالیاتی ازجمله مشوقهای سرمایهگذاری داخلی و خارجی در این صنعت به شمار میرود. از این منظر صنعت نساجی ایران جزو ۷صنعت استراتژیک ایران عنوان شده است.

آمارهای جهانی از صنعت نساجی     

طبق گزارش سازمان تجارت جهانی در سال 2013 میلادی صادرات صنایع نساجی و پوشاک جهان) با 8درصد رشد نسبت به سال قبل و با نرخ چهار برابر رشد کل تجارت جهانی (به 766میلیارد دلار رسید که 5.6 درصد از صادرات کالاهای صنعتی) به میزان848/11میلیارد دلاررا در برمیگیرد. هماکنون افزون بر9هزار 818واحد صنعتی با اخذ پروانه بهره‍برداری از وزارت صنعت، معدن و تجارت در صنایع نساجی و پوشاک کشور فعال هستند که این تعداد 11درصد از کل بنگاههای فعال صنعتی کشور را تشکیل میدهند. میزان سرمایهگذاری ثابت انجام شده در این واحدها طبق اعداد موجود در پروانهها در حدود 78هزار میلیارد ریال و 5درصد از کل سرمایهگذاری انجام شده در صنعت کشور است.

ظرفیت اشتغالزایی در صنایع نساجی

این واحدهای صنعتی بالغ بر حدود 280هزار شغل صنعتی مستقیم ایجاد کرده و حدود 12درصد از اشتغال صنعتی کشور را به خود اختصاص دادهاند. با وجود اینکه 5درصد از سرمایهگذاری صنعتی کشور در صنایع نساجی انجام شده است، این مقدار سرمایهگذاری نسبتا کم توانسته تا 12درصد از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص دهد که این امر ظرفیت صنایع نساجی را در ایجاد اشتغال به خوبی نشان میدهد. البته این میزان اشتغال مربوط به واحدهای صنعتی بوده و با توجه به تعداد زیاد واحدهای کوچک و صنفی طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن (مرکز آمار ایران سال 1390) میزان شاغلان در صنعت نساجی، پوشاک و چرم کشور 647 هزار نفر (21درصد از کل صنعت) است. براساس آمارهای موجود متوسط هزینه مورد نیاز جهت ایجاد اشتغال برای یک نفر در صنایع نساجی حدود 25درصد متوسط هزینه ایجاد اشتغال یک نفر در کل صنعت کشور است. با توجه به اشتغالزایی بالای صنعتی، سهم این صنعت از تولید ناخالص داخلی قابل توجه است. به طورکلی ارزشافزوده از صنایع بالادستی به طرف پاییندستی افزایش پیدا میکند که در مورد صنایع نساجی هم هر چه به طرف حلقههای پایینی زنجیره تامین حرکت کنیم، میزان ارزشافزوده افزایش مییابد که در مورد پوشاک آماده تا 90درصد نیز میرسد.

کاهش سرانه مصرف پوشاک در ایران

طبق دادههای مصرف فردی مرکز آمار در سال 1390 و گزارش موسسه تامسون رویترز، مصرف سالانه 142 انواع محصولات صنایع نساجی، پوشاک و چرم کشور حدود 20 میلیارد دلار تخمین زده میشود. با استناد به آخرین آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مصرف سالانه پوشاک خانوار شهری 7/12 میلیون ریال است و مصرف کل بازار داخلی کنونی پوشاک کشور بیش از 300 هزار میلیارد ریال در سال برآورد میشود. بدیهی است سرانه مصرف جهانی منسوجات و پوشاک به مراتب بیشتر از اعداد اعلامی است که یکی از دلایل پایین بودن آن در کشور، کاهش قدرت خرید مردم و رکود اقتصادی کشور است.

کشورهای برتر صادرکننده

بر اساس این گزارش، 10کشور برتر صادرکننده نساجی، پوشاک و کفش جهان به ترتیب چین، ایتالیا، آلمان، هند، ایالات متحده امریکا، ترکیه، بنگلادش، ویتنام، بلژیک و فرانسه محسوب میشوند. در کنار چین با جمعیت 35/1 میلیارد نفری که به عنوان کارخانه دنیا از آن نام برده میشود، نزدیک به 50 کشور جهان با صادرات سالانه بالای یک میلیارد دلار در زمینه صادرات پوشاک فعال هستند. حجم فروش نام و نشان تجاری مهم ( اروپایی و امریکایی) پوشاک و کفش جهان از کل صادرات کشورهای بزرگ صادرکننده بیشتر است. کشورهای با درآمد بالا (درآمد سرانه بالای616/12 دلار) 45 درصد، کشورهای با درآمد متوسط به بالا (درآمد سرانه بین 086/4 تا 616/12 دلار) 42 درصد، کشورهای با درآمد متوسط به پایین (درآمد سرانه بین 1035 تا 086/4  دلار) 13 درصد و کشورهای با درآمد پایین (درآمد سرانه کمتر از 1035 دلار) 4 درصد از صادرات نساجی و پوشاک جهان را بر عهده دارند. همچنین 80 درصد صادرات جهانی پوشاک مربوط به کشورهای با درآمد بالا و متوسط به بالا است. با توجه به وضعیت جهانی صنایع نساجی و پوشاک و وضعیت نیروی کار و گروه اقتصادی کشور (درآمدمتوسط به بالا،) ایران پتانسیل صادرات بیش از 12 میلیارد دلار منسوجات، پوشاک، کفش و چرم را دارد.

پنج واردکننده مهم جهانی پوشاک

از سوی دیگر پنج واردکننده مهم جهانی پوشاک در سال 2014، به ترتیب امریکا 86 میلیارد دلار ، آلمان36میلیارد دلار، ژاپن 29 میلیارد دلار، انگلستان 28 میلیارد دلار و فرانسه 23 میلیارد دلار هستند که نزدیک به نیمی از واردات پوشاک جهان را به خود اختصاص دادهاند. حجم واردات پوشاک منطقه خاورمیانه و همسایگان ایران 40 میلیارد دلار است و واردکنندگان مهم به ترتیب روسیه، امارات متحده عربی، عربستان و ترکیه به شمار میروند.

هدفگذاری صنعت نساجی و پوشاک

بر اساس چشمانداز صنعت نساجی و پوشاک اساس سند چشمانداز 4 در سند راهبردی وزارت صنعت، معدن وتجارت، دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه ترسیم شده است. با توجه به نقش بالای اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم صنعتی، ارزش افزوده بالا و توان بالقوه و بالفعل صادراتی، چشمانداز صنعت نساجی و پوشاک در افق سال 1404 دستیابی به جایگاه سوم صنعت نساجی در منطقه و رسیدن به رتبه 50 جهان با تکیه بر رقابتپذیری، نوسازی و سرمایهگذاری همراه با توسعه فناوری و ارتقای بهره وری عوامل تولید از اهداف مهم این صنعت است.

چالشهای صنعت نساجی

محمد مروج حسینی، رییس هیاتمدیره انجمن نساجی ایران با اشاره به «چالشهای صنعت نساجی» به «تعادل» گفت: صنعت نساجی در حال حاضر مثل سایر صنایع با چالشهای عمدهیی از قبیل؛ «رکود»، «کمبود نقدینگی»، «مبادلات بانکی» و پدیده «قاچاق» روبهرو است. مروج حسینی با اشاره به «رتبه پیش بینی شده 50 صنعت نساجی ایران در افق 1404»، عنوان کرد: متاسفانه در سند راهبردی هیچ اشارهیی به رتبه فعلی ایران نشده است. ضمن اینکه تعیین چنین اهدافی بیشتر شبیه طنز است تا واقعیت. رییس هیاتمدیره انجمن نساجی ایران در ادامه توضیح داد: تاکنون رتبهبندی خاصی برای صنعت نساجی کشور انجام نشده است اما به نظر میرسد که رتبه ایران کمتر از 50 باشد.

وی همچنین با اشاره به «سرمایه گذاری پیش بینیشده در صنعت نساجی»، تصریح کرد: در سند راهبردی وزارت صنعت، معدن و تجارت همچنین پیش بینی شده که سالانه 450 میلیون دلار در صنعت نساجی سرمایهگذاری شود، این استراتژی زمانی جواب میدهد که همه مسائل باهم دیده شود و سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور نیز همکاری داشته باشد. ازطرفی باید دید، چه میزان نقدینگی وجود دارد که قرار است این مبلغ به صنعت نساجی ترزیق شود. به گفته مروج حسینی، در حال حاضر 9 هزار و 856 واحد نساجی دارای پروانه بهرهبرداری از وزارت صنعت، با ظرفیتی کمتر از 50 درصد فعالیت میکنند.

پدیده شوم قاچاق

رییس هیاتمدیره انجمن نساجی ایران در ادامه با انتقاد از اینکه «قاچاق یکی از معضلات جدی است که صنعت نساجی با آن مواجه است»؛ تصریح کرد: از آنجا که تقریبا 85 درصد محصولات نهایی صنعت نساجی پوشاک است، متاسفانه شاهد افزایش قاچاق بیرویه پوشاک از کشور ترکیه و چین هستیم. به گفته رییس انجمن صنایع نساجی، بیش از 70 درصد از قاچاق کالا بهویژه پوشاک از کشور چین است که از طریق مرز زمینی ترکیه و از طریق مرز آبی دوبی انجام میشود که این پدیده شوم قاچاق بازار صنایع نساجی را نابود کرده است.

وی با تاکید بر «ضرورت مقابله با پدیده قاچاق»، تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر افرادی هستند که به اسم برند اقدام به فروش کالای قاچاق میکنند، اما مجوز آن شرکت را ندارند که وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه ورود کرده است. مروج حسینی با اشاره به اینکه «قاچاق، یک پدیده اقتصادی است»، بیان کرد: برای مقابله با آن باید بهدنبال راهکارهای فرهنگی باشیم، زیرا با بستن مرزها و بگیر و ببندها نمیتوان با پدیده قاچاق مقابله کرد.

 2/1 میلیارد دلار ارزش صادراتی

وی با اشاره به «ارزش صادرات صنایع نساجی در کشور»، گفت: با وجود اینکه صنعت نساجی در مقایسه با سایر صنایع صادراتی مورد بیتوجهی قرار گرفته است، اما ارزش صادرات صنعت نساجی درمقایسه با سایر صادرات غیرنفتی بالاست و ارزش صادراتی آن مبلغی نزدیک به 1 تا 2/ 1 میلیارد دلار است که اگر بخواهیم ارزش صادراتی فرش را که حدود 400 میلیون دلار است به آن اضافه کنیم، مبلغی افزون بر 1 میلیارد و 650 میلیون دلار خواهد شد.

صنعت نساجی نمرده است که احیا شود

وی در پایان با اشاره به «سخنان وزیر صنعت، معدن و تجارت، مبنی بر احیای دوباره صنعت نساجی»، گفت: صنعت نساجی نمرده است که کسی بخواهد آن را احیا کند. متولیان صنعت کشور آنقدر وقت خود را صرف صنعت خودرو و پتروشیمی کردهاند که موجبات اعتراض اکبر ترکان مشاور رییسجمهور نیز شده است. اما همین اینکه در سند راهبردی صنعت نساجی دیده شده جای امیدواری است.