پیشواز فصل «گزارش» در بورس

در این میان، هر چند هنوز سمت و سوی عملکرد شرکتها در فصل تابستان کاملا روشن نیست، اما شاخص کل به پیشواز گزارشها رفت و در این هفته با رشد 6/ 0 درصدی برای نخستینبار در حدود دو ماه گذشته بالاتر از سطح 78 هزار واحد قرار گرفت.

در همین حال، با لحاظ کردن سطح 100 میلیارد تومانی ارزش معاملات روزانه بهعنوان نشانه رکود (که تا چندی پیش حاکم بود)، میتوان گفت جنب و جوش نسبی و حضور نقدینگی در بازار تقویت شده، زیرا ارزش معاملات خرد در روزهای اخیر بهطور مستمر در محدوده فراتر از 150 میلیارد تومان قرار گرفته است. با این حال، به لحاظ متغیرهای اقتصادی کماکان انگیزه قوی برای رونق پایدار بازار سهام در کوتاه مدت دیده نمیشود، مگر آنکه محتوای گزارشهای شش ماهه بتواند نشانهای معنادار از بهبود وضعیت سودآوری شرکتها فراهم کند.

غول خفته بیدار میشود؟

صنعت پتروشیمی بهعنوان بزرگترین صنعت بورس با اختصاص 20 درصد از وزن بازار اهمیت و جایگاه ویژهای نزد فعالان بورس تهران دارد. با این حال، به سبب بزرگی شرکتهای این صنعت و شفافیت عوامل موثر بر سودآوری شرکتها (که هر دو انگیزه حرکات سفتهبازانه را محدود میکند)،پتروشیمیها معمولا هر از چندی دورههای رخوت را تجربه میکنند.

مطالعه روند شاخص این صنعت نشان میدهد که پس از سپری کردن یک دوره طلایی از ابتدای سال 91 تا دیماه 92 که متوسط ارزش سهام این گروه 5 برابر شده، سهام پتروشیمی گرفتار یکی دیگر از همین دوران رخوت شده که احتمالا باید آن را طولانیترین رکود تاریخ این صنعت بهشمار آورد. به این ترتیب، با کاهش فرسایشی 25 درصدی شاخص این صنعت در مدت قریب به سه سال، بزرگترین صنعت بورس در چنبره رکود سنگین فرو رفته است.

از عوامل اصلی این وضعیت یکی ثبات نرخ ارز است که مانع رشد درآمدهای عمدتا صادراتی پتروشیمیها شده و دیگری قیمت نفت است که با سقوط 50 درصدی در دو سال گذشته بهطور غیرمستقیم ارزش محصولات پتروشیمی در سراسر جهان را تحت تاثیر منفی قرار داده است. با این حال، بر اساس شواهد تاریخی، سهام این گروه نسبت به تغییر شرایط بنیادی بسیار حساس هستند و در صورت بهبود متغیرهای موثر بر سودآوری، مستعد بهبود سریع هستند.

در هفتههای اخیر، با افزایش 20 درصدی قیمتهای نفت و قرار گرفتن بالای سطح 50 دلار، نشانههایی کمرنگ از رشد ارزش محصولات پتروشیمی پدیدار شده است که در همین راستا میتوان به افزایش 10 درصدی قیمتهای متانول و اوره اشاره کرد. محصولات مایع و وابسته به اتیلن هم رشدهایی اولیه را همگام با نفت ثبت کردهاند

با اینکه تحولات اخیر احتمالا برای خروج غول خفته بازار سرمایه از خواب طولانی کافی نیست، اما به نظر میرسد زمان رصد عوامل بنیادی و موشکافی دقیقتر گزارشهای ششماهه پتروشیمیها فرا رسیده است؛ شرایطی که اگر با تداوم تقویت متغیرهای موثر بر سودآوری شرکتها توام شود زمینه یک رونق مبتنی بر تغییر بنیادی را در بزرگترین صنعت بورس فراهم خواهد کرد.

نیمنگاهی به تحرکات ارزی

شکی نیست که بزرگترین رونق تاریخی بورس تهران به لحاظ ثبت رکوردهای سودآوری ریالی مقارن با کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی در اوایل دهه 90 اتفاق افتاده است. این اتفاق در ذهن فعالان بازار سرمایه حتی آنها که تجربه زیادی ندارند به خوبی نقش بسته از این رو رصد تحولات ارزی یکی از موضوعات مورد توجه سهامداران است. در آغاز هفته جاری، نرخ ریال در برابر دلار آمریکا در ادامه یک افزایش تدریجی که حدود یک ماه است آغاز شده به بالاترین سطح از بهمنماه 94 رسید و برای مدت کوتاهی مرز 3600 تومان را پشت سر گذاشت.

مقارن با این اتفاق، عرضه ارز از مجاری برخی صرافیهای بانکی فزونی گرفت که منجر به عقبنشینی مجدد قیمتها به زیر سطح روانی مزبور شد. این اقدام که احتمالا با دخالت بانک مرکزی صورت میگیرد نشان از حساسیت بالای نهاد سیاستگذار در مقطع فعلی نسبت به تضعیف ارزش ریال دارد به ویژه آنکه بانک مرکزی برای تحقق هدف بسیار مهم تکنرخی کردن ارز در سال جاری که بارها وعده آن را داده تنها پنج ماه زمان دارد.

هر چند در شرایط کنونی با پشتوانه منابع بانک مرکزی مدیریت نوسانات ارزی امکانپذیر است، اما با عنایت به چهار سال ثبات نرخهای اسمی ارز و انباشته شدن تورم و نقدینگی ریالی، ضرورت اجرای سیاست شناور و تضعیف ارز متناسب با تورم داخلی و خارجی بیش از پیش احساس میشود؛ سیاستی که در صورت اجرا نه تنها به نفع رقابتپذیری اقتصاد کشور و شرکتهای بورس تهران خواهد بود بلکه زمینه ایجاد شوکهای احتمالی آتی ناشی از تثبیت نرخهای ارز در سطح پایینتر از ارزش ذاتی و در نتیجه آسیبپذیری در برابر تحرکات سفتهبازانه را کاهش میدهد.

ضرورت ترمیم سرمایه در بانکها

برگزاری مجمع بانک تجارت در هفته جاری پرده دیگری از مشکلات عمیق شبکه بانکی و کیفیت پایین سودآوری و وجود ابهامات با اهمیت در صورتهای مالی شرکتهای این صنعت را آشکار کرد. این مجمع که در جوی از نارضایتی سهامداران خرد برگزار شد با قرائت نامه بانک مرکزی پس از گزارش حسابرس همراه بود. 

به این ترتیب، در حالی که بر پایه صورتهای مالی خود بانک تنها 764 میلیارد تومان سود خالص در سال گذشته تحصیل کرده، «وتجارت» باید بیش از 3500 میلیارد تومان اصلاحات کاهنده در صورت سود و زیان خود بابت مواردی نظیر اخذ ذخایر لازم و اصلاح روش شناسایی درآمدها اعمال کند. از آنجا که انجام این اصلاحات تاثیر منفی زیادی بر حقوق صاحبان سهام، سرمایه پایه و در نهایت نسبت کفایت سرمایه خواهد داشت ضروری است تا نهاد ناظر همگام با پالایش صورتهای مالی، نسبت به الزام بانکهای مشمول این وضعیت (ملت، صادرات و...) به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی جدید سهامداران اقدام کند تا متغیرهای مربوط به ریسک فعالیت بانکها به سرعت به محدوده قابل قبول بازگردد.