سهم 25 درصدی قاچاق در واردات و صادرات

مهمترین موضوعی که طی این سالها مطرح بوده و همچنان هم هست، به این موضوع بازمیگردد که سالانه ۲۰ تا ۲۵ درصد اقتصاد کشور به صورت قاچاق وارد و از کشور خارج میشود و این میزان، تقریبا حدود نیمی از ارزش کالاهایی است که به طور متوسط به صورت رسمی وارد کشور میشود. این آمار پیش از این توسط ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز تایید شده است به طوری که حدود ۱۷ تا ۱۸ میلیارد دلار از این میزان کالا و ارز ورودی و حدود ۸ میلیارد دلار کالا و ارز خروجی است. به نظر میرسید که طی این سالها بهویژه دو سال اخیر به صورت همهجانبه و جدیتر به مبارزه با این پدیده شوم پرداخته شود اما این ارقام همچنان پابرجا هستند و تغییر زیادی در حجم قاچاق کالا صورت نگرفته است.

نکته حائز اهمیت در این مطلب این است که رقم مذکور حدود نیمی از ارزش کالاهایی است که به طور متوسط به صورت رسمی وارد کشور میشود و کمی کمتر از بودجه عمرانی کشور است. رئیس ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره حجم قاچاق در سال ۱۳۹۳ گفته است: برآوردهای ما حاکی از حجم ۲۰ میلیارد دلاری قاچاق از مرزهای کشور است که اگر بپذیریم به ازای هر یک میلیارد دلار ۱۰۰ هزار شغل ایجاد میشود، به این ترتیب دو میلیون شغل را از دست دادهایم. حقیقی میافزاید: از سوی دیگر با توجه به اینکه قاچاق کالا میتواند افرادی را که در مشاغل رسمی فعالیت میکنند دچار مشکل کند ۲ میلیون شغل نیز به این ترتیب از دست دادهایم.

در نتیجه قاچاق کالا توانسته فرصت ۴ میلیون شغل را در کشور از ما بگیرد. اوهمچنین درباره قاچاق در سال ۱۳۹۲ نیز توضیح میدهد: در سال ۱۳۹۲حجم قاچاق کشور ۲۵ میلیارد دلار بوده است که از این ۲۵ میلیارد دلار، ۸ میلیارد دلار آن خروجی و حدود ۱۷ میلیارد دلار آن ورودی است. از این ۸ میلیارد دلار نزدیک به 2/7 میلیارد دلار مربوط به قاچاق سوخت بوده است که این میزان در انتهای سال ۱۳۹۳ به 2/3 درصد کاهش یافته است. این در حالی است که حجم کل قاچاق نیز در سال ۱۳۹۳ به ۲۰ میلیارد دلار کاهش یافته است. گرچه این آمارها روندی کاهشی را نشان میدهد اما روند آن کند است و مشخص میکند که زیرمجموعههای دولت هنوز به شکل اجرایی و عملیاتی با این موضوع برخورد جدی نکردهاند و بیشتر این اقدامات در سطح کلان انجام شده و به جز چند دستگاه خاص سایر دستگاهها عملکرد چندانی در این زمینه نداشتهاند. مبارزه با این موضوع بسیار جدی است و لازم است که مبارزه همهجانبهای برای آن صورت گیرد و حلقه تکمیلی اقتصاد مقاومتی است.

فهرست کالاهای قاچاق

بررسی آمارها نشان میدهد بیشترین سهم قاچاق کالای ورودی به کشور را کالاهای نساجی از جمله پوشاک، لوازم خانگی، تلفن همراه، طلا، دارو، لوازمآرایشی، و بهداشتی و خوراکی و آشامیدنی شکل میدهند. سوخت به ویژه گازوئیل هم بیشترین سهم قاچاق از کشور را به خود اختصاص داده و آن هم به دلیل سودآور بودن این کالا است، زیرا تفاوت قیمت گازوئیل در داخل کشور با کشورهای همسایه بسیار فاحش است. اما در بخش سوخت وضعیت نسبت به سالهای گذشته بهبود یافته و دلیل آن به کاهش قیمت جهانی نفت، افزایش قیمت گازوئیل در داخل و اعمال سهمیهبندی باز میگردد، همچنین در ماههای گذشته 7/3 میلیارد نخ سیگار به ارزش حدود دو میلیارد دلار قاچاق شده است. آخرین آمارهای قاچاق تلفن همراه نیز رقم 9/1 میلیارد دلار را نشان میدهد و در حوزه صنایع نساجی (پوشاک، پارچه، پتو و الیاف) از سال گذشته تا تابستان امسال بین 3/2 تا 7/2 میلیارد دلار قاچاق صورت گرفته است.

۳۰ درصد از کل چای کشور به صورت قاچاق وارد کشور میشود یعنی از مجموع ۱۰۵ هزار تن چای مورد نیاز ۳۵ هزار تن به صورت غیرمجاز وارد کشور میشود. همچنین به دلیل اینکه در سالهای گذشته دو برابر نیاز کشور برنج وارد کشور شده، میزان قاچاق آن به دلیل اشباع بازار کاسته شده اما براساس گزارش پلیس ناجا در سال ۹۳ میزان کشفیات برنج ۹۲۸۳۳ هزار تن بوده، این در حالی است که میزان نیاز کشور سه میلیون تن در سال است. قاچاق میوه، دام، محصولات کشاورزی، مواد مخدر و لوازم بدنسازی از دیگر کالاهای قاچاق محسوب میشود. قاچاق لوازم آرایشی نیز رقم بزرگی را به خود اختصاص میدهد. رقم رسمی واردات لوازم آرایشی به کشور یک میلیارد دلار است اما ارزش واردات قاچاق بسیار بیشتر است.

برخی کارشناسان تعرفههای غیرمنطقی را یکی از عوامل مهم در شکلگیری قاچاق میدانند و میگویند که وضع تعرفه فلسفه خاص خود را دارد، زیرا هم در کسب درآمد برای دولت و هم در حمایت از تولید داخلی موثر است، این در حالی است که درباره کالایی که مزیت تولید نداریم بازنگری در تعرفه کاملا ضروری است. همچنین طولانی و زمانبر بودن پروسه واردات کالا به کشور و نیز پیچیده بودن مراحل آن انگیزه ارتکاب قاچاق کالا را بالاتر برده است، زیرا ترخیص یک کالا به صورت میانگین۲۷ روز طول میکشد، این در حالی است که قاچاق کالا یک روزه انجام میشود. از سوی دیگر این سوال مطرح است که چرا یک کالای قاچاق که وارد کشور میشود، راحتتر در بازار عرضه و فروخته میشود و مردم راحتتر آن را خریداری میکنند. قاچاق کالا در مناطق مرزی و محروم هم این روزها به عنوان معضلی بزرگ اقتصاد کشور را تهدید میکند و روزانه حجم بسیار بالایی از کالا از طریق مبادی غیررسمی و به این نحو وارد کشور میشود که جای تامل دارد. اقتصاد کشور در حال حاضر در شرایط رکود اقتصادی قرار دارد.

برخی کارشناسان اقتصادی میگویند که در شرایط رکود قاچاق تشدید میشود و به اصطلاح رونق بیشتری پیدا میکند. برخی اقتصاددانان، نرخ بالای تورم و بیکاری را از مهمترین عوامل اصلی رشد قاچاق در کشور میدانند، آنها ممنوعیت ورود قانونی بسیاری از کالاها به کشور را عامل مهم دیگر ذکر میکنند و تاکید دارند حجم زیادی از این کالاها را محصولاتی تشکیل میدهد که نمیتوان آنها را در ایران تولید یا خریداری کرد.