عبور خودروسازان خارجی از چراغ سبز برجام؛ تولید مشترک به جای مونتاژ

سال گذشته در چنین روزی، اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) کلید خورد و به دنبال آن لغو تحریم های هسته ای غرب علیه کشورمان اعم از تحریم های اتحادیه اروپا، آمریکا و قطعنامه های شورای امنیت آغاز شد.

در این مدت، برخی خودروسازان داخلی مذاکرات خود با همکاران خارجی را کلید زدند، برخی به مرحله امضای تفاهم نامه و قرارداد رسیدند و حتی در این میان برخی از شرکت ها به تفاهم تولید خودروی مشترک دست یافتند.

تحریم ها علاوه بر اینکه جلوی همکاری های جدید بین المللی در زمینه خودرو را در یک دوره زمانی گرفت، همکاری هایی که در جریان بود را نیز متوقف کرد؛ خودروسازانی چون پژو، بازار ایران را ترک کردند، برخی مانند رنو، سطح همکاری های خود را به حداقل رساندند و کمپانی های مطرحی مانند بنز و بی.ام.دبیلو هم نمایندگی های خود را از ایران متوقف کردند.

به همین سبب در دوران تحریم راه برای ورود خودروهای بی کیفیت چینی باز شد و خودروهای ساخت داخل نیز به دلیل ناتوانی در تامین قطعات اصلی، مجبور شدند برخی قطعات وارداتی را از چین و شرکت های تولید کننده قطعات بی کیفیت تامین کنند.

سبقتِ پژو

استارتِ همکاری های خودروی ایران، توسط ایران خودرو و پژو زده شد؛ هاشم یکه زارع مدیرعامل گروه صنعتی ایران خودرو آذرماه سال گذشته و در شرایطی که هنوز برجام اجرایی نشده بود، از مذاکره با یک خودروساز اروپایی برای تولید محصولی مشترک خبر داد و اعلام کرد که «فعلا نمی توانم نام آن خودروساز را ببرم، فقط در این حد بدانید که اروپایی است و حتما امسال قرارداد دوجانبه امضا خواهد شد».

با اجرای برجام، شرکت پژو به عنوان طرفِ مذاکره ایران خودرو معرفی شد و از آنجا که زمینه همکاری ها پیش از اجرای برجام آماده شده بود، قرارداد ایران خودرو و پژو در کوتاه ترین زمان به امضا رسید. بر اساس این قرارداد، شرکتی به نام «ایکاپ» برای تولید محصولاتی مشترک در ایران راه اندازی شد و در نخستین روز تیرماه امسال به صورت رسمی آغاز بکار کرد؛ این شرکت قرار است سه محصول «2008»، «301» و «208» را تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کند.

در دور تازه همکاری پژو و ایران خودرو، پژو 2008 نخستین محصولی است که در اسفندماه تولید خواهد شد که اکنون مراحلی از تولید این محصول راه اندازی شده است. به عنوان نمونه گزارش ها حاکی از این است که برنامه نویسی برای انجام فرآیند رنگ آمیزی در ابتدای آبان ماه امسال انجام شده و در ادامه، ربات های خط، عملیات آستر و رویه را به اتمام رسانده اند و در نهایت، نخستین بدنه پژو 2008 توسط ربات های ایران خودرو رنگ آمیزی شده است.

پژو 2008 قرار است با قیمتی حدود 500 تا 800 میلیون ریال (50 تا 80 میلیون تومان) به بازار عرضه شود.
این همکاری ها فقط به خودروسازان خلاصه نمی شود و بر اساس آن، تامین کنندگان و قطعه سازان دو شرکت نیز همکاری هایی را آغاز خواهند کرد.

محسن صالحی نیا معاون امور صنایع وزیر صنعت، معدن و تجارت در این زمینه به ایرنا اعلام کرد: حدود 60 شرکت قطعه ساز ایرانی برای تامین و ساخت قطعات مورد نیاز خودروهای شرکت ایکاپ (شرکت مشترک ایران خودرو و پژو) در حال مذاکره هستند و ١٠ قرارداد در این زمینه نهایی شده است.

تختِ گاز رنو برای عقب نماندن از رقیب

رنو و پژو دو کمپانی رقیب در فرانسه هستند؛ زمانی که پژو قرارداد خود را در شرایط پسابرجام با یک خودروساز ایرانی امضا کرد، رنو نیز آستین ها را بالا زد و برای عقب نماندن از رقیب دیرینه، مذاکرات خود را با خودروسازان ایرانی آغاز کرد.

همکاری رنو در ایران پیچیدگی های خاص خود را دارد؛ سابقه رنو در ایران به همکاری با هر دو خودروساز بزرگ ایران برمی گردد؛ زمانی که سکوی خودروی ال 90 (پلتفرم) برای تولید در اختیار هر دو شرکت سایپا و ایران خودرو قرار گرفت.

این شرکت از طرفی با پارس خودرو (شرکت زیرمجموعه سایپا) از گذشته همکاری داشته و علاوه بر تولید خودروهای مگان، اکنون پارس تندر، کولیوس و ساندرو را در تولید مشترک خود دارند و از طرفی چند محصول خود از جمله تندر 90 و تندر پیکاپ را با ایران خودرو تولید و به بازار عرضه می کند.

مدیران عامل هر دو خودروسازی بزرگ ایران، در آن زمان خود را شریک قدیمی رنو و مُحِق برای ادامه همکاری می دانستند؛ این روند ادامه پیدا کرد اما رنو با هیچ کدام این دو شرکت قرارداد امضا نکرد و بالاخره امضای شرکتی ثالث به نام ایدرو (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) پای قرارداد نشست.

دور جدید همکاری های خودرویی ایران و فرانسه با امضای توافق نامه ایدرو و رنو در دومین روز از نمایشگاه خودرو پاریس، بین منصور معظمی رییس هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران(ایدرو) و «تیری بلوره» قائم مقام مدیرعامل رنو و با حضور محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان و «کارلوس گون» مدیرعامل رنو آغاز شد.

البته رنو علاوه بر اینکه در دوران تحریم مانند رقیب خود – پژو – ایران را ترک نکرد، حتی محصولاتی با کیفیت همچون تندر 90، پارس تندر و ساندرو هاچ بک و استپ وی را به بازار تشنه ایران آورد و اکنون این محصولات جزو باکیفیت ترین خودروهای با محدوده قیمتی کمتر از 500 میلیون ریال به شمار می آیند.

دور تازه همکاری خودرویی رنو در ایران، یک مرکز مهندسی و خرید جدید برای حمایت از قطعه سازان داخلی و یک کارخانه تولیدی با ظرفیت اولیه 150 هزار دستگاه در سال را شامل می شود. بر اساس توافق نامه رنو و ایدرو، دو خودرو «سیمبل و داستر جدید» نخستین تولیدات این همکاری خواهد بود که از سال 2018 آغاز خواهد شد.

براساس این توافق نامه، رنو برای نخستین بار در ایران، مراکز توزیع، فروش و خدمات پس از فروش خود را خواهد داشت و همچنین همکاری های کنونی رنو با دو شریک خود سایپا و ایران خودرو در قالب «همکاری مشترک رنوپارس» ادامه خواهد داشت.

یکی از مباحث مهم این همکاری، پاسخ این سوال است که «خودروهای مشترک رنو و ایدرو در چه کارخانه ای تولید خواهد شد؟» محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت در بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها در پاسخ به این سوال اعلام کرد: اولویت با واگذاری «بن رو» (شرکت بنیان توسعه صنعت خودرو) به ایدرو و احتساب این شرکت به عنوان آورده ایدرو است.

شرکت بنیان توسعه صنعت خودرو که از شرکت های زیرمجموعه سایپا به شمار می رود و در جاده قدیم سلفچگان ساوه واقع است، با حدود یک هزار پرسنل، خودروهای سایپا 151 و آریو S300 را تولید می کند.

آغاز دوباره همکاری سایپا و سیتروئن پس از نیم قرن

نتایج خودرویی برجام با امضای قرارداد اولیه سایپا و سیتروئن تکمیل شد؛ این دو شرکت که همکاری های خود را 50 سال پیش با تولید ژیان آغاز کرده بودند و تجربه موفق تولید زانتیا را داشتند، در آخرین روز تیرماه امسال با امضای قرارداد تاسیس شرکت مشترک سایپا و سیتروئن همکاری خود را از سر گرفتند.

سرمایه گذاری در این همکاری قرار است 50 -50 باشد و نخستین محصول مشترک تا پایان سال 2017 به بازار عرضه شود. این قرارداد با حضور وزیر صنعت و توسط مهدی جمالی مدیرعامل گروه خودرو سازی سایپا، سید محمدعلی سید ابریشمی عضو هیأت مدیره گروه خودرو سازی سایپا و ژان کریستف کمار (Jean Christophe Quemar) عضو هیأت مدیره سیتروئن و الیور بورجس (Oliver Bourges) دبیرکل سیتروئن به امضا رسید.

مدیرعامل سایپا در حاشیه امضای این قرارداد در جمع خبرنگاران گفت: «امروز پس از یکسال مذاکره بین شرکت سایپا و ستروئن، موفق شدیم آخرین مذاکرات را انجام دهیم و شرکت مشترکی منعقد کنیم».

وی ادامه داد: آورده شرکت سایپا 50 درصد سهام سایپا کاشان است و به این ترتیب 50 درصد سهام شرکت سایپا کاشان به قیمت کارشناسی رسمی جمهوری اسلامی ایران به شرکت سیتروئن واگذار شد؛ این قرارداد، شامل قطعه سازی داخلی، طراحی داخلی و توسعه محصول و صادرات 30 درصدی در شبکه سیتروئن خواهد بود.

مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا افزود: بر اساس برنامه طراحی شده برای این همکاری، قرار است تا پایان سال 2017 میلادی نخستین محصول مشترک را در این مجموعه به بازار عرضه کنیم.

مجوز سرمایه گذاری سیتروئن برای این قرارداد در نخستین روزهای آذرماه توسط سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی و فنی ایران صادر شد و به این ترتیب، سرمایه گذاری مستقیم خارجی از طریق خرید سهام یک شرکت ایرانی برای نخستین بار در صنعت خودروسازی کشور انجام شد.

«کارلوس تاوارس» مدیر عامل گروه خودروسازی پژو سیتروئن در ارتباط با این همکاری به خبرنگار ایرنا گفت: محصولاتی که با مشارکت شرکت سایپا در ایران تولید خواهد شد با نیازهای بازار ایران و منطقه منطبق خواهد بود؛ این محصولات علاوه بر تامین نیازهای داخلی ایران، می تواند اهداف صادراتی این مشارکت را نیز محقق کند.

وی در مورد سایت سایپاکاشان که برای این همکاری انتخاب شده است، نیز گفت: این سایت نه تنها پاسخگوی نیازهای بازار و مشتریان ایرانی در رابطه با محصولات سیتروئن خواهد بود بلکه منبعی برای تامین نیاز کشورهای منطقه و اطراف ایران از طریق صادرات از ایران به سایر کشورهاست.

آغاز تولید خودروهای کره ای در کرمان

هرچند خودروسازان اروپایی و به طور خاص شرکت های فرانسوی در همکاری های جدید خودرویی با ایران، پیشتاز بودند اما خودروسازان مطرح آسیایی نیز در این رقابت عقب نماندند و با انعقاد قرارداد میان هیوندای و کرمان موتور، پای خودروسازان آسیایی نیز به همکاری های خودرویی با ایران باز شد.

هیوندای و کرمان موتور اواخر شهریورماه قرارداد تولید دو مدل خودروی «آی١٠» و «آی٢٠» در منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید بم را امضا کردند و تولید آزمایشی این خودروها نیز اکنون آغاز شده است. سامان فیروزی مدیرعامل کرمان موتور در ارتباط با این همکاری گفت: محصول هیوندای آی20 که در ایران تولید و عرضه خواهد شد، مدل 2017 این خودروساز کره ای و محصول ویژه بازار اروپا است.

وی با اشاره به توافق صورت گرفته بین کرمان موتور و هیوندای در تابستان امسال، افزود: براساس این تفاهم و توافق، طرف کره ای متعهد به انتقال دانش فنی و تکنولوژی برای تولید و عرضه خودروهای روز هیوندای به کرمان موتور شده است.

مدیر عامل کرمان موتور در خصوص قیمت دو محصول هیوندای آی10 و آی20 نیز بیان کرد: خودروی هیوندای آی20 با قیمت 869 میلیون ریال (86 میلیون و 900 هزار تومان) و هیوندای آی10 با قیمت 719 میلیون ریال (71 میلیون و 900 هزار تومان) به بازار عرضه خواهد شد.

گام نخست بنز برای بازگشت به ایران

علاوه بر شرکت های فرانسوی، کمپانی «بنز» آلمان نیز با اجرای برجام دوباره به ایران بازگشت؛ بنز پیش از این در زمینه مونتاژ خودروهای سواری با شرکت ایران خودرو و در زمینه تولید خودروهای تجاری با شرکت ایران خودرو دیزل همکاری داشت اما در شرایط تحریم، همکاری با این شرکت حتی در سطح نمایندگی فروش و خدمات پس از فروش نیز قطع شده بود.

در این ارتباط، شرکت مرسدس بنز در آخرین هفته بهمن ماه پارسال دور جدید همکاری های خود را با ایران آغاز و شرکت ستاره ایران را به عنوان نماینده انحصاری فروش و خدمات پس از فروش خود در ایران انتخاب کرد. بر اساس توافق مرسدس بنز با ستاره ایران، قرار است امسال بین 1500 تا 2 هزار دستگاه خودرو بنز در کلاس های مختلف وارد کشور شده و به مصرف کنندگان عرضه شود.

با توجه به اینکه بنز سواری کلاس C در گذشته در ایران مونتاژ می شد، با آغاز همکاری ها در سطح نمایندگی فروش و خدمات پس از فروش، مطالعات امکان سنجی و محاسبات اقتصادی تولید خودروهای سواری بنز در ایران آغاز شده و انتظار می رود در گام های بعدی به مونتاژ و تولید ارتقا پیدا کند.

خط تولید اتوبوس و خودروهای تجاری «مان» در ایران

علاوه بر خودروهای سواری، همکاری های خودرویی ایران در دوران پسابرجام شامل اتوبوس و خودروهای تجاری نیز شد؛ بر این اساس، شرکت آلمانی تولید کامیون و اتوبوس «مان» که پیش از تحریم ها مونتاژ اتوبوس های بین شهری خود را در ایران آغاز کرده بود، در دوره پسابرجام تولید اتوبوس های بین شهری و همچنین کامیون را در ایران از سر می گیرد.

«یورگن لوو» عضو هیات مدیره و مدیر فروش و بازاریابی شرکت «مان» آبان ماه امسال در حاشیه نمایشگاه حمل و نقل و خدمات شهری تهران (ITUF) به خبرنگاران ایرانی گفت که این شرکت تصمیم دارد با بهبود کیفیت و راه حل های مقرون به صرفه تر به بازار ایران بازگردد و به یکی از سه شرکت نخست تامین کننده کامیون و اتوبوس در ایران تبدیل شود.

وی ادامه داد: مقرر شده است افزون بر اتوبوس های بین شهری، خط تولید اتوبوس های درون شهری نیز از سال ٢٠١٧ میلادی در ایران راه اندازی شود.

وی حجم سرمایه گذاری خط تولید اتوبوس را ٤٠٠ میلیارد ریال و حجم سرمایه گذاری استانداردسازی خط تولید کامیون را 2 میلیون یورو ذکر کرد و افزود: بخشی از این سرمایه گذاری - که رقم آن را نمی توانم اعلام کنم - از طرف شرکت مان آلمان تامین می شود.

مذاکرات ادامه دارد

علاوه بر قراردادهایی که مراحل نهایی آن به انجام رسیده است، برخی مذاکرات کماکان ادامه دارد و به خاطر جریان داشتن این مذاکرات، طرف ایرانی هنوز از تشریح جزئیات آن امتناع می کند.

به عنوان نمونه، مهرزاد فردوس مدیر عامل گروه صنعتی ماموت در مورد گمانه زنی های مطرح شده برای همکاری این شرکت با فولکس واگن آلمان برای تولید خودروهای سواری اطلاعات خاصی ارایه نمی کند و به این جمله بسنده می کند که «مذاکرات با شرکت های مختلف ادامه دارد و همکاری های بین المللی ماموت تا پایان امسال تعیین تکلیف می شود».

مدیر عامل سایپا نیز از مذاکره با شرکت های نیسان و کیا خبر داده و اعلام کرده است در زمان تحریم ها با شرکت نیسان دچار مشکل شدیم، این شرکت پیش از اعمال تحریم ها همکاری با پارس خودرو را رها کرد اما اکنون در حال مذاکره با این شرکت برای از سرگیری دوباره همکاری ها هستیم.

در میان کشورهای آسیایی، علاوه بر خودروسازان کره ای و ژاپنی، خودروساز مالزیایی پروتون نیز برای حضور در ایران اعلام آمادگی کرده است؛ «داتو سری مصطفا محمد» وزیر صنعت و تجارت بین الملل مالزی در سفر آبان ماه خود به ایران، اعلام کرده بود که تاکنون ١٢ هزار دستگاه خودرو پروتون به ایران صادر شده و مالزی به دنبال بازگشت این برند به بازار خودروی ایران است.

سخن آخر

همه این مذاکرات، تفاهم نامه ها، قراردادها و تولیدات در زمینه خودرو، فقط در عمر یک ساله پس از برجام محقق شده است. این دستاوردها در شرایطی حاصل شده که وصل شدن یک رابطه قطع شده و بازگشت اعتماد از بین رفته، نیاز به زمان و گفت و گوهایی مفصل دارد. با این حال، خودروسازی ایران بعد از برجام در ابتدای راه همکاری های بین المللی قرار دارد و هنوز برای رسیدن به مقصد، راه زیادی را باید طی کند.