تهدیدات سفته‌بازان در بازار جدید

شکلگیری بازار بدهی، معرفی موسسات اعتبارسنجی و تنوع ابزارها و نهادهای مالی نشان از اقتباس گام به گام از معیارها و راهبردهای محکخورده بازارهای مالی جهانی با هدف جبران عقبافتادگیهای گذشته دارد. این موضوع وقتی برجسته میشود که بدانیم همسایههای ایران و کشورهای منطقه از ترکیه و امارات گرفته تا عمان با اقتصادی نه چندان متنوع از نظر صنعت، جهد و کوشش بسیاری برای جذب سرمایهگذاران بینالمللی و مبنا کردن بورسهای خود دارند.

حدود یکسال پیش بر اساس تفاهمنامه بورس لندن و بورس استانبول، سرمایهگذاران لندنی توانستند آپشن شاخص 30 شرکت برتر بورس استانبول را معامله کنند. چنانچه بخواهیم در حوزه اقتصاد حرفی برای گفتن داشته باشیم و بازار سرمایه ایران قدرتمند باشد، تنوع ابزارهای مالی و گزارشگری بر اساس IFRS بایددر سر لوحه اقداماتمان قرار گیرد. معرفی قراردادهای اختیار معامله (Option) را میتوان گام موثری در این راستا تفسیر کرد. پس از کارکرد مناسب قراردادهای آتی سکه این بار نوبت معرفی قراردادهای اختیار معامله در حوزه کالایی (طلا) و سهام بود. بهنظر میرسد مشکلات نرمافزاری و سایر دغدغهها مانع از آن نشد که اختیار معامله وارد بازار سرمایه شود. شکلگیری بازار مشتقه با معرفی آپشن سهام و سکه، ضمن رونق کسب و کار نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه کشور، میتواند بهعنوان ابزاری قدرتمند در جهت افزایش تحلیل، نقدشوندگی، عمق بازار، مدیریت ریسک و بهینه کردن بازده به کار رود.

قراردادهای آتی و اختیار معاملات، نوعی اهرم برای سفتهبازان جهت کسب سود و زیان ایجاد میکند، با این تفاوت که ضرر خریدار قراردادهای اختیار (چه از نوع اختیار خرید و چه از نوع اختیار فروش) در حد پولی است که برای خرید اختیار میدهد، اما ضرر فروشنده این قراردادها میتواند قابل ملاحظه باشد. بهعلاوه در قراردادهای آتی هریک از طرفین قراردادها متعهد به اجرای قرارداد هستند، اما در قراردادهای اختیار معامله یک طرف متعهد و دیگری دارای اختیار برای اعمال حق خود است. قراردادهای اختیار رونمایی شده در روز یکشنبه مورخ 28/ 9/ 1395 از نوع اختیار خرید بوده که تنها برای سهم فولاد (بهعنوان دارایی پایه) در وضعیت قرارداد اختیار خرید صفر یا بیتفاوت (At – The – Money) با قیمت اعمال 1300ریال در سررسید مورد معامله قرار گرفت. در این حالت قیمت اعمال قرارداد بهعلاوه قیمت فروش آپشن برابر با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی است.

سایر حالتهای اختیارخرید شامل قرارداد اختیار خرید در زیان (Out – Of – The – Money) یعنی قیمت اعمال قرارداد از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و قرارداد اختیار خرید در سود (In – The – Money)، یعنی قیمت اعمال قرارداد از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است، مورد معامله قرار نگرفت. قرارداد اختیار معامله اجرا شده از نوع اروپایی است که فقط در سررسید امکان اعمال آن از طریق دارنده اختیار وجود دارد. تسویه این قراردادها بهصورت صرفا نقدی، اول نقدی بعد فیزیکی و صرفا فیزیکی امکانپذیر است. با توجه به معامله نشدن قرارداد اختیار خرید سهام شرکتهای ایران خودرو و ملی صنایع مس ایران، دغدغه خاطر فعالان درخصوص موفقیت این ابزار مالی افزایش یافت. به نظر میرسد که شرط موفقیت قراردادهای آپشن وجود بازیگرانی است که فارغ از مقررات غیرضروری بتوانند انگیزههای سفتهبازانه و سایر اهداف خود را پوشش دهند. در این ارتباط مسوولیت شرکتها و صندوقهای سرمایهگذاری و سایر نهادهای مالی بیش از پیش است. همچنین به مرور زمان فعالان بازار با این ابزار آشنا خواهند شد، لذا صبوری و تلاش برای موفقیت ابزارها و نهادهای مالی جدید وظیفه کلیه دستاندرکاران بازار سرمایه است.