بهبود شاخص صادرات با همدستی دو عامل

مطابق آمارهای بانک مرکزی، شاخص صادراتی در سه ماه متوالی اخیر 3 درصد رشد کرده است. بهنظر میرسد رشد نسبی بهای ارز در دو ماه اخیر و رشد کمدامنه بهای کالاهای جهانی بهخصوص نفت در این روند نقش داشته است. رشد بهای نفت باعث شده که ارزش محصولات پتروشیمی که حدود نیمی از وزن شاخص را در اختیار دارد، در ماه مرداد نسبت به تیرماه افزایش 3/9 درصدی را پشتسر گذاشت که نقش مهمی در رشد ماهانه 2 درصدی شاخص صادراتی داشت.

آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد که نرخ رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی در سه ماهه متوالی، خرداد، تیر و مرداد افزایشی بوده، حال آنکه در اکثر ماههای سال قبل از آن، رشد ماهانه منفی ثبت شده بود. روند نرخ ارز نیز در دو ماه آخر صعودی بود و همچنین رشد جهانی قیمت کالاها به این روند کمک کرده است.

تداوم روند صعودی شاخص صادراتی

آخرین آمارهای بانک مرکزی حاکی از رشد 2 درصدی شاخص بهای کالاهای صادراتی در مردادماه سال جاری است. این شاخص با افزایش 4/2 واحدی به نسبت تیر ماه به 215/2 واحد رسیده است. بررسی آمارهای منتشر شده نشان میدهد از اردیبهشت ماه به بعد شاخص صادراتی تغییر مسیر داده و روندی صعودی داشته است به طوری که طی سه ماه گذشته رشد 3 درصدی را ثبت کرده است. تداوم روند مثبت ماهانه سبب تغییرات نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی به نسبت ماههای قبل نیز شده است. بر اساس آمارها رشد نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی در مردادماه معادل منفی 7 درصد گزارش شده که به نسبت خرداد ماه (نقطه شروع روند صعودی ماهانه)4/1 واحد درصد مثبتتر شده است.

بهبود شاخص سالانه

بررسی آمارهای منتشر شده نشان دهنده بهبود روند شاخص در ماههای اخیر است. به این ترتیب، شاخص بهای کالای صادراتی در ایران طی پنج ماه اول سال 1395 نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل 11 درصد تنزل داشته است. این درحالی است که شاخص مذکور در چهار ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 11/9 درصد کاهش یافته بود؛ بنابراین از شدت رشد منفی کاسته شده است.از سوی دیگر، بررسی آمارهایی که روند این شاخص را در بازه 12 ماهه مشخص میکند، حاکی از بهبود تغییرات آن است. شاخص بهای کالای صادراتی در ایران طی 12 ماه منتهی به مردادماه 1395 نسبت به 12 ماه منتهی به مردادماه 1394 معادل 14/6 درصد کاهش داشته است. در حالی که در 12 ماه منتهی به تیرماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل شاخص مذکور 15/2 درصد کاهش را ثبت کرده بود.

همسویی ماهانه شاخص کل با نرخ ارز

شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران یکی از انواع شاخصهای قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان میدهد. به لحاظ ماهیت، این شاخص بر مبنای بازار صادرات محاسبه میشود. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را میتوان «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگیهای اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاستهای داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل ارزش محصولات صادراتی را تحتتاثیر قرار میدهد، اما علاوهبر موارد بالا در تهیه شاخص صادراتی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل میشود. در نتیجه بهطور کلی تغییرات این شاخص نمایانگر «تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازار جهانی» و «نوسانات نرخ آزاد ارز» است. بنابراین میتوان عنوان کرد که کاهش یا افزایش نرخ آزاد ارز در محاسبه شاخص صادراتی موثر است.

بررسی آمارها در مردادماه نشان میدهد که روند تغییرات شاخص بهای ارزی از اولین ماه تابستان سال جاری مثبت شده و با توجه به شاخص بهای کل صادراتی میتوان نتیجه گرفت که این شاخص تا مردادماه وابستگی بالایی به تغییرات نرخ ارز داشته است. در گزارش بانک مرکزی رشد ماهانه دلار آزاد در مرداد سال جاری معادل یک درصد رشد کرده و رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی نیز 2درصد بوده است. در مقابل نرخ رشد دلار در مردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 6 درصد گزارش شده اما رشد نقطه به نقطه ارزش صادرات معادل منفی 7 درصد گزارش شده است؛ این موضوع نشان میدهد که در بازه ماهانه تغییرات دلار روی شاخص صادراتی اثر گذاشته، اما روند آن طی یک سال بیشتر تحت تاثیر قیمتهای جهانی بوده و این عامل، بر عامل دلار غلبه کرده است. به عبارت دیگر، چون کاهش قیمتهای جهانی اثر گذار بوده اثر دلار خیلی ملموس نبوده است. متوسط نرخ دلار در مردادماه سال جاری در بازار آزاد معادل 3 هزار و 539 تومان بوده است.

تغییرات گروهها

گزارش شاخص بهای صادراتی از مجموع 15 گروه اصلی و یک گروه اختصاصی تشکیل شده است. هر یک از گروههای مذکور، با توجه به ضریب اهمیت آن در محاسبه شاخص دارای وزن مشخصی هستند. «محصولات نباتی»، «محصولات معدنی»، «محصولات صنایع شیمیایی»، «مواد پلاستیک » و «فلزات معمولی» از جمله مهمترین گروههای اصلی گزارش شاخص بهای صادراتی هستند که در حدود 80 درصد از وزن کل شاخص را تشکیل میدهند. در بین این گروهها، رشد 6 درصدی بهای محصولات معدنی در بازه ماهانه مرداد، تاثیر قابلتوجهی در رشد شاخص کل داشته است. افزایش شاخص بهای برخی از اقلام مانند پروپان مایع شده به میزان 15/5 درصد، موم پارافین 8/2 درصد، بوتان مایع شده یک درصد، سیمان 1/1 درصد، روغن صنعتی یک درصد و کنسانتره مسی 1/1 درصد سبب افزایش شاخص قیمت این گروه شده است. این گروه حدود یک سوم وزن شاخص را تشکیل میدهد. پس از آن به ترتیب محصولات مواد پلاستیک با 4/3 درصد و فلزات معمولی با 2/3 درصد بیشترین افزایش را داشتهاند. بر اساس آمارهای منتشر شده، افزایش شاخص بهای گروه مواد پلاستیک عمدتا در اثر ترقی شاخص قیمت پلیاتیلن سبک معادل 5/5 درصد و پلیاتیلن سنگین 4/7 درصد بود. افزایش شاخص بهای گروه فلزات معمولی نیز در اثر افزایش شاخص بهای برخی از اقلام این گروه مانند آهن کلاف گرم برابر 22/6 درصد، شمش روی 4/4 درصد، مس کاتد یک درصد، شمش آلومینیوم 1/1 درصد و فرومولیبدن 9/9 درصد بوده است. گروه محصولات نباتی و محصولات صنایع شیمیایی نیز به ترتیب کاهش 2/4 درصدی و 1/4 درصدی را ثبت کردهاند. کاهش شاخص بهای کود اوره معادل 2/3 درصد و آمونیاک 1/6 درصد سبب تنزل شاخص گروه محصولات صنایع شیمیایی و صنایع وابسته شده است.

رشد ارزش محصولات پتروشیمی

گزارش بانک مرکزی علاوه بر تقسیمبندی کالاهای صادراتی در گروههای اصلی، یک گروه اختصاصی نیز با عنوان «محصولات پتروشیمی» معرفی کرده است. البته قیمت نفت بهطور مستقیم شاخص بهای صادراتی را تغییر نمیدهد، زیرا این شاخص براساس قیمت کالاهای غیرنفتی محاسبه میشود، اما حدود نیمی از وزن شاخص را کالاهای پتروشیمی تشکیل میدهند که قیمت این کالاها نیز تحتتاثیر بهای طلای سیاه قرار دارد. براساس گزارشها ارزش محصولات پتروشیمی در مردادماه نسبت به تیر، 3/9 درصد رشد کرده است. همچنین رشد نقطه به نقطه این شاخص منفی 11 درصد گزارش شده است. با توجه به افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی در ماههای اخیر، این روند نشان میدهد که صادرات کالاهای پتروشیمی پرمنفعتتر از ماههای گذشته شده و امیدواری برای رشد ارزش صادرات در نیمه دوم سال را افزایش میدهد. همچنین شاخص گروه محصولات پتروشیمی در پنج ماه اول سال 1395 نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش 18/3 درصدی را ثبت کرده است این در حالی است که این شاخص در 4 ماه اول سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش 19/9 درصدی داشته که تایید دیگری بر افزایش این شاخص در ماههای اخیر است. اخیرا اخباری مبنی بر توافق کشورهای اوپک بر فریز نفتی شنیده میشود که این عامل میتواند باعث رشد بهای نفت و به تبع آن محصولات پتروشیمی شود.