بورس کالا، ایران را به مرجع قیمت‌گذاری زعفران تبدیل می‌کند

طی سالهای اخیر بسیاری از کارشناسان و حتی مسوولان بر لزوم تاثیرگذاری بیشتر ایران از بازار زعفران دنیا به دلیل مزیت بالای کشور در تولید این محصول تاکید کردهاند اما به جرات میتوان گفت برنامهای مدون برای ساماندهی صادرات این محصول ارزشمند انجام نشده است. همچنین بارها تاکید شده است که تولیدکنندگان ایرانی نتوانستهاند برندی را بهعنوان ایران در بازارهای جهانی تثبیت کنند که میتوان دلایل متعدد و متنوعی را برای این موضوع بر شمرد.

یکی از کلیدی‏ترین دلایل ناکامی تلاشها برای تاثیرگذاری بیشتر زعفران ایران در بازارهای بینالمللی، میتواند نحوه کشف قیمت در بازار داخلی و ارائه آن به بازار جهانی باشد. در حال حاضر با توجه به سهم بازار ایران، بدون شک ایران باید اصلیترین مرجع قیمت زعفران در دنیا باشد، اما در عمل به علت نبود وحدت رویه و البته نبود مرجع مورد وثوق فعالان بازار، این مهم تاکنون محقق نشده و قیمت بهصورت پراکنده و در بازار عرضه و تقاضا تعیین می‏شود.

همانطور که بارها در قالب تحقیقات و مقالات متعدد به اثبات رسیده، مهمترین نیاز زعفران ایران برندسازی در عرصه جهانی است که با توجه به نبود زیرساختهای مناسب در بخش کشاورزی، یکی از راهکارها در این حوزه می‏تواند بهرهگیری از ظرفیت‏های بورس کالا باشد. 

در حال حاضر اگر مبادلات زعفران در بورس کالا پشتیبانی شده و توسعه یابد، بهواسطه آن فعالان بازار می‏توانند از آن بهعنوان یک قیمت مطمئن و قابل اتکا در برابر مشتریان خارجی بهره گیرند. همچنین در بلندمدت با توسعه حضور صادرکنندگان در بورس و همچنین لغو تحریمهای بینالمللی، این بستر وجود دارد که معاملات با متقاضیان خارجی نیز از طریق بورس صورت پذیرد.

نگاهی به روند معاملات زعفران در بورس کالای ایران نیز نشان میدهد با آنکه تاکنون معاملات انجام شده در بورس کالا حجم چشمگیری نداشته است، اما هر زمان عرضههای این محصول استمرار داشته، حجم معاملات زعفران بیشتر شده است؛ این موضوع نشان میدهد که تداوم و ثبات عرضه زعفران در بورس کالای ایران اثربخش بوده و با برنامهریزی هدفمند میتوان به سمت صعودی کردن روند معاملات این کالای مهم کشاورزی حرکت کرد. به علاوه باید تاکید کرد که با توجه به نزدیکی به زمان لغو تحریمهای اقتصادی و نقش مهم زعفران در میان کالاهای صادراتی کشور، مطرح شدن بحث ورود زعفران به رینگ صادراتی بورس کالای ایران بسیار امیدوارکننده است.

تحقق این شیوه معامله منافع متعددی برای عرضه‏کنندگان داخلی فراهم خواهد آورد که مهمترین آنها حذف ریسک‏های معاملاتی و افزایش اعتبار انجام معامله است. در کنار آن قدرت چانه‏زنی صادرکنندگان در برابر متقاضیان خارجی را افزایش میدهد. یکی از نکات بسیار مثبت در این راستا، اعلام برنامههای جدید بورس کالا برای عرضههای صادراتی زعفران ایران در دوران پساتحریم و همچنین راهاندازی ابزارهای معاملاتی بر پایه زعفران است که این موارد میتواند مشکلات قدیمی بازار زعفران ایران را برای همیشه برطرف کند.

نگاهی آماری به بازار زعفران

طبق آمارهای رسمی اعلام شده از سوی گمرک کشور، در سال ۱۳۹۳ صادرات زعفران به بیش از ۱۵۸ تن رسیده است. بررسی حجم صادرات نشان می‏دهد بیش از ۹۳ درصد صادرات بهصورت فله انجام میگیرد. این آمار نشان می‏دهد تلاش برای صادرات بستهبندی‏های مناسب برای خرده‏فروشی (زیر ۱۰ گرم) چندان موفق نبوده است و همچنان تجار ایرانی به صادرات محصول خود به شکل فله رغبت بیشتری داشته‏اند. موضوع قابل بررسی دیگر در این آمار ارزش ریالی صادرات انجام شده است. در مجموع طی سال ۱۳۹۳ بیش از ۶۰۴ میلیارد ریال صادرات انجام شده است. این رقم گردش مالی قابل توجهی برای یک کالای کشاورزی به شمار می‏رود. از همین ‏رو فراهم کردن ابزارهایی برای ساماندهی این گردش مالی از اهمیت کلیدی برخوردار است. 

بررسی ارزش دلاری صادرات نیز نشان می‏دهد، صادرکنندگان در سال گذشته بیش از ۲۲۶ میلیون دلار فروش داشتهاند. حدود ۵۶ درصد از این رقم به صادرات در قالب بستهبندی ۱۰ تا ۳۰ گرم اختصاص یافته است. این حجم مالی قابل توجه برای یک محصول خاص، زمینه مناسبی را برای برنامه‏ریزی و سیاستگذاری فراهم می‏کند. با توجه به آنچه بیان شد، مشخص میشود در حوزه صادرات زعفران با یک بازار ۶۰۴ میلیارد ریالی یا ۲۲۶ میلیون دلاری مواجه هستیم و اگر در دوران فعلی که لغو تحریمهای بینالمللی نزدیک است برای شروع تنها بخشی از این گردش از طریق بورس کالا انجام گیرد، امکان کشف قیمت تعادلی برای بازارهای صادراتی با دقت بیشتری فراهم میشود.