می‌توانیم از معادن 230.000.000.000.000 تومان درآمد داشته باشیم

معدن ایران دارای ظرفیت وسیع و شگرفی است و طبق بررسیهای صورت گرفته تاکنون حدود 6 هزار معدن با 70 نوع ماده معدنی در کشور مورد شناسایی قرار گرفته و کشور دارای 15 هزار محدوده امید بخش معدنی است  که  40 میلیارد تن ذخایر قطعی به ارزش بیش از 770 میلیارد دلار در آنها وجود دارد. 12 معدن بزرگ و مهم و 8 درصد ذخایر روی و سه درصد سرب جهان در ایران قرار دارد و کشور ما چهارمین تولید کننده سنگ تزئینی در دنیا است و ذخایر شناسایی شده مس ایران به بیش از 30 میلیون تن میرسد.

اما با این همه، نقش معدن در تولید ناخالص داخلی و توسعه اقتصادی و اشتغال چندان قابل توجه نیست و به گفته مسئولان معدنی کشور، این بخش نیازمند توجه و حمایت جدی در قالب یک برنامه ریزی مدون و دقیق است. به همین منظور و برای بررسی ظرفیتها و چالشهای بخش معدن گفتگوی تفصیلی با مهدی کرباسیان رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) صورت دادهایم که مشروح آن در ذیل آمده است:

وضعیت بخش معدن چگونه است؟

معدن یک ویژگی طبیعی خدادادی است که هر کشوری از آن برخوردار نیست و الان ایران جزو 15 کشور برتر معدنی به لحاظ استخراج و اکتشاف و یکی از 10 کشور بزرگ به لحاظ ذخایر معدنی است و با اکتشاف و استخراج بیشتر مطمئناً وضعیت بهتری در بازارهای جهانی خواهیم داشت.

در سال تولید و اشتغال برنامه برای استفاده بیشتر از بخش معدن چیست؟

یکی از سیاستهای اساسی در اقتصاد مقاومتی، جلوگیری از خام فروشی است و معدن یکی از اولویتهای اشتغال و تولید است و با کاهش خام فروشی و رویکرد فرآوری ذخایر معدنی تحقق هذف گذاریهای اقتصادی کشور در دستور کار قرار گرفته است.

آیا ظرفیتهای بکر معدنی در ایران وجود دارد؟

ایران در بخش معدن دارای  ظرفیت های بالایی است  و به عنوان مثال معدن سرب و روی مهدی آباد، دومین معدن بزرگ دنیا است  که در دهه  30 شمسی و دو دهه بعد حدود  57 هزار متر حفاری انجام شد و  این معدن دارای  بیش از 600 میلیون تن ذخیره معدنی ، روی ، خاک سولفیده و اکسیده  و در آن حدود 185 میلیون متر مکعب باطله برداری صورت گرفته است.

الان وضعیت معدن مهدی آباد چگونه است؟

در سال گذشته در مزایده بین المللی که برقرار شد،کنسرسیوم ایرانی متشکل از تولیدکنندگان روی و برخی از پیمانکاران موفق  برای یک بازه 24 ساله برنده مزایده شدند و مقرر شد با پرداخت حقوق دولتی، تا 4 سال عملیات ساخت کارخانه و 20 سال نیز بهره برداری را انجام دهند و این کارخانه 800 هزار تنی احداث خواهد شد. این معدن دارای مشکلاتی برای بهره برداری است و متقاضیان خارجی برای مشارکت داشته و در ابتدای دولت یازدهم هم تلاشهایی برای همکاری با این شرکت  و کنسرسیوم صورت گرفت، اما بدلایل مختلف منجر به عملیات بهره برداری نشد.

جایگاه ایران در خصوص تولید روی چگونه است و بهره برداری از این معدن چه تأثیری در ارتقاء رتبه ایران خواهد داشت؟

بهره برداری از این معدن موجب خواهد شد تا 420 هزار تن شمش آلومینیوم مورد نیاز کارخانههای مختلف در سطح کشور تأمین شود و با تولید روی در این کارخانه، ایران به رتبه 8 تولید روی در جهان خواهد رسید و امیدواریم معادن روی بیشتری به بهره برداری برسند.

کشورهای بزرگ معدنی بطور میانگین تا چه میزان از ظرفیتهای معدنی در تولید و اشتغال بهره میبرند؟

طبق آمارهای سال 2015 بیشترکشورهای موفق و پیشرفته در صنایع معدنی حدود 87 میلیارد دلار از طریق استخراج مواد از معادن بدست آوردند که با فرآوری کردن آنها ارزش افزوده 640 میلیارد دلار را ایجاد کردند و این در صنایع پائین دستی به چیزی حدود 2 هزار و 400 میلیارد دلار ارزش افزوده رسید و بیش از یک  تا 10 میلیون شغل ایجاد کرده است.

تکمیل نبودن زنجیره معدنی تا چه حد موجب خام فروشی شد و در سالهای اخیر چه اقداماتی برای جلوگیری از خام فروشی صورت گرفته است؟

در سال 92 چرخه های معدنی بویژه در بخش فولاد نامتوازن بود  و طرح جامع فولاد ارائه شد که درافق 1404 باید به میزان تولید 55 میلیون تنی دست پیدا کنیم و به صادرات 6 میلیون تنی در سال گذشته دست یافتیم که این مصداق بارز اقتصاد مقاومتی با رویکرد درون گرایی و برون نگری است و تولیدات ما صادر میشوند. کشور ما دارای معادن سنگ آهن و ذغال سنگ  و گاز است که  ممزوج شدن اینها با هم  در کنار وفور نیروی متخصص میتواند گرههای بخش معدن را باز کند و با تکمیل کارخانجات نیمه تمام و تاسیس کارخانههای جدید از خام فروشی جلوگیری اشتغال وسیع ایجاد کرد.

در برنامه ششم توسعه تا چه میزان به معدن و صنایع معدنی توجه شده است؟

با توجه به اینکه زمینههای اقتصاد مقاومتی در معادن فراهم است اما در برنامه ششم توسعه توجه محسوسی به معدنها نشده است و باید این موضوع را مد نظر قرار داد که بخش خصوصی برای ترغیب شدن به سرمایه گذاری نیاز به توجه دارد و قسمتی از بخش معدن که مربوط اکتشاف بوده، دولتی است و ایمیدرو تلاش کرد ظرف این دو سال  اکتشاف 250 هزار کیلومتر را آغاز کرده  ولی نیاز به حمایت دولتی احساس میشود.

چه حمایتی از سوی دولت باید صورت گیرد؟

صندوق بیمه معدن میتواند در توسعه بخش معدنی نقش بسزایی داشته باشد، ضمن اینکه سرمایههای اختصاص یافته  به این صندوق با هماهنگی دولت و مجلس از 10 میلیارد تومان در سال 94 به  110 میلیارد تومان افزایش یافته  ولی این عدد بزرگ نیست و پیشنهاد ما سرمایه گذاری 300 تا 500 میلیون دلاری برای یک بازه زمانی 5 ساله بود تا این صندوق بتواند به خوبی از بخش خصوصی فعال در اکتشاف و استخراج معدن حمایت کند.

نکته اصلی این است که اگر عزم جدی برای سرمایه گذاری در بخش معدن را داریم دو  راه حل وجود دارد یکی این که بخش خصوصی بطور ویژه فعال شود چرا که سرمایه گذاری در معدن ریسک است و این ریسک را باید دولت از طریق حمایتهای لازمه پوشش دهد اما وقتی به جریان بیافتد درآمد پایدار به دنبال دارد.

نکته دیگر فراهم نبودن زیرساخت ها در بخش معدن است. با توجه به اینکه معادن اغلب در شهرهای دور هستند مشکلاتی در خصوص جاده، برق و حمل و نقل وجود دارد که اینها را دولت باید رفع کند و باید بپذیریم که این رفع این مشکلات سرمایه بر است.

نقش سازمانهای توسعهای مثل ایمیدرو در توسعه بخش معدن در کشور چیست؟

با توجه به مشکلاتی که برای بخش خصوصی  فعال در حوزه معدن وجود دارد و اینکه بازگشت سرمایه در معدن نسبت به بخشهای دیگر اقتصادی به سرعت صورت نمیپذیرد، انگیزه برای سرمایهگذاری در این بخش کمتر است و در این شرایط نقش سازمانهای توسعه ای مثل ایمیدرو بیش از پیش مشخص میشود که از بخش خصوصی حمایتهای لازم را انجام دهد. این در حالی است که در سالهای اخیر ایمیدرو در کنار بخشهای فعال بوده و نه رقیب آنها و مشارکت دوسویه وجود دارد.

 وضعیت خصوصی سازیها در بخش معدن را چگونه ارزیابی میکنید؟

خصوصی سازی در بیشتر بخشها به درستی صورت نگرفت و سازمان ایمیدرو در پی خصوصی سازیهای سالهای گذشته بابت فروش 70 درصد از اموال سازمان 3 هزار و 500 میلیارد تومان طلبکار است و این جدای از 20 میلیاردی است که در قالب رد دیون در دولتهای قبل داده شده  و باز نگشته و سازمان را دچار مشکل کرده است.

 سرمایه گذاری در بخش معدن را چگونه می بینید؟

پس از برجام ورود تکنولوژی به ایران هموار شده و میتوانیم از دانش روز دنیا بهره ببریم و با تضامین لازم و استفاده از بیمهها میتوان سرمایه گذاری بیشتری را در بخش معدن جذب کرد و ژاپن،کره جنوبی،آلمان و ایتالیا از جمله کشورهایی هستند که برای مشارکت و سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند اما این کار نیازمند همکاریها لازم وزارت اقتصاد، وزارت امور خارجه و بانک مرکزی است تا تسهیلاتی را فراهم کنند تا سرمایه گذاری جذب شود.

دولت باید چه اقداماتی برای توسعه معدن انجام دهد؟

ابتدا باید همه دستگاههای اجرایی کشور این را بپذیرند که بخش معدن دارای ظرفیتهای مناسب برای توسعه اقتصادی کشور و نیازمند حمایت ویژه است، اگر بتوانیم مواد اولیه صنعت را از داخل کشور تأمین کنیم که در بسیاری از صنایع امکانش وجود دارد، در نتیجه ارزش افزوده بیشتری حاصل  و اشتغالزایی نیز انجام می شود، ضمن اینکه این امر نیازمند همکاری قوای دیگر نیز هست و مجلس پیرامون تسهیل قوانین موجود، اقدامات اساسی انجام دهد. باید برنامه ریزی دقیق صورت گیرد تا در یک برنامه میان مدت 5 ساله یا 10 سال بخشی از فعالیتها تکمیل شود مثلاً بحث زمین شناسی و اکتشاف را باید در یک بازه زمانی میان مدت کامل انجام داد و با اینکه اقداماتی صورت گرفته اما هنوز کارهای زیادی در این خصوص باید انجام داد.

آیا از صندوق توسعه ملی منابعی به بخش معدن اختصاص یافته یا خیر؟

کمکهایی از سوی صندوق توسعه ملی برای بخشهای معدنی صورت گرفته و وامهایی را در لیست قرار دادهاند اما مشکل جدی در این خصوص وجود دارد که منابع صندوق محدود است و برخی از وام گیرندگان این صندوق به دلایل مختلف توانایی بازپرداخت را نداشته اند و معوقه زیادی دارند و علی رغم اینکه معدن جزو اولویتهای این صندوق برای ارائه تسهیلات است، ولی معدن نیازمند نگاه ویژه تری است.

وضعیت صادرات سنگ آهن و محصولات فرآورده آن چگونه است؟

هنوز میزانی از سنگ آهن برداشتی، صادر میشود و 20 میلیون تن سال گذشته صادرات سنگ آهن انجام شده و در این خصوص چند نکته حائز اهمیت است. باید سنگ آهن بیشتر برداشت کنیم و ما فقط در سنگان سال گذشته 7 میلیون تن که این رقم باید به 40 میلیون تن برسد، شاید برداشت بیشتر نیازمند این باشد که نوآوریها و تکنولوژیهای جدید بیاید و این موضوع را هم باید مد نظر قرار داد که اشکالی ندارد که برخی مواقع اگر مواد خام صادر شود ، درآمد حاصل از فروش آن صرف سرمایه گذاری در همان بخش شده و نباید صرف هزینه جاری شود.

با پایان عمر دولت دوازدهم  احتمال تغییر وزیر صنعت وجود دارد و آیا در صورت تغییر وزیر شما همچنان در سمت خود باقی میمانید یا خیر؟

در خصوص وزیر صنعت که اختیار با رئیس جمهور محترم است که چه شخصی را به مجلس معرفی میکند و آقای نعمت زاده نیز زحمات زیادی برای صنعت کشور کشیده اند. اما در مورد شخص بنده ، من خودم اعتقاد دارم که فردی بیاید که از ما فعال تر باشد و بنده بهعنوان خدمتگزار جمهوری اسلامی از شب پیروزی انقلاب تا امروز درجاهای مختلف مثل، نفت،گمرک، وزارت اقتصاد، تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان، حمل و نقل وزارت راه، فرمانداریها وشهرداری تهران و بسیاری جاهای دیگر افتخار خدمت گذاری داشتهام.