استحصال شمش عناصر نادر خاکی برای نخستین بار در کشور

به همین دلیل شاهد هستیم که دولت سرمایهگذاریهای بزرگی در زنجیرههای مرتبط با فرآوری مواد معدنی انجام داده و توانسته به موفقیتهای بزرگی دست پیدا کند. مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران نمونه بارز از این سرمایهگذاریها بهشمار میرود. این مرکز که یکی از ۵ مرکز نخست تحقیقاتی دنیاست توانسته در حوزه کانیشناسی، شیمی، فرآوری و بومیسازی تجهیزات و قطعات فرآوری مواد معدنی، اقدامات خوبی داشته و عملکرد خود را در ۳ سال اخیر ۴۲درصد افزایش دهد.

اجرای پروژهههای بزرگ همچون استحصال شمش عناصر نادر خاکی یکی از بزرگترین دستاوردهای این مرکز بود. به گفته غلامرضا ملاطاهری، سرپرست مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی ایران قرار است نخستین سمپوزیوم بینالمللی فعالان فرآوری معدنی در آبان امسال برگزار شود. در ادامه گفتوگویی که سازمان ایمیدرو با وی را که به مناسبت هفته دولت انجام شده، میخوانید.

عملکرد مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در ۳ ساله اخیر چگونه بوده و چه تغییراتی نسبت به قبل داشته است؟

این مرکز در سالهای اخیر در بخشهای مختلف (کانیشناسی، شیمی، فرآوری، محیطزیست و کارگاه ساخت) رشد ۴۲ درصدی درآمد نسبت به سال ۹۲ را داشته است. اهداف توسعهای این مرکز در حوزه ساخت تجهیزات فرآوری و برقراری ارتباط با مراکز تحقیقاتی معتبر و پیشرو در زمینه فرآوری، تمرکز بر فرآوری عناصر نادر خاکی، برگزاری دورههای آموزشی، گسترش بازار مطالعات فرآوری مواد معدنی در حوزههای مختلف و تجهیز آزمایشگاهها با دستگاههای جدید و پیشرفته است.

دستاوردهای مهم مرکز تحقیقات و فرآوری در ۳ سال اخیر چیست؟

در دوره جدید فعالیت مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران (دولت یازدهم)، دستاوردهای مختلفی همچون «تدوین اهداف و برنامههای عملیاتی ۲ساله مرکز مشتمل بر اهداف کوتاهمدت و اولویتبندی پروژهها، تخصیص منابع موردنیاز و اقدامات اجرایی، انجام اصلاحات ساختار سازمانی و نظام مدیریت منابع انسانی مرکز، پروژههای در دست اجرا و آتی»، «تعریف و ایجاد واحد بازاریابی صنعتی در ساختار سازمانی مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران»، «تهیه و تنظیم موافقتنامههای همکاری با شرکتهای بینالمللی همچون مینتک افریقای جنوبی و مینرال فناوری استرالیا با هدف دستیابی به پروژههای بینالمللی و بهرهمندی از تخصص شرکتهای یادشده در اجرای پروژهای بخش فرآوری» و «مکاتبه با سازمانهای صنعت، معدن و تجارت استانها به منظور فراهم کردن زمینه جذب پروژههای استانی از سوی این مرکز» داشته است.

همچنین «افتتاح طرح مطالعات فرآوری و امکان سنجی عناصر نادر خاکی و دستیابی به دانش تولید فلزات عناصر نادر خاکی و مواد استراتژیک با حضور علیاکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی، ستاری معاون علمی و فناوری رییسجمهوری و مهدی کرباسیان رییس هیات عامل ایمیدرو در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۹۴»، از دیگر دستاوردهای این مرکز تحقیقاتی است.

از دیگر رخدادهای مهم مرکز تحقیقات و فرآوری استحصال شمش عناصر نادر خاکی برای نخستین بار در کشور و دستیابی به فناوری تولید فلزات عناصر نادر خاکی و مواد استراتژیک مانند شمش Metal Misch، شمش سریم خالص Ce، شمش ایتریم خالص Y، کنسانتره پرومتیوم و لوتتیوم Lu+Pm و کنسانتره فلزات استراتژیک است.

آیا در حوزه دانش فنی و فناوریهای مورد نیاز، بومیسازی از سوی این مرکز ایجاد شده است؟

بله. بومیسازی دانش فنی حوزه عناصر نادر خاکی، از دیگر دستاوردهای این مرکز است که آمادگی انتقال آن به سایر کشورها وجود دارد. همچنین، برای انتقال دانش فنی برخی حوزهها از جمله سنگآهن، مس و...، آموزش کارشناسان خارجی در دستور کار این مرکز قرار گرفته و تاکنون ۲ دوره آموزش برای کارشناسان کشورهای حوزه اکو برگزار شده است.

از طرفی «انعقاد و اجرای پروژههای مهم معدنی و شیمیایی و سیستمی در سطح کشور از قبیل توسعه فناوری واحدهای سیار فرآوری در معادن کوچک به روش ثقلی، ساخت دستگاه جداکننده واسطه سنگین سیکلونی برای بخش خصوصی»، «نصب، راهاندازی و بهرهبرداری از پروژه واحد تولید شمش آنتیموان سفیدآبه نهبندان» و «نصب و راهاندازی دستگاهها و تجهیزات مربوط» از جمله دستاوردهای این مرکز در بخش کارگاه ساخت و بومیسازی در سالهای اخیر است. مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در بخش آزمایشگاهی، اقداماتی همچون «ارتقای رضایت مشتری و ارائه برنامه عارضهیابی»، «دریافت اعتبارنامه استاندارد سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاه بر اساس استاندارد «۱۷۰۲۵: ۲۰۰۵ISO/IEC» آزمایشهای شیمی، کانیشناسی و فرآوری نمونههای اکتشافی ایمیدرو»، «آمادهسازی، تهیه مقاطع و آنالیز نمونههای حفاری و زمینشناسی شرکت ملی مس ایران» را به سرانجام رسانده است. این مرکز در بخش فرآوری نیز اقداماتی مانند «استحصال آهن و تیتانیوم از ذخایر پلاسری سنگآهن»، «مطالعات فرآوری و امکانسنجی عناصر نادر خاکی»، «مطالعات شیمی سطح با روش نانو میکروفلوتاسیون روی نرمههای فسفات اسفوردی» و «مطالعات فرآوری، باطلههای دانهبندی سنگآهن سنگان به روش خشک» را انجام داده است.

از دیگر اقدامات انجام شده در مرکز یادشده، «مطالعه آلایندههای زیستمحیطی و تهیه بانک اطلاعاتی و نرمافزار محیطزیست ایمیدرو» و «انجام ۲ ممیزی از سوی مرکز ملی تایید صلاحیت و اداره استاندارد استان البرز و دریافت استاندارد سیستم مدیریت کیفیت ISO/IEC ۱۷۰۲۵ از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران و گواهینامه معتمد همکار اداره استاندارد البرز» است.

برنامههای توسعهای مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران چیست؟

از جمله برنامههای این مرکز، توسعه بخش فرآوری مرکز در زمینههای تخصصی مربوط، راهاندازی و اجرای نمونه آزمایشی سیار از طریق ساخت تجهیزات موبایل برای واحدهای کوچک، توسعه همکاری با کشورهای پیشرفته در زمینه فرآوری مواد معدنی، ایجاد زمینههای همکاری و توسعه دانش فرآوری و کاربردی کردن آنها در صنایع معدنی با توجه به مسائل روز دنیا در این صنعت، تقویت بخش بازاریابی برای جذب سرمایهگذاران خارجی در بخش معدن است.

همچنین انعقاد موافقتنامههای همکاری با شرکتهای مرتبط خارجی برای انجام فعالیتهای تحقیقاتی مشترک و دستیابی به پروژههای بینالمللی و بهرهمندی از تخصص شرکتهای یادشده در اجرای پروژهای بخش فرآوری و افزایش سطح رضایت مشتریان از طریق تسهیل در برقراری ارتباط با مرکز و فراهم کردن فرآیند گردش ارتباط با مشتریان مرکز در همه زمینهها همچون ارسال نمونه، پاسخگویی، زمان و هزینه انجام کار، نحوه برخورد، دقت و صحت نتایج از دیگر دستاوردهای این مرکز تحقیقاتی است.

علاوه بر این، ایجاد انگیزه، ارتقای سطح مهارت و کارآیی کارکنان و بکارگیری افراد توانمند و دارای صلاحیت در آزمایشگاهها از طریق پیادهسازی پروژههای بهبود و استفاده از نظامها و الگوهای مرتبط تشویق سازمانی، توسعه دامنه فعالیتهای مرتبط با آزمونهای مرتبط، از طریق انجام مطالعات و خرید تجهیزات، ارتباط مناسب با تامینکنندگان و پیمانکاران صلاحیتدار برای تامین نیازهای مرکز، کنترل دقیق و نظارت کامل بر اجرای همه پروژههای مرکز برای افزایش بازدهی و بهبود نتایج آن، بهبود مستمر در مجموعه فعالیتها و عملکردها از طریق سیستم مدیریت کیفیت و پیادهسازی استاندارد آزمایشگاهی و ارائه خدمات با کیفیت، صحیح، با هزینه مناسب، در زمان معین و با تکیه بر استانداردها و روشهای آزمایشگاهی به مشتریان، از دیگر برنامههای توسعهای مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران است.

در زمینه ایجاد ارتباط با مراکز خارجی بهعنوان یکی از ضرورتهای توسعه چه اقداماتی انجام شده است؟

برای این منظور، مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران با همکاری دفتر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو اقدام به بازدید از شرکتهای معدنی معتبر دنیا و انعقاد تفاهمنامههای همکاری با مراکز علمی و تحقیقاتی در سطح بینالمللی کرده که از مهمترین اقدامات انجام شده در این زمینه، مذاکره با ۴ شرکت معتبر بینالمللی شامل مینتک، ام. اس. آ گروپ، فریسر الکساندر و مالوین مینرال سرویسِس برای توسعه همکاری در زمینه فرآوری مواد معدنی است.

همچنین در بازدید اخیر وزیر معادن گینه کوناکری و نیز رییس شرکت وینسنت کو چین از این مرکز، بر توسعه همکاریهای فنی در حوزه معدن تاکید شد. از سوی دیگر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در ۵-۴ آبان امسال اقدام به برگزاری نخستین سمپوزیوم بینالمللی فعالان فرآوری مواد معدنی با دعوت از استادان و نخبگان فرآوری کشورهای مختلف کرده است.

این سمپوزیوم به منظور همافزایی تعاملات بینالمللی درحوزههای مختلف روشها و تجهیزات نوین فرآوری مواد معدنی، فرآوری عناصر نادر خاکی، فرآوری تیتانومگنتیک، طلا و فلزات گرانبها، بازیافت مواد از باطلهها و پسماندها، نقش آنالیز در فرآوری مواد معدنی، مطالعات زیستمحیطی و اقتصاد در معادن و صنایع معدنی به بحث و گفتوگو میپردازد. در کنار این مراسم برای سومین سال پیاپی دوره آموزشی برای کارشناسان کشورهای اکو نیز از سوی مرکز تحقیقات فرآوری انجام میشود.