سایه اروپایی بر خطوط تولید چینی‌ها

ازآنجاکه «توافق جامع هستهای»، لغو تحریمهای بینالمللی علیه ایران را در پی داشت، باب مذاکره خودروسازان داخلی و خارجی نیز باز و سبب شد چند قرارداد و تفاهمنامه جدید در صنعت خودرو کشور به امضا برسد.

این قراردادها و تفاهمنامهها اگرچه تا به امروز بیشتر مشمول خودروسازان نیمه دولتی کشور بوده، با این حال خصوصیها نیز بیکار نمانده و مذاکراتی را برای یافتن شرکای معتبر خارجی آغاز کردهاند.هرچه این موضوع (مذاکره با خودروسازان خارجی و عقد تفاهمنامه و قرارداد با برخی از آنها)، مشتریان ایرانی و وزارت صنعت و خودروسازان داخلی را خوشحال کرده است، اما چینیها را به تکاپو انداخته تا خود را برای رقابتی سنگین با رقبای معتبر اروپایی و آسیاییشان (در بازار ایران) آماده کنند.بهعبارت بهتر، خودروسازان چینی نهتنها قصد خروج از بازار خودرو ایران را در پسابرجام ندارند، بلکه برای ماندن و رقابت کردن نیز برنامهریزی کرده و میخواهند سهم خود را در این بازار حفظ کرده و اگر شد، توسعه هم بدهند. این در حالی است که ظاهرا وزارت صنعت، معدن و تجارت تلاش میکند بهواسطه حضور شرکتهای معتبر آسیایی و اروپایی، فعالیت این چشم بادامیهای زیرک محدود شود.

در واقع حالا که ابرهای تحریم از آسمان «جادهمخصوص» کنار رفته و میهمانانی جدید قصد آن را کردهاند، بهنظر میرسد وزارت صنعت نیز دیگر تمایلی به حضور پررنگ چینیها در صنعت و بازار خودرو ایران ندارد. روشی که وزارت صنعت در این مورد پیش گرفته، اتفاقا بسیار زیرکانه است، چه آنکه این وزارتخانه از رویارویی مستقیم با خودروسازان چینی خودداری میکند. واضح تر اینکه وزارت صنعت رسما فرمانی برای محدود کردن چینیها در کشور صادر نکرده، اما بهواسطه حضور شرکتهای معتبری مانند رنو و پژو در خودروسازان نیمه دولتی، عملا خطوط تولید چینیها محدود میشود و از این راه، تیراژشان کاهش مییابد. طبعا اگر همه چیز طبق نظر و برنامهریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت پیش برود، چینیها خطوط تولید خود را در دل خودروسازان بزرگ داخلی از دست خواهند داد و این یعنی، کاهش تیراژ و در نتیجه، نزولی شدن سهم آنها در بازار خودرو ایران.

در این بین اما ظاهرا خودروسازان بزرگ داخلی نیز چندان بدشان نمیآید شرکتهای معتبر اروپایی را جایگزین چینیها کنند، هرچند این جابهجایی رابطه مستقیم با میزان فروش و درآمدزایی آنها دارد. بهعبارت بهتر، با وجود آنکه تمایل به همکاری و شراکت با خودروسازان معتبر جهان، علاوه بر وزارت صنعت، در شرکتهای خودروساز داخلی نیز وجود دارد، آنها همچنان به همکاری با برخی از شرکای چینی شان که محصولاتی خوشفروش دارند، متمایل هستند.در این شرایط بهنظر میرسد شرکتهای خودروساز داخلی به تدریج با برخی از خطوط تولید محصولات چینی شان خداحافظی میکنند.

بارزترین مثال در این مورد، ماجرای تفاهمنامه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) با رنوی فرانسه است. طبق این تفاهمنامه، سایت بنرو که متعلق به سایپاست، در عوض بدهی این شرکت به ایدرو و بهعنوان آورده سازمان گسترش در تفاهمنامه موردنظر، به رنو واگذار خواهد شد. این در حالی است که سایپا هماکنون در این سایت به مونتاژ محصولی چینی به نام «آریو» مشغول است؛ بنابراین واگذاری آن به رنو، خط پایانی خواهد بود بر تولید آریو در این شرکت. رنوییها که قصد دارند در فاز جدید حضور در ایران، چند محصول جدید روانه بازار کنند، بدون شک به کل ظرفیت سایت بنرو و بلکه بیشتر، احتیاج دارند، پس دیگر جایی برای آریو نخواهد بود و مشخص نیست تکلیف این محصول چینی سایپا چه خواهد شد. گفته میشود شرکت چینی چانگان نیز قصد داشته بنرو را با قیمت بالایی از سایپاییها خریداری کند، اما در نهایت قدرت وزارت صنعت و ایدرو چربیده و این سایت فعلا به رنوییها رسیده است. ماجرای مغلوب شدن چینیها در بنرو اما بهنوعی در مورد سایت کاشان سایپا نیز در حال رخ دادن است، چه آنکه دیگر خودروساز فرانسوی یعنی سیتروئن، مالک 50 درصد از سهام سایت موردنظر شده و بنابراین جا برای چانگان (خودروساز چینی حاضر در سایت کاشان) تنگ خواهد شد.

هرچند ایران خودروییها مانند سایپا با چنین چالشی مواجه نشدهاند، با این حال زمزمههایی مبنی بر حضور پژو در سایت خراسان این شرکت به گوش میرسد که اگر به واقعیت بپیوندد، شاید تولید محصول چینی این سایت یعنی «هایما» را تحتتاثیر قرار دهد. اما ازآنجاکه برجام، فرصت مذاکره با خارجیها را برای خودروسازان بخش خصوصی هم فراهم کرده، آنها نیز بهدنبال یافتن شریکی معتبر هستند؛ بنابراین نهتنها چینیها چندان امکان کوچ به بخش خصوصی را ندارند، بلکه قلمرو آنها در این بخش نیز به خطر خواهد افتاد.طبق اخبار منتشره، برخی از خودروسازان اصلی بخش خصوصی، در حال مذاکره با شرکتهایی مانند هیوندایی کره و فولکس واگن آلمان هستند و این موضوع زنگ خطری برای چینیهای حاضر در بخش خصوصی خودروسازی ایران به شمار میرود. بهعنوان مثال، شرکت کرمان موتور که در حال حاضر محصولات چینی جک و لیفان را مونتاژ میکند، با خودروسازان معتبر اروپایی و آسیایی وارد مذاکره شده است که اگر به نتیجه برسد، عرصه بر خودروهای چینی این شرکت تنگ خواهد شد.هرچند وزارت صنعت نقشی در انزوای چینیهای بخش خصوصی خودروسازی ایران ندارد، با این حال خصوصیها نیز در حال محدود کردن خودروسازان چینی و افزایش حضور شرکتهای معتبر دنیا هستند.