اهرم تعرفه، راهی برای ایجاد تعادل تجاری

محمود بهشتیان گفت: تقسیم بندیهای مختلفی برای تعرفه و عوارض گمرکی وجود دارد و میتوان تعرفه گمرکی را، بر اساس چگونگی دریافت یا نوع تسهیلات یا تبعیضات، به انواع گوناگونی تقسیم کرد که هر کدام از این دسته بندیها، ویژگی و کارکرد خاص خود را دارد.

وی اظهار داشت: تعرفه، ابزاری است که کشورها از آن برای رقابت پذیر کردن صنایع داخلی استفاده میکنند. ممکن است صنعت یک کشور توان رقابت با مشابه خارجی خود را نداشته باشد، به همین منظور دولت با وضع تعرفه روی محصولات مشابه خارجی، از صنایع داخلی خود حمایت به عمل میآورد.

بهشتیان گفت: تقسیم بندی دیگر تعرفه بر اساس طبقه بندی کالاها یعنی شرح و کد کالا که بین المللی است، صورت میگیرد. همچنین تعیین حقوق و عوارض برای کالاها و در نهایت مطرح است که در قالب شرایط ورود به WTO به عنوان موانع تعرفهای و غیرتعرفهای مطرح میشود.

وی افزود: موانع تعرفهای و غیرتعرفهای از ابزارهای دولت جهت حمایت از بنگاههای اقتصادی داخلی در برابر ورود آزاد کالاهای بنگاههای اقتصادی دیگر کشورها است؛ به این ترتیب دولتها با اهدافی چون کنترل واردات و بازار، کسب درآمد، افزایش رقابت پذیری صنایع داخلی، حفظ اشتغال و جلوگیری از ورشکستگی بنگاه های داخلی، اقدام به وضع تعرفه یا استفاده از موانع غیرتعرفهای میکنند.

تعرفه، ابزار حمایتی از تولید

مشاور عالی رئیس کل گمرک با اشاره به اینکه موانع تعرفهای در واقع مالیات بر ورود کالا به یک کشور است، گفت: موانع تعرفهای به دنبال تأمین دو هدف است؛ نخست ایجاد درآمد برای دولت و دیگری افزایش کارکرد اقتصادی بنگاهها و تأمین کنندگان منابع اولیه برای صنایع داخلی که در مواجهه با رقبای خارجی قرار دارند.

وی گفت: تعرفه، ابزاری است که کشورها از آن برای رقابت پذیر کردن صنایع داخلی خود استفاده میکنند. ممکن است صنعت یک کشور توان رقابت با مشابه خارجی خود را نداشته باشد. به همین منظور دولت با وضع تعرفه روی محصولات مشابه خارجی از صنایع داخلی خود حمایت میکند. همچنین دولتها برای حفظ مشاغل نیز اقدام به وضع تعرفه میکنند و از صنایعی که مزیت نسبی کمتری دارند، حمایت میکنند.

بهشتیان اضافه کرد: سازمان جهانی تجارت یکی از مهم ترین سازمانهای بین المللی تأثیرگذار در مبادلات تجاری در سطح بین المللی به شمار میرود که آزادسازی و قاعده مندسازی تجارت جهانی را عهده دار است. این سازمان، جایگزین موافقتنامه ۵ساله گات (نهاد موقت عمومی تعرفه و تجارت) شده است.

وی تصریح کرد: این سازمان در حقیقت بیش از هر سازمان یا نهاد دیگری نماد جهانی شدن اقتصاد به شمار می ود، برخلاف گات که به تجارت کالا محدود میشد، قواعد؛ مقررات و موافقتنامههای این سازمان علاوه بر تجارت جهانی کالا، بر تجارت جهانی خدمات و حقوق مالکیت فکری نیز حاکم است.

بهشتیان ادامه داد: براساس ماده ۲ گات، کشورها از ابزار تعرفه استفاده میکنند، اما سازمان جهانی تجارت کشورها را به مذاکره برای کاهش تعرفهها و رفع سایر موانع تجارت ترغیب کرده و از آنها میخواهد قواعد مشترکی را در مورد تجارت کالاها و خدمات اجرا کنند؛ این روند باعث میشود که مقررات ملی، موانعی غیرضروری برای تجارت به وجود نیاورده و صادرات و واردات هیچ کشوری به وسیله ایجاد تعرفههای بالاتر و یا سایر موانع فرا راه تجارت دچار وقفه نشود.

مشاور عالی رئیس کل گمرک افزود: بدون تردید، قوانین و مقررات داخلی هر کشوری قبل از الحاق به سازمانهای بین المللی دارای نواقص و کاستیهایی در مقابل مقررات و منشور آن سازمان است و نباید انتظار داشت قوانین و مقررات تمامی کشورها بدون استثنا قبل از الحاق موافق و مطابق با قوانین و مقررات سازمانهای بین المللی باشد.

تغییر برای الحاق به سازمانهای جهانی

وی ادامه داد : بر این اساس دولت هر کشوری که متقاضی الحاق به هر یک از سازمانهای بین المللی باشد، باید قبل از الحاق در قوانین و مقررات داخلی خود تغییرات و اصلاحاتی را مطابق با آنچه شرایط الحاق است، انجام دهد و این خود پیش شرط و مقدمات واجب عضویت در سازمانهای بین المللی است.

به گفته بهشتیان، ابزار تعرفه نقش ویژهای در اقتصاد یک کشور دارد و اگر درست و منطقی تعیین شود قطعا به نفع تجارت خارجی خواهد بود به عبارت دیگر تعرفههای گمرکی مناسب میتواند ورود اجناس و محصولات را کنترل و تنظیم کند.

وی تصریح کرد: بنابراین وضع تعرفه برای حمایت از صنایع می تواند مفید باشد مشروط بر اینکه دولت اطلاعات کافی از صنایع داخلی خود داشته باشد تا بتواند صنایع مناسب را برای حمایت انتخاب، سیاستهای منطقی را در جهت توسعه بنگاههای رقابتی تعیین کند و با ارائه مشوقهایی سرمایه گذاری مستقیم خارجی را افزایش دهد.

بهشتیان با اشاره به اینکه اگر دیوار تعرفه بالا رود عملا قاچاق افزایش پیدا میکند، گفت: نباید هزینه حمایت از صنایع را مصرف کننده بپردازد. از سوی دیگر کالایی که در داخل تولید نمیشود، نباید تعرفهای بالایی داشته باشد. میزان تعرفههای وضع شده در طول زمان نباید نوسان زیادی داشته باشد باعث سردرگمی صادرکنندگان و واردکنندگان شود.

مشاور عالی رئیس کل گمرک با اشاره به اینکه تعرفهها از استانداردهای لازم برخوردار است، افزود: در حال حاضر برای این مقوله کمیتهای در سازمان توسعه تجارت ایران تشکیل شده است که اعضای این سازمان را وزارت صنعت، وزارت بهداشت، وزارت جهادکشاورزی، گمرک، بانک مرکزی و ستاد مبارزه با قاچاق تشکیل میدهند.

وی ادامه داد: از وظایف این کمیته آن است که میزان تعرفهها، شرایط ورود و... را بررسی و تعیین کرده سپس به هیأت وزیران ارجاع داده تا تصویب شود و در نهایت در قالب مقررات سالانه منتشر و در اختیار عموم قرار گیرد.

بهشتیان، با اعلام این خبر که کتاب مقررات ۱۳۹۶صادرات و واردات چاپ و منتشر شده است، گفت: این کتاب حاوی تغییرات جدید شامل ایجاد یا حذف ردیف تعرفهها و اصلاح شرح کالا و تغییر در مندرجات ذیل یادداشت فصول مختلف کتاب مقررات صادرات و واردات است که در چاپ آن لحاظ شده است. همچنین سایر تغییرات مصوب هیئت وزیران که در کتاب مقررات در سال ۹۵ درج نشده بود در کتاب سال صادرات و واردات سال جاری اعمال شده است.