گسل عمیق در مسیر نفت

این در حالی است که برآوردها از قیمت نفت در سال 2018 اختلاف زیادی با هم دارند. برخی کارشناسان بر این باورند که تمدید توافق اوپک موجب کاهش موجودی انبارهای نفتی و متعادل شدن بازار نفت خواهد شد و برخی دیگر از «غرق شدن» بازار در نفت مازاد سخن میگویند. اما ماجرا به اینجا ختم نمیشود، هرقدر از این سال فاصله گرفته و در زمان پیش میرویم، برآوردها از بهای نفت اختلاف بیشتری پیدا میکنند و اختلافنظر درخصوص قیمت نفت بیشتر میشود. بهطوریکه برخی کارشناسان بر این باورند که در دهه 2020 شاهد جهش قیمتی در بازار نفت خواهیم بود و برخی این دهه را پایان عصر حاکمیت نفت بر بازارهای انرژی جهان میدانند. کارشناسان ریشه این اختلافنظرها درخصوص آینده بازار را به غیرقابل پیشبینی بودن تولیدکنندگان نفت شیل و تحرکات اخیر تولیدکنندگان این نوع نفت در آمریکا مربوط میدانند. در واقع هرچند توافق اوپک به بازار نفت کمک کرد و قیمتها را در سطوح 50 دلار نگه داشت، اما همزمان موجب شد که تولیدکنندگان نفت شیل به سرعت به تولیدات خود بیفزایند و برآوردها از توان تولیدکنندگان شیل برای سازگاری با شرایط دشوار مجددا متحول شده است.

برآوردهای قیمت نفت در 2018

در حالی که تنها کمتر از سه هفته از برگزاری نشست اوپک و رسمی شدن تمدید 9 ماهه توافق برای کاهش تولید میگذرد، نهتنها قیمتها مسیر کاهشی را طی میکنند، بلکه برآورد سازمانها از بهای نفت نیز چندان مناسب نیست. بهطور مثال بانک گلدمن ساکس پیشبینی خود از قیمت نفت برنت در سال جاری میلادی را از 76/ 56 دلار به 39/ 55 دلار کاهش داده است. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز بهای نفت برنت در سال 2017 و 2018 را به ترتیب 53 و 56 دلار برآورد کرده که هرچند پیشبینی قیمت نفت در سال جاری نسبت به گزارش قبلی تفاوت نداشته، اما پیشبینی قیمت نفت در سال 2018 نزدیک به 5/ 1 دلار کاهش یافته است. همچنین بانک جیپیمورگان در آخرین گزارش برآورد خود از قیمت نفت در سال 2018 را 11 دلار کاهش داده است. این بانک برآورد قیمت نفت خام آمریکا را از 5/ 53 دلار به 42 دلار کاهش داد و همچنین پیشبینی بهای نفت برنت را از 5/ 55 دلار به 45 دلار رساند. بررسی برآوردهای قیمتی برای رسیدن به چرایی کاهش پیشبینیهای قیمتی نشان میدهد که غالب کارشناسان نگران موعد به پایان رسیدن توافق اوپک هستند. آنها بر این باورند که اوپک هیچ ساز و کاری برای بعد از پایان مدت زمان تمدید توافق که مارس 2018 است، تدوین نکرده و این بازار را در خطر بازگشت مازاد عرضه قرار میدهد.

از طرفی توافق اوپک با ایجاد کف قیمتی برای نفت موجب شده که تولیدات آمریکا به سرعت رشد یابد. بهطوریکه اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین گزارش از رسیدن متوسط تولید نفت این کشور به 10 میلیون بشکه در روز در سال 2018 خبر میدهد که بیشترین مقدار از سال 1970 یعنی ظرف 47 سال اخیر است. از سویی به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا میتواند به رشد تولیدات شیل کمک کند چراکه برخی سیاستهای احتمالی وی از جمله گذاشتن تعرفه بر واردات، خروج از عهدنامه پاریس، ادامه ساخت برخی خطوط لوله انتقال نفت که در دولت اوباما متوقف شده بود و همچنین اجازه حفاری در مناطق ممنوعه میتواند به رشد هرچه بیشتر تولیدات نفت شیل بینجامد. بنابراین در شریطی که شاهد رکوردشکنی تولید نفت در آمریکا هستیم، توقف یکباره توافق در مارس 2018 به معنای بازگشت 8/ 1 میلیون بشکه نفتی است که روزانه از بازار نفت خارج شده بود و می‎تواند بازار را از نفت اشباع کند. این در حالی است که عربستان و دیگر اعضای اوپک و روسیه بهعنوان مهمترین عوامل اجرایی شدن توافق برای کاهش تولید چنین نظری ندارند. آنها بر این باورند که اجرای توافق تا مارس 2018 موجودی انبارهای نفتی را به متوسط 5 ساله خود خواهد رساند و بازار نفت را متعادل خواهد کرد.

قحطی نفت در سال 2020

دسته‎ای از کارشناسان و تحلیلگران بازار نفت بر این باورند که کاهش شدید هزینههای سرمایهای در بالادست نفت در سال جاری که بهعنوان سومین سال متوالی رخ داده، بذر کمبود عرضه نفت تا سال 2020 را پراکنده است. آژانس بینالمللی انرژی که به باور بسیاری شناخته شدهترین سازمان تحلیلگر بازار نفت است، در این جبهه قرار دارد. آژانس بارها به این واقعیت که سرمایهگذاری در بخش اکتشاف و تولید به کمترین سطح ظرف 70 سال گذشته رسیده اشاره و نسبت به کمبود عرضه نفت در سالهای آتی ابراز نگرانی کرده است. فاتح بیرول، رئیس آژانس بینالمللی انرژی اوایل سال جاری اعلام کرد: «سطح اکتشاف میادین نفتی بسیار پایین آمده، چراکه پولی برای این کار وجود ندارد.» آژانس بر این باور است که اگر صنعت نفت به دنبال جلوگیری از کمبود عرضه در سالهای آتی است، باید گامهای اساسی در سرمایهگذاری در حوزه بالادست بردارد. این سازمان در گزارش ماه مارس خود اعلام کرد که برای جلوگیری از شوک قیمتی در اوایل دهه 2020 لازم است سرمایهگذاری در نفت افزایش یابد.

کارشناسان موسسه پلاتس نیز از دیگر کارشناسانی هستند که نسبت به رشد شدید قیمتها در آینده هشدار دادهاند.آلن بانیستر، کارشناس S P گلوبال پلاتس اخیرا نسبت به افت طبیعی تولید در میادین متعارف نفت که همچنان بزرگترین منابع تامین تقاضای جهانی نفت هستند، هشدار داده است. وی در گفتوگو با CNBC گفته است: «ما هنوز تاثیر افت طبیعی تولید را در عرضه جهانی ندیدهایم. زیرا بسیاری از پروژههایی که حداقل 3 سال پیش یعنی قبل از افت قیمت نفت سرمایهگذاری شده، در حال حاضر تکمیل و به بهرهوری رسیدهاند؛ بنابراین ما همچنان شاهد رشد عرضه هستیم.» به گفته وی، اما از آنجا که کاهش شدید هزینههای سرمایهای در بالادست نفت در سالهای اخیر به این معناست که بشکههای کمتری در آینده استخراج خواهد شد، بازار نفت با پتانسیل بالایی برای رشد قیمتها مواجه است. بانیستر بر این باور است که ظرف دو تا سه سال آینده شاهد رسیدن قیمت نفت به 80 دلار بر بشکه خواهیم بود.

نفتهای گران از دور خارج میشوند؟

اما دسته دیگری از کارشناسان دیدگاه کاملا متفاوتی نسبت به آژانس بینالمللی انرژی و پلاتس دارند. آنها به دلایل مختلفی بر این باورند که قیمت نفت در سالهای آتی در سطوح پایینی باقی خواهد ماند. برخی از آنها به افول اوج تقاضا برای نفت اشاره دارند. به باور این دسته از کارشناسان رشد وسایل نقلیه برقی و همچنین گسترش منابع انرژی جایگزین نفت موجب میشود که رشد تقاضا به زودی متوقف شده و تقاضا در سراشیبی سقوط قرار گیرد، از این رو شانس کمی برای رشد بهای نفت در سالهای آتی وجود دارد. تونی سبا، یکی از کارشناسان بازار نفت بر این باور است که تقاضا در سالهای 2020 تا 2021 به اوج خود خواهد رسید و سپس رو به کاهش خواهد گذاشت. از این رو بهای نفت تا سال 2030 به 25 دلار بر بشکه خواهد رسید. به گفته وی، نفت 25 دلاری به این معناست که همه میادین نفتی آبهای عمیق، نفتهای ماسهای و شیل از دور خارج شده و علاوه بر آن پالایشگاهها و خطوط لولهای که نفتهای گران را منتقل و پالایش میکنند، متروکه میشوند.

اما برخی کارشناسان بر این باورند که آنچه مانع از رشد قیمتها در سالهای آتی خواهد شد، رشد عرضه خواهد بود. به این معنا که پیشرفت تکنولوژی، افزایش بهرهوری و کاهش هزینه تولید نفت شیل موجب شده که نفت برای چند سال آینده یک سقف قیمتی داشته باشد. بهعنوان مثال بانک سرمایهگذاری مورگان استنلی اخیرا برآورد خود از بهای نفت برنت در سال 2020 را از 70 تا 75 دلار به 60 دلار کاهش داده است. به گفته کارشناسان این بانک، در سال 2020 حدود 5/ 1میلیون بشکه به تولید نفت شیل افزوده خواهد شد و رشد تقاضا برای نفت را جبران خواهد کرد. گلدمن ساکس نیز اخیرا اعلام کرد که آنها نسبت به مسیر کاهشی قیمت نفت در بلندمدت اطمینان بیشتری یافتهاند. به گفته کارشناسان این بانک، مقاومت تولیدکنندگان نفت شیل در برابر افت قیمت نفت در بلندمدت، مانع از کاهش عرضه جهانی نفت در 5 سال آینده خواهد شد و قیمتها را در سطوح پایینی قرار خواهد داد.