روزی دنیا تشنه منیزیم ایران خواهد بود

ظرفیت این واحد تولیدی ۶هزار تن شمش منیزیم در سال است، ظرفیتی که میتواند دو برابر نیاز کشور را تامین کند. البته هماکنون نزدیک ۴۰درصد ظرفیت این واحد تولیدی به بهرهبرداری رسیده و قرار است تا نیمه نخست سال۹۶ صددرصد کارخانه به بهرهبرداری کامل برسد. تولید منیزیم با توجه به خاصیتها و کاربردهای آن در صنایع مختلف میتواند برای کشور ما دارای مزیت باشد، چراکه صنایعی چون خودروسازی و هوافضا بهدلیل سبک بودن منیزیم در حال جایگزین کردن آن بهجای فولاد یا آلومینیوم هستند.

طرح تولید شمش منیزیم

فلز منیزیم بهعنوان یک فلز سبک با خواص فیزیکی و مکانیکی مطلوب در دنیای امروز مورد توجه قرار گرفته است. صنایع خودروسازی و هوافضا بهعنوان مصرفکنندگان عمده فلز منیزیم در حال جایگزینی قطعات فولادی و آلومینیومی با قطعات منیزیمی سبکتر هستند تا بتوانند میزان مصرف انرژی در وسایل نقلیه را کاهش دهند. همچنین منیزیم بهعنوان یک عنصر آلیاژی در تولید آلیاژهای آلومینیومی کاربرد دارد که بخش دیگری از تقاضای جهانی منیزیم به صنعت آلیاژسازی برمیگردد. منیزیم یکی از مواد خام فلزی است که در فهرست مواد خام و فلزات استراتژیک اتحادیه اروپا قرار گرفته است. دولومیت بهعنوان یکی از منابع معدنی فلز منیزیم محسوب میشود و در میان منابع مختلف این فلز، از نظر تجاری مورد توجه است. فرآیند احیای حرارتی منیزیم از سنگ معدن دولومیت بهدلیل امکان استفاده از انرژی به نسبت پاک و ارزانقیمت گاز طبیعی مورد توجه کشورهای بزرگ صنعتی از جمله چین قرار دارد، بهطوریکه بیش از ۸۵ درصد منیزیم جهان در چین و به طور عمده به روش احیای سیلیکوترمی انجام میشود.

تولید شمش منیزیم به روش حرارتی

درباره تنها کارخانه شمش منیزیم در ایران و روش تولید آن، علیرضا صادقی، مشاور شرکت شمش فلز رویال و عضو هیات علمی دانشگاه در حاشیه نمایشگاه متافو اظهار کرد: شرکت فلز رویال تنها تولیدکننده شمش منیزیم در کشور در شهر فردوس خراسانجنوبی واقع شده است. در این شرکت ابتدا سنگ معدن تهیه شده و پس از آن به همراه مواد احیاکننده که فروسیلیسم است در فرآیندی قرار میگیرد و قطعهای میانی به نام «کروم» یا تاج «منیزیم» تولید میشود که پس از آن تاج منیزیم ذوب و تبدیل به شمش منیزیم میشود. صادقی با اشاره به اینکه شمش منیزیم در صنایع داخلی و خارجی کاربردهای فراوانی دارد، عنوان کرد: بهطور کلی کاربردهای منیزیم در دو دسته قابل تقسیمبندی است، نخست کاربردهای متالوژیکی آن است، در این کاربرد منیزیم در فرآیندهای مختلفی چون تولید آلیاژهای آلومینیومی، گوگردزدایی از فولاد یا در الکترودهای حفاظت کاتدی مورد استفاده قرار میگیرد، اما در کاربرد دیگر آن، که به کاربردهای سازهای معروف است از منیزیم قطعاتی ساخته میشود که البته کاربرد سازهای آن بیشتر در قطعات ماشینسازی است.

وی در پاسخ به این پرسش که تولید روش فناوری حرارتی تولید شمش منیزیم یک روش بومی در ایران است، عنوان کرد: بهطور کلی شمش منیزیم به دو روش تولید میشود، یکی روش «الکترولیز» است که در این روش جریان الکتریسیته را از نمک کلرید منزیم عبور میدهند که از آن گاز کلر الکترولیز تولید میشود و از این گاز، فلز منیزیم تولید میشود. البته پیشتر این روش در دنیا بسیار متداول بود. اما در حال حاضر بهدلیل اینکه این روش پرانرژی و پرخطر است، دیگر چندان در دنیا متداول نیست، چراکه فرآیند کنترل آن بسیار دشوار است. این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: فرآیند دیگری که در حال حاضر متداول شده، فرآیند حرارتی است. ویژگی این فرآیند این است که کنترل آن آسان است. اکنون نیز بیشتر منیزیم در دنیا به همین روش تولید میشود. روش حرارتی منیزیم نیز در کشور ما بومی شده و بهوسیله متخصصان داخلی طراحی شده و مورد بهرهبرداری قرار میگیرد. صادقی با اشاره به ظرفیت کارخانه منیزیم یادآور شد: ظرفیت اسمی کارخانه ۶هزار تن در سال است، اما در حال حاضر به ظرفیت کامل خود نرسیده و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ظرفیت کارخانه مورد بهرهبرداری قرار گرفته است. البته برنامهریزی شده تا پایان سال ۹۵ حدود ۳۰درصد دیگر کارخانه فعال شود تا ظرفیت کارخانه به بالای ۶۰درصد برسد و همچنین تا نیمه نخست سال آینده ۱۰۰درصد کارخانه به بهرهبرداری خواهد رسید.

مزیتهای تولید شمش منیزیم

وی در ادامه با اشاره به مزیتهای تولید منیزیم در کشور عنوان کرد: تولید منیزیم ۴ مزیت اساسی و مهم نسبت به تولید فولاد و آلومینیوم دارد، یکی از مهمترین مزیتهای تولید منیزیم این است که در فرآیند تولید آن آب مصرف نمیشود. برخلاف تولید فولاد و آلومینیوم که در سراسر کشور در حال گسترش و راهاندازی و همچنین همراه با مضرات محیطزیستی بسیاری است، تولید منیزیم این مضرات را به همراه ندارد. صادقی با اشاره به مزیت دیگر تولید منیزیم عنوان کرد: مزیت دیگر کارخانههای منیزیم «ماژولارل» بودن آن است، به عبارت دیگر ظرفیت کارخانه را میتوان تنظیم و کم و زیاد کرد. یعنی با اضافه کردن تجهیزات مختصر که بهطور موازی کنار هم قرار میگیرد، میتوان کاهش یا افزایش داد. از اینرو با توجه به این ویژگی میتوان آن را یک کارخانه در اندازه کوچک یا بزرگ برحسب نیاز طراحی کرد. این موضوع برخلاف تولید فولاد یا آلومینیوم است، چراکه تولید فولاد زیر ۸۰۰هزار تن و آلومینیوم هم زیر ۳۵۰هزار تن بهصرفه و منطقی نخواهد بود. در حالی که برای تولید منیزیم میتوان کارگاهی با تولید ۵۰ تن در سال داشت. وی در ادامه افزود: سومین مزیت تولید منیزیم این است که در فرآیند تولید منیزیم از گاز طبیعی استفاده میشود. این در حالی است که برای تولید فولاد نیازمند زغالسنگ هستیم.

در تولید منیزیم اگر هم از گاز استفاده میشود، در مراحل میانی آن است و لزومی ندارد همانند فولاد از ابتدا تا به انتها از گاز استفاده کنیم. یا در تولید آلومینیوم ابتدا گاز را به برق تبدیل کرده و سپس استفاده میکنند، در حالیکه برای تولید منیزیم بهطور مستقیم از گاز استفاده میشود و گاز مزیت نسبی کشور ایران بهشمار میرود. از اینرو برای تولید منیزیم نسبت به سایر کشورهای دیگر دارای منیزیم هستیم. صادقی ادامه داد: مزیت دیگر منیزیم این است که میتواند اشتغال زیادی ایجاد کند، چراکه تولید منیزیم به نیروی انسانی زیادی نیاز دارد. میزان اشتغالی که منیزیم نسبت به هر تنی که فولاد و آلومینیوم ایجاد میکند، بسیار بیشتر است که این امر برای کشور ما ضروری است. وی افزود: در حال حاضر با ۳۰ تا ۴۰درصد ظرفیت این کارخانه، برای ۱۲۰ نفر اشتغالزایی شده است. البته اشتغالزایی غیرمستقیم بالایی نیز میتواند ایجاد کند. مشاور شرکت شمش فلز رویال همچنین گفت: از سوی دیگر، تولید منیزیم نیازمند سرمایهگذاری کوچک است. از اینرو با توجه به مزیتهایی که تولید منیزیم به همراه دارد، میتوان به ضرورت تولید آن در کشور پی برد. صادقی در پاسخ به این پرسش که آیا منیزیم را میتوان جایگزینی برای فولاد و آلومینیوم در نظر گرفت، عنوان کرد: خیر به هیچ عنوان منیزیم جایگزین فولاد نیست اما در برخی موارد میتواند جایگزینی برای آلومینیوم باشد. موضوع این است که تولید منیزیم با توجه به تولید آن در کشور ما همراه با مزیتهای فراوانی است.

بنابراین نیاز به سرمایهگذاری بیشتری در این زمینه احساس میشود، چراکه تاکنون نسبت به سرمایهگذاری و تولید منیزیم مغفول ماندهایم. وی در پاسخ به این پرسش که نیاز منیزیم کشور به اندازه است، گفت: نیاز کشور بیشتر از ۲ تا ۳ هزار تن در سال نیست که همین کارخانه میتواند نیاز کشور را مرتفع کند و مازاد آن را میتوان صادر کرد. روزی خواهد رسید که دنیا تشنه منیزیم ایران خواهد بود، چراکه ما بهشدت دارای مزیت برای تولید منیزیم هستیم که کشورهایی چون چین، هند و ترکیه دارای این مزیت نیستند.