باید و نبایدهای توسعه صنعت فولاد

اما در سویی دیگر افرادی معتقدند که با توجه به نبود برخی زیرساختها و وضعیت اکتشاف در کشور تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این افق کار آسانی نخواهد بود. به همین دلیل میزگرد «هفتمین همایش چشمانداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» به فرصتها و چالشهای پیش روی صنعت فولاد پرداخت. این میزگرد با حضور افرادی همچون جعفر سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مهدی کرباسیان رییس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، محمود اسلامیان رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، قدیر قیافه رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن ایران، حامد سلطانینژاد مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران و بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران برگزار شد.

6 میلیون تن صادرات فولاد برای سال ۹۵

تشکلها و انجمنهای معدنی بهعنوان نمایندگان بخش خصوصی با توجه به تجربههایی که در فعالیتهای بخش معدن در اختیار دارند میتوانند دولت را در تصمیمگیری کارشناسی برای توسعه معدن و صنایع معدنی کمک کنند. رییس هیات عامل ایمیدرو در این میزگرد با اشاره به تشکلهای معدنی و صنایع معدنی، گفت: تشکلهای معدنی و صنایع معدنی در تدوین برنامهها و تصمیمگیریهای دولت فعالتر عمل کنند. مهدی کرباسیان در میزگرد «فرصتها و چالشهای پیش روی صنعت فولاد در هفتمین همایش چشمانداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» گفت: ما دولتیها باید در تدوین سیاستهای کلان به تصمیم کارشناسی تشکلهای معدنی و صنایع معدنی توجه کنیم.

اما یکی از اتفاقات خوبی که بخش معدن و صنایع معدنی کشور پس از اجرایی شدن برجام با آن مواجه شد، حضور سرمایهگذاران خارجی و شرکتهای معدنی بود که تمایل داشتند در این بخشها ورود و اقدام به سرمایهگذاری کنند. شاید این اتفاق را بتوان دستاورد برجام برای بخش معدن دانست. معدنی که سالها بهدلیل وجود تحریمهای ظالمانه از فناوریهای روز دنیا عقب مانده بود حالا فرصت را غنیمت دانسته و تصمیم گرفته خود را روزآمد کند. ظرفیتهای فراوان معدنی کشور باعث شده ایران در میان ۱۵ کشور معدنی دنیا قرار گیرد و این بخش میتواند نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کند. در نتیجه نمیتوان از مزیتهای این بخش غافل ماند و به آن توجهی نکرد. کرباسیان در اینباره افزود: پس از برجام، حضور مقامات کشورهای مختلف و صاحبنام آسیایی و اروپایی نشاندهنده این است که کشور ما ظرفیت بالقوه برای توسعه بخش معدن و صنایع معدنی دارد. از مزیتهای این بخش، دسترسی به آبهای آزاد، واقع شدن در منطقه ژئوپلتیک، ذخایر غنی گاز، معادن فراوان و تقاضای بیش از ۷۰میلیون تن در منطقه منا است که ظرفیت مناسبی برای توسعه صنعت فولاد کشورمان تلقی میشود.

موقعیت جغرافیای ایران و دسترسی به آبهای آزاد، فرصت طلایی را پیشروی بخش معدن و صنایع معدنی به ویژه صنعت فولاد قرار داده است. بیتردید با توجه به وضعیت کشورهای همسایه ایران همچون عراق و افغانستان، بازسازی پس از جنگ در این کشورها بازار خوبی برای صنعت فولاد ایجاد میکند. همسایگی با این کشورها میتواند صادرات را با توجیه اقتصادی همراه کند و ارزشافزوده بیشتری برای کشور به همراه داشته باشد. البته فعالان فولادی کشور باید تمامی بازارهای صادراتی فولاد به ویژه بازارهای اروپایی را از بازارهای هدف خود بدانند. حال با توجه به چنین فرصتهایی و با توجه به وجود ذخایر فراوان معدنی و انرژی ایران، صنعت فولاد باید مسیر توسعه و رشد خود را با سرعت بیشتری طی کند و به دنبال تحقق اهداف در نظر گرفته شده باشد.

رییس هیات عامل ایمیدرو با اشاره به گلوگاههای پیش روی صنعت فولاد، تصریح کرد: برای توسعه این صنعت، گلوگاههایی مانند فراهم نبودن حملونقل مناسب برای کارخانهها، ضعف در جذب منابع و نیاز به روابط بهتر سیاسی و اقتصادی با دنیا هست که در صورت برطرف شدن این مشکلات، قیمت فولاد تولیدی ما رقابتپذیر خواهد بود. وی ادامه داد: از پیروزی انقلاب اسلامی، تحریمها وجود داشته و جابهجایی پول با مشکل مواجه بوده است. با این حال سال گذشته در بخش فولاد، بیش از ۴میلیون تن فولاد صادر شد و امسال نیز این رقم به حدود ۶میلیون تن رسیده است. اکنون میزان صادرات غیرنفتی با نفت در حالت تعادل قرار دارند. به گفته کرباسیان، باید سایه سیاست را از اقتصاد برداریم. با تعاملات خارجی، ورود و خروج سرمایه خوب میشود. دولت باید طرحها را جذاب کند تا بخش خصوصی بیاید. همچنین مقررات باید طولانیمدت باشد تا سرمایهگذار احساس امنیت کند.

نیاز به ۱۵۰میلیون تن سنگآهن

تکمیل زنجیره ارزش در بخش معدن بهویژه فولاد باعث شد تا دولت یازدهم محدود کردن خامفروشی مواد معدنی از جمله سنگآهن را با شدتی بیش از گذشته در دستور کار قرار دهد و بتواند محصول نهایی با ارزشافزوده بیشتری را راهی بازارهای صادراتی کند. دولت تصمیم دارد با جلوگیری از خامفروشی، توازن را در سطح زنجیره، برقرار و واحدهای تولیدی فولاد را از واردات مواد اولیه بینیاز کند. با توجه به این امر، وضع عوارض پلکانی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت به دولت پیشنهاد شد. این پیشنهاد با موجی از مخالفتهای بخش خصوصی تولیدکننده سنگآهن همراه شد. این در حالی است که افزایش تولید فولاد در کشور میتواند بازار داخلی سنگآهن را تحریک کند. در واقع تحقق تولید ۵۵میلیون تن فولاد در چشمانداز ۱۴۰۴، میتواند بازار داخلی خوبی را برای فعالان سنگآهنی ایجاد کند. اما نکته مهم در این میان افزایش اکتشافات برای بهرهبرداری از ذخایر عمقی سنگآهن است.

به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این میزگرد گفت: برای رسیدن به برنامه تولید ۵۵میلیون تن، حدود ۱۵۰میلیون تن سنگآهن نیاز داریم که حدود ۷۵میلیون تن ظرفیت ایجاد شده است. معادن سنگآهن ایران به دلیل حجم کوچک آنها قابل مقایسه با معادن استرالیا نیست. تعداد معادن سنگآهن استرالیا به حدود ۱۰ مورد میرسد که هر کدام از آنهامیلیونها تن ظرفیت دارد. جعفر سرقینی، ادامه داد: در ایران حدود ۱۹۹ معدن سنگآهن وجود دارد که تعدادی از آنها کار میکند. بهطور نمونه ۳۰ معدن در یک استان سالانه زیر ۳۰۰ هزار تن تولید دارد.

نیاز به نقشه راه

بیتردید دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، نیازمند نقشهراهی است که مسیر توسعه را پیشروی مسئولان و فعالان این صنعت قرار دهد. مکانیابی و ظرفیتسازی از مواردی است که میتواند در این نقشهراه دیده شود. البته توجه به آمایش سرزمین در این میان نیز از موضوعاتی است که باید در اولویت قرار گیرد. آمایش سرزمین کمک میکند تا واحدهای فولادی در مناسبترین مناطق احداث شوند. از سویی دیگر با استفاده از آمایش سرزمین میتوان سرمایهگذاران خارجی را در طرحهای جدید جذب کرد. محمود اسلامیان رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در این میزگرد با تاکید بر اهمیت نقشهراه، اظهار کرد: در ایران میلیونها و میلیاردها دلار برای سختافزار هزینه میکنیم اما در بخش نرمافزار از هزینه کردن اجتناب میکنیم. نمیتوان کشوری ۸۰میلیون نفری با نیروی زیاد را بدون نقشه راه اداره کرد. ما بدون مکانیابی و ظرفیتسازی، واحدهای تولیدی ایجاد میکنیم. در حالی که یک اراده ملی در تمام کشور نیاز است تا برنامه منسجم در صنعت فولاد ایجاد شود. محمود اسلامیان ادامه داد: میتوانستیم برنامه تولید ۵۵میلیون تن فولاد را در ۱۰ واحد ایجاد کنیم و نیازی به ایجاد ۹۰ واحد نبود. در اقتصاد باید به مردم، اعتماد و خصوصیسازی را براساس اصل۴۴ اجرا کنیم.

ضرورت توجه به زیرساختها در بازار

حامد سلطانینژاد، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران، با بیان اینکه اقتصاد ایران مدام تحت تاثیر قیمتهای جهانی است، گفت: گرچه باید به زیرساختها و لجستیک توجه کنیم اما باید به زیرساختها در بازار نیز توجه کنیم. امروز بورس کالای ایران میتواند نقش مهمی در حوزه معدن و صنایع معدنی ایفا کند. نبود ثبات در بازار جهانی و افت شدید قیمت جهانی سنگآهن باعث شد فعالان این بخش بورس را ابزاری برای شفافسازی قیمت در بازار داخلی یاد کنند و خواستار عرضه از طریق بورس کالا شوند. فعالان حوزه سنگآهن معتقدند بورس کالا با ارائه قیمت منصفانه میتواند مشکلات موجود در حوزه قیمتگذاری را برطرف کند. در واقع میتوان با عرضه محصول به بورس کالا مشکلات را کاهش داد و با قیمت مناسب معامله کرد.

تامین مالی، حلقه گمشده تولید

توسعه زنجیره ارزش در حوزه فولاد و تولید ۵۵میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴ نیازمند تامین مالی و استفاده از سرمایههای خارجی و داخلی است. در سالهایی که کشور با تحریمهای بسیاری روبهرو بود، حوزه اکتشاف بهعنوان اصلیترین و ابتداییترین حلقه این زنجیره با توسعه چندانی همراه نبود. در واقع در سالهای گذشته، ذخایر معدنی سطحی با رخنمون آشکار مورد بهرهبرداری قرار گرفت و ذخایر عمقی چندان مورد توجه مکتشفان نبود. امروز با توجه به اهداف توسعهای در صنعت فولاد، حوزه سنگآهن باید اکتشاف ذخایر عمقی را در دستور کار قرار دهد. خوشبختانه دولت یازدهم به ویژه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با اجرای ۲۵۰هزار کیلومتر کار اکتشافی توانست ذخایر جدید بهویژه در منطقه سنگان را کشف کند اما استفاده از فناوریهای روز دنیا در حوزه اکتشافات، سرمایهگذاری در این حوزه را میطلبد.  قدیر قیافه رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگآهن ایران معتقد است تامین مالی یکی از موضوعات مغفول مانده است.

وی افزود: تامین مالی، حلقه گمشده تولید است و زمانی میتوانیم برنامه ۵۵میلیون تن فولاد سنگآهن داشته باشیم که اکتشاف شود و این امر نیازمند سرمایهگذاری است. قدیر قیافه، ادامه داد: اگر قوانین متعدد و متناقض در کشور تصویب نشود، بخش خصوصی راه خود را پیدا میکند.

اهمیت اجرای استراتژی

بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران، در این میزگرد تصریح کرد: تدوین استراتژی مهم است اما اجرا مهمتر است. اکنون طرح جامع فولاد را داریم که باید به خوبی اجرا شود. در تدوین استراتژی باید تمامی موارد توسعه صنعت از جمله صنعت فولاد در نظر گرفته شود. اما مشکل دیگری که امروز بر سر راه معدن و صنایع معدنی قرار دارد، حملونقل است. متاسفانه نبود زیرساختهای حملونقلی و همچنین بالا بودن کرایههای حمل باعث میشود در برخی موارد قیمت ماده معدنی با قیمت حمل آن برابر شود. در واقع برای دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده در افق ۱۴۰۴ در تمامی حوزههای صنایع معدنی همچون فولاد، مس، آلومینیوم و... باید به دنبال توسعه زیرساختهای حملونقلی و سرمایهگذاری در آن بود. در این زمینه بهرام شکوری اظهار کرد: باید در حوزه حملونقل کسبوکار ایجاد کنیم.

توسعه حملونقل در بخش معدن بهویژه حمل ریلی در کنار کاهش زمان حمل مواد معدنی میتواند در کاهش قیمت تمامشده تاثیرگذار باشد. امروز نبود زیرساختهای حمل ریلی در بخش معدن باعث شده بسیاری از مواد معدنی از طریق جادهها حمل شود. این موضوع علاوهبر مشکلات زمانی و کاهش امنیت جادهها، با مشکل دیگری به نام کرایه حمل بار مواجه است. معدندار مجبور است برای حمل ماده معدنی مبالغ زیادی پرداخت کند. در صورت ایجاد کسبوکار در حوزه حملونقل میتوان شاهد ورود بخش خصوصی به این حوزه و سرمایهگذاری در آن بود.