سناریوهای پیش روی نشست 172 اوپک

اما برخلاف اینکه برخی متصور شده و انتظار دارند که این نشست اوپک بدون هیچ مباحثهیی منجر به تمدید طرح کاهش تولید شود، اظهارات یک منبع آگاه مستقر در وین نشان میدهد که این بار نیز اوپکیها با تفاوت و تضارب آرا مواجه بوده و نمیتوان پیشبینی دقیقی از نتیجه نشست 172 این سازمان ارائه داد. این منبع آگاه در اوپک به «تعادل» میگوید:«امیدواری بر این است که تمدید توافق صورت گیرد و پایبندی از سوی غیراوپک افزایش یابد اما ممکن است میزان کاهش نیز با تغییراتی مواجه شود. برای مثال امکان دارد کاهش روزانه 300هزار بشکه دیگر نیز مورد بحث قرار گیرد.»

در صورتی که چنین امکانی مورد بحث قرار گیرد، موضوع وضعیت ایران در قبال این توافق به متغیری جدید نسبت به توافق قبلی بدل خواهد شد. پیش از این بیژن زنگنه گفته بود:«تولید ایران در نیمه دوم 2017 طبق آن چیزی که در سهمیه اوپک و بر مبنای منابع ثانویه تعیین شده حدود 3میلیون 800هزار بشکه در روز خواهد بود». زنگنه در ادامه و در پاسخ به این پرسش که در صورت تمدید توافق آیا ایران از تولید خود خواهد کاست به صراحت بیان کرد:«قرار همان قبلی است!» اما با احتمال تغییر سطح کاهش تولید ممکن است «قرار» دیگر قرار سابق نباشد.

نمایندگان کشورهای تولیدکننده نفت خام در اوپک این روزها در وین گرد هم آمدهاند تا جلساتی را پیرامون روند بازار نفت خام و جهتگیری آن در ادامه برگزار کنند. جلساتی که در نهایت پیشنهادهایی برای ارائه به وزرای نفت کشورهای عضو اوپک از دل آن بیرون خواهد آمد. یکی از مهمترین مسائلی که در جلسات این روزها مورد بحث قرار گرفته است، موضوع«رشد سرعت پاسخگویی نفت شیل» به افزایش قیمت طلای سیاه است. یک منبع آگاه در اوپک که اکنون در وین به سر میبرد به «تعادل» میگوید:«شمار دکلهای حفاری ایالات متحده به 700دکل رسیده است. به این ترتیب نفت شیل سهم بازار اوپک را کم میکند. اکنون این بحث مطرح است که اوپک باید چه روندی را در پیش گیرد؟ آیا با آزادسازی تولید دوباره قیمتها را به سطح 40دلار در هر بشکه بازگردانده و مسبب دور شدن برخی تولیدکنندگان شیل از بازار شود که با کاهش درآمد اوپکیها نیز همراه خواهد بود یا سطح تولید خود را به کمتر از حد فعلی رسانده و برای کشورهای عضو افزایش درآمد را به همراه داشته باشد.»

اما این کلیت فضا و در واقع عوامل بیرونی اثرگذار بر تصمیم وزرای عضو اوپک در نشست 172 سازمان است. یک پای توافقی که اکنون حدود 4ماه از عمرش میگذرد را کشورهای تولیدکننده غیراوپکی و در راس آنها روسیه تشکیل میدهند. عدم پایبندی کامل این کشورها به تعهدی که 10دسامبر با کشورهای عضو اوپک دادند اکنون به یکی از عوامل چالشبرانگیز در تصمیم بعدی سازمان تبدیل شده است. این منبع که خواست ناش فاش نشود در این باره میگوید:«کشورهایی مانند روسیه و آذربایجان در جلسات صحبت میکنند و وعده میدهند اما در عمل تغییری قابل توجه در تولید نفت خام خود اعمال نمیکنند. این موضوع بر تصمیم اثر خواهد گذاشت.» او ادامه میدهد:«اکنون بعضیها درحال تولید اضافه هستند که باید از این وضعیت کوتاه بیایند در این میان صحبتهایی هم مبنی بر تقلب بعضی از کشورها مطرح میشود به طور کلی این صحبتها اکنون در جلسات دبیرخانه اوپک در وین مطرح است.»

این عضو دبیرخانه اوپک البته با مثبت ترسیم کردن فضای کلی فعلی حاکم بر مذاکرات میگوید:«به طور کلی فضا منفی نیست. سال گذشته قیمت نفت به متوسط 27دلار در هر بشکه رسیده بود که اکنون این متوسط به 55 دلار رسیده است. این تغییر سبب فضای نسبتا مثبتی در مباحثات است اما عدم تعهد غیراوپکیها به میزان انتظار عاملی منفی به حساب میآید.»

درحالی که بسیاری بر این باور هستند که اوپک سرعت کاهش ذخایر تجاری نفت خام جهان را بیشتر از واقعیت در نظر گرفته بود، این منبع آگاه در مورد دیدگاه جاری در این مورد در جلسات فعلی نمایندگان اوپک در وین میگوید:«دیدگاهها بر این استوار است که اکنون شاید اندکی برای این تغییر زود باشد و با آغاز فصل تعطیلات در اواخر آگوست شروعی بر کاهش محسوس ذخایر تجاری را شاهد باشیم.» او اعتقاد دارد اگر مردم و معاملهگران بازار بر این باور باشند که اعتبار در ادامه بالاتر میرود، منابع مالی خود را به سمت بازارهای آتی میآورند که این موضوع هنوز به صورت جدی مشاهده نشده است.

وضعیت ایران در سناریوهای مختلف

روز گذشته یادداشتی از یک اقتصاددان را منتشر شد که بر این باور بود اوپک، نفت شیل را «خائن» میداند. این اقتصاددان در ادامه توضیح میداد که در چنین وضعیتی اوپک که خشمگین و خیانتدیده است ممکن است به دنبال ضربه زدن و «له» کردن نفت شیل برود. در چنین حالتی اوپکیها تمام تعهدات و توافقات و سقفهای تولید را رها کرده و آنقدر تولید خواهند کرد تا بهای نفت خام را به حدی برسانند که از نظرشان شیل توانایی کنار آمدن با آن را نخواهد داشت. این احتمال البته کمترین شانس را برای تبدیل شدن به واقعیت در نشست پیش روی سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام دارد. وضعیتی که ایران به تبع آن میتواند از تمام ظرفیت خود برای تولید بهره ببرد.

اما بیشترین احتمال با تمدید سطح فعلی کاهش تولید است. مرتضی بهروزیفر، کارشناس موسسه مطالعات بینالمللی انرژی میگوید:«بر خلاف این تصور که افزایش تولید نفت خام چند ماه اخیر را متاثر از تولیدات نفت شیل میداند، مطالعات و بررسیهای ما در موسسه نشان میدهد که از روزانه 600 هزار بشکه افزایشی که در مدت اخیر در تولید نفت خام به وجود آمده تنها 200هزار بشکه مربوط به منابع غیرمتعارف نفت خام ازجمله شیل است.»

او ادامه میدهد: «به نظر من بیشترین احتمال در نشست پیش روی اوپک تمدید سطح پیشین است. جنگ با نفت شیل از نظر من هیچ منطقی ندارد. افزایش تولید نفت خام سیاست ایالات متحده است که قیمت نفت فقط میتواند آن را تسریع کند. اگر بهای نفت خام به 30 دلار در هر بشکه نیز برسد، دولت امریکا با سیاستهای تشویقی همچون ابزارهای مالیاتی و یارانهها، به تحقق این هدف کلی این کشور کمک خواهد کرد. در نتیجه اوپک هیچگاه نخواهد توانست بر این وضعیت اثر عمیقی بگذارد.»

بهروزیفر ادامه میدهد: «اگر در نشست آتی اوپک تصمیم به حفظ سطح سابق تولید گرفته شود؛ ایران نیز باید با این تصمیم همراهی کند. ایران پیش از این با استناد به اینکه بازارهایش را در طول تحریم از دست داده بود، توانست خود را مستثنا کند اما حالا وضعیت تغییر کرده است.»

این کارشناس موسسه مطالعات بینالمللی انرژی البته بر این باور است که حالت بهینه، تغییر در سطح توافق شده برای کاهش تولید و کاستن روزانه 200 الی 300هزار بشکه دیگر از سطح تولید است. او درباره موضع روسیه و اهمیت حرکات این کشور در قبال این تصمیم میگوید: «بالاخره روسیه نیز در این مدت از تولید نفت خام خود کاسته است. هر چند مباحثی درباره عدم پایبندی کامل این کشور مطرح میشود اما باید دانست بازار نیز آنقدر تحت فشار نیست که برای تحرک به پایبندی 100درصدی نیازمند باشد.» او اعتقاد دارد که برآیند حرکات کشورهای اوپک و غیراوپک، سیگنال مناسب را به بازار ارسال کرده است.

بهروزیفر همچنین معتقد است با وجود تناقض در صحبتهای مسوولان انرژی روسیه این کشور اصلا در وضعیتی قرار ندارد که بخواهد با حرکات خود بازار نفت را «برهم» بزند.

اما چنانچه در نشست پیش روی اوپک، تصمیم بر کاستن روزانه 200 الی 300هزار بشکه دیگر از سطح فعلی تولید باشد، احتمالا کشورهای عضو از ایران نیز خواهند خواست تا در این کاهش سهیم شود. این موضوعی است که منبع آگاه در اوپک نیز آن را مورد تغییر قرار داده و میگوید: «در آن حالت ایران میتواند موقتا و برای 6 ماه این موضوع را تقبل کرده و خواستار این باشد که با بهبود اوضاع بازار، ایران نیز آزادانه به افزایش تولید بپردازد.»

بهروزیفر نیز اعتقاد دارد در این سناریو ایران باید مقداری از کاهش تولید را بر عهده بگیرد چرا که اکنون توانسته است بازارهای قبلی خود را دوباره به دست آورد. نکته قابل توجه اما در این است که ایران اکنون تقریبا در بالاترین ظرفیت در حال تولید خود است. هرگونه افزایش قابل توجه یا جهش چشمگیر در تولید نفت خام ایران از یک سو نیازمند سرمایههای کلان و از سوی دیگر نیازمند تکنولوژی است. دو المانی که با نامشخص بودن سرنوشت قراردادهای جدید نفتی، برآوردی از زمان تحقق آنها وجود ندارد.

پیش از این باب مکنالی رییس گروه مشاوره انرژی رپیدن امریکا درباره تصمیم اوپک برای نیمه دوم سال جاری میلادی در پلاتس نوشته بود: «ما انتظار داریم که در نیمه دوم سال 2017 عربستان به دو گروه فشار وارد کند. گروه اول کشورهایی هستند که تعهد پایینی نسبت به اجرای توافق داشتهاند و گروه دوم کشورهایی مانند ایران هستند که از کاهش تولید معاف شده بودند.» او انتظار دارد در نشستی که قرار است در 25مه برای تصمیمگیری در رابطه با تمدید توافق برگزار شود، تنشهایی در این رابطه به وجود بیاید. البته مکنلی معتقد بود که وزرای نفت اوپک همچون سابق و برای جلوگیری از ترساندن سرمایهگذاران نارضایتیها و اختلافات خود را در صحبتهای عمومی خود تلطیف خواهند کرد.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران پیش از این و در زمانی که هنوز صحبتی درباره تمدید توافق مطرح نبود به «تعادل» گفته بود که هنوز برای اظهارنظر قطعی در رابطه با وضعیت ایران در 6ماهه دوم 2017 و تمدید احتمالی توافق اوپک زود است. اکنون و با جدی شدن صحبتها پیرامون تمدید توافق اما بهطور قطع، بیژن زنگنه نیز خود را برای سهیم شدن در بخشی از طرح کاهش تولید نفت خام آماده کرده است.