رجزخوانی با متحدان اروپایی آمریکا

این روزنامه آمریکایی روز شنبه در تفسیری به قلم «کارن دو یانگ» افزود: «دقیقا لحظاتی قبل از آنکه رئیسجمهوری «دونالد ترامپ» در روز جمعه اعلام کند که توافق هستهای ایران را تایید نخواهد کرد، «امانوئل ماکرون» رئیسجمهوری فرانسه با همتای ایرانیاش تماس گرفت و به او اطمینان خاطر داد که از جانب او خیالش راحت باشد به توافق متعهد خواهد ماند.» براساس این گزارش، صرفنظر از اینکه ترامپ جمعه شب در سخنرانیاش چه گفت، ماکرون به «حسن روحانی» رئیسجمهوری ایران گفت که اروپا کمافی السابق از توافق حمایت خواهد کرد. ترامپ جمعه شب بعد از سخنرانیاش در جمع خبرنگاران حاضر شد و در صحبتهایی با تمسخر گفت که «اروپاییها فقط به پول ایران علاقهمندند.» رئیسجمهوری آمریکا گفت که ماکرون با او هم تلفنی تماس گرفته و ترامپ به او گفته است «نگاه کن امانوئل، آنها پول هنگفتی به «رنو» دادهاند. پول آنها را بگیرید و لذتش را ببرید. اما خواهیم دید چه اتفاقی میافتد.» اتفاقی که ترامپ به آن اشاره کرد همین الان هم افتاده است و شکافی عمیق و یک عدم تفاهم میان آمریکا و متحدان سنتیاش ایجاد شده و رو به گسترش است.

ترامپ معتقد است که اروپاییان ثروتی بادآورده از جانب ایران نصیبشان شده است و دارند آن را درو میکنند و لازم است که واشنگتن ضرب شستی به آنها نشان دهد و به آنان تفهیم کند که هرگز نباید قدرت آمریکا را دستکم بگیرند.

 و اما در مقابل اروپاییها هم ترامپ را یک «نیروی سردرگم» مییابند که رهبری بلامنازع آمریکا را به هدر میدهد و لازم است که مدیریت شود. ترامپ در صحبتهای روز جمعهاش اعلام کرد که به کنگره دستور داده است با صدور قوانینی مفاد جدیدی را طبق صلاحدید ترامپ وارد توافق کنند وگرنه توافق را خاتمه یافته تلقی خواهد کرد. اما قانونگذاران جمهوریخواه و دموکرات در واکنش به این دستور ترامپ دچار اختلاف نظر شدهاند. بسیاری از جمهوریخواهان به این رویکرد ترامپ تبریک گفتند و با او در اینکه اکنون وقت سخت گرفتن بر ایران است، موافق بودند. درمقابل بسیاری از دموکراتها به ترامپ ایراد گرفتند.

سناتور «جک رید» از «رودآیلند» این تصمیم ترامپ را «بهوضوح سیاسی» خواند و گفت «این تصمیم فقط برای خود شیرینی نزد رایدهندگان ترامپ گرفته شده است و مطلقا یک تصمیم استراتژیک نیست.» رید و سایر نمایندگان دموکرات هشدار دادند که اصرار ترامپ بر لزوم تغییر توافق اصلی، خطر یک درگیری را به بار میآورد، وانگهی سایر امضاکنندگان توافق شامل انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین هم با این کار مخالفند. ترامپ قبلا همه این شرکای آمریکا در امضای توافق را دعوت کرد که آنها هم در کشاندن پای ایران به آتش مشارکت کنند، اما روسیه و چین گفتند که اصلا موردی برای گفتوگوی مجدد وجود ندارد.  البته اروپاییها با صدور بیانیهای مشترک اعلام کردند که آنها هم از برخی رفتارهای ایران عصبانیاند و به آن معترضند، اما این موضوع ربطی به توافق هستهای ندارد و این توافق که اصطلاحا «برجام» نامیده میشود هرگز نمیتواند تغییر کند. به هر حال همه اروپاییان از این بابت ناراحتند که برجام یکی دیگر از توافقهای بینالمللی خواهد بود که دولت ترامپ از آن خارج میشود.

از همان بهار امسال و اولین سفر خارجی ترامپ در مقام رئیسجمهوری آمریکا مشخص بود و حتی مشاوران کاخ سفید هم مطرح کردند که ترامپ در این گام نخست تمام هدفش این است که به جهانیان اعلام کند که «آمریکا همچنان قدرت برتر و مقدم جهان است و این خرقه فقط بر تن آمریکا دوخته شده است.» یکی از این مشاوران کاخ سفید گفت که یکی از تواناییهای ترامپ در این سفر ۱۰روزهاش به عربستان، اسرائیل، رم، بروکسل و حضور او در نشست سران گروه ۲۰ در سیسیل این بود که «همه مردم را هم حول یک سری اهداف مشترک، مجتمع و متحد کند.»این مشاور گفت: «دارایی ترامپ در واقع قابل اتکا بودن نیست، بلکه تمام دارایی او همین غیرقابل پیشبینی بودنش است.»او تصریح کرد: «رئیسجمهوری جدید آمریکا با این سفرش در واقع این پیام را به جهان ابلاغ کرد که آمریکا آماده است یک بار دیگر جهان را رهبری کند.»

ترامپ با این شیوه «یا راه مرا در پیشبگیر یا برو» (my way or the highway) در واقع درحال انحراف از آن جاده چندجانبهگرایی است که آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم در مسیر آن افتاده بود. ترامپ با خروج از توافقنامههای اولیه بینالمللی یا تهدید به خروج از آنها که همگی مربوط به قرن حاضر هستند، از توافق آب و هوایی «پاریس» گرفته تا ائتلافهای تجاری جهانی و حالا هم که نوبت به توافق هستهای ایران رسیده است، پیروان مشتاق زیادی دنبال خود ندارد. نمونه آن مواضع ترامپ در قبال توافق هستهای و ایران است که فقط عربستان و امارات و اسرائیل تحسینش کرده و آن را «جسورانه» خواندهاند. حتی همه کسانی هم که او را رهبر جهان میشناسند، همهجا از او اطاعت نمیکنند. ترامپ اوایل کارش اسرائیل را بابت شهرکسازی در کرانه باختری بهسختی توبیخ کرد و گفت که این کار تلآویو هیچ کمکی به روند صلح در خاورمیانه نمیکند، اما در مقابل اقدام هفته گذشته دولت «بنیامین نتانیاهو» که شهرکسازیهای بیشتری را تصویب کرد، سکوت کرد. ترامپ مدعی است که در سوریه و عراق پیشرفتهایی در مبارزه با داعش داشته است اما کاری برای ممانعت از برگزاری همهپرسی استقلال در دولت محلی کردستان عراق انجام نداد. این دولت محلی از متحدان نزدیک نظامی آمریکا در منطقه است واین همهپرسی هم عراق را در آشوبی فرو برد که دولت ضعیف عراق توان جمع وجور کردن آن را ندارد. در ترکیه هم همینطور.

ترامپ ماه قبل در صحبتی روابط دولتش رابا ترکیه بهتر از همیشه خواند، در حالی که درست عکس قضیه صادق است. روابط دو کشور امروز در پایینترین سطح خود در تاریخ معاصر است، بهحدی که امروز هر دو کشور در یک اقدام تلافیجویانه صدور روادید برای سفر اتباعشان به کشورهای یکدیگر را متوقف کردهاند. ترامپ برخلاف ادعایش که «برانگیختن احترام و وحدت» است، غالب اوقات برانگیزاننده نارضایتی و نفاق بوده است. همه کشورهای عضو «ناتو» در سال ۲۰۱۴ موافقت کردند که بودجههای دفاعی داخلیشان را بالا ببرند، اما حالا که ترامپ زمزمه خروج آمریکا از این سازمان را سر داده، نهتنها نارضایتیهایی را درون این سازمان بهبار آورده است، بلکه این کشورها هم تصمیم گرفتهاند بودجه دفاعیشان را بیش از پیش افزایش دهند. به هر حال شیوهای که ترامپ در قبال ایران در پیش گرفته، رنجش خاطری عمیق میان آمریکا و متحدانش بهوجود آورده است.