چرا صنعت نفت ایران هنوز جذاب است؟

تصویب چارچوب جدید قراردادهای بالادست صنعت نفت ایران در ماه گذشته در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی راه را برای تصویب این قراردادها در هیات دولت در هفته جاری باز کرد و همچنین باعث گمانهزنی کارشناسان درباره آینده صنعت نفت ایران شده است. قراردادهای جدید قرار است باعث جذب سرمایههای خارجی و تشویق سرمایهگذاران به مشارکت در صنعت نفت ایران بشوند. آیا در شرایط فعلی بازار جهانی نفت و بهایآن درصنعت نفت ایران گزینه مناسبی برای جذب سرمایهگذاریهای خارجی است؟

ابتدا نگاهی بیندازیم به شرایط کلان بازار نفت. در ماه میلادی ژوئن بهای نفت خام برنت با متوسط افزایش دو دلار در هر بشکه به 48دلار در هر بشکه رسید که بالاترین بهای متوسط ماهانه برای آن در هشتماه گذشته و پنجمین ماه پیدرپی برای افزایش این متوسط ماهانه بود. با این حال رای مردم بریتانیا به خروج این کشور، که اقتصادش پنجمین اقتصاد جهان است، از اتحادیه اروپا و نگرانی درباره افق رشد اقتصاد جهان باعث تعدیل انتظارات و کاهش تقاضا برای نفت خام در بازارها شد و بهای نفت رو به کاهش رفت. در شرایط فعلی بهنظر میرسد افزایش ناگهانی بهای نفت دور از انتظار است و تنها میتوان افزایش پیوسته و آهسته بهای آن را در صورت برطرف شدن نگرانیهای درباره آینده اقتصاد جهانی پیشبینی کرد.

درحالیکه بهای نفت کاهش پیدا کرده است و روند افزایش آن متوقف شده است، یادآوری این نکته لازم است که بازار نفت چند سالیاست در بهای تعادلی فعلی قرار دارد. از یک سو وجود تولیدکنندگان نفت رسوبی و از سوی دیگر کاهش قدرت مانور کشورهای اوپک در بازار نفت بهدنبال کاهش سهمشان در این بازار باعث شده است تا تحلیلگران وضعیت فعلی را بهعنوان نقطه تعادل جدید بپذیرند.

سرمایهگذاران بینالمللی صنعت نفت مدتهاست که انتظارات خود را واقعی کردهاند و با توجه به نرخ بازده جدید سرمایه براساس بهای فعلی نفت تصمیم به سرمایهگذاری در این صنعت میگیرند. این به این مفهوم است که تابع عرضه سرمایه در این صنعت تغییر ساختاری غیرقابل انتظاری نخواهد کرد و در بازار سرمایه نوعی تعادل برقرار است.

شکی نیست که کاهش بهای نفت باعث افزایش رقابت برای جذب سرمایهگذاری در این صنعت شده است. از سوی دیگر کاهش بهای نفت چالشهای مختلفی را برای کشورهای صادرکننده نفت به ارمغان آورد که باعث بازنگری راهبردهای اقتصادی، سیاستهای مالی و پولی در اینکشورها شده است. درحالیکه میتوان عرضه سرمایه را ثابت فرض کرد، این چالشها به معنای افزایش تقاضا برای سرمایهگذاری است ودر رقابت برای جذب سرمایهگذاریهای خارجی ایران تنها نیست. با اینحال رقابت در بازار سرمایه به معنای ضعیف بودن موقعیت ایران در این بازار نیست. صنعت نفت ایران در یک سال گذشته در حال ورود مجدد به بازارهای پیش از تحریم بوده است و صادرات این صنعت افزایش داشته است. برای یک سرمایهگذار خارجی صنعتی که میتواند در چارچوب فعلی بازار صادراتش را بدون تهدید بهای نفت افزایش دهد، به صادرکنندهای که بازارهایش را اشباع کرده است، اولویت دارد.

بهعنوان مثال صادرات نفت ایران به کشور ژاپن سومین اقتصاد بزرگ جهان، در 12ماه گذشته دو برابر افزایش داشته است. در افزایش واردات نفت از ایران، ژاپن تنها نیست. کشورهای کره جنوبی، چین و هند اکنون دو برابر میزان واردات خود از ایران در زمستان گذشته از ایران نفت وارد میکنند. صنعت نفت ایران علیرغم بهای کاهش یافته نفت میتواند با بهره بردن از افزایش صادرات و پتانسیل افزایش درآمدهای نفتیاش سرمایهگذاران خارجی را جذب کند.

تصویب چارچوب جدید قراردادهای بالادست صنعت نفت در این شرایط با شفاف کردن پیششرطها و چارچوب سرمایهگذاری در صنعت نفت باعث میشوند تا انتظارات سرمایهگذاران خارجی واقعی شده و نقاط ابهام برطرف شوند. البته هنوز تا ورود سرمایههای خارجی به صنعت نفت ایران راه درازی در پیش است و احتمالا ورود اولین سرمایهگذاران خارجی زودتر از سال آینده خورشیدی محقق نخواهد شد. مهم اینجاست که میتوان بهجای حدس و گمان درباره چگونگی جذب سرمایهگذاران خارجی در چارچوب این قراردادها به جذب فعالانه آنها پرداخت.