پیشنهاد عجیب یک نماینده

به گفته محمدرضا امیرحسنخانی: «فاز مطالعات صفر انتقال آب از افغانستان به ایران و خراسانجنوبی هم به پایان رسیده و بهزودی جلسهای با وزیر امور خارجه برگزار و موضوع انتقال آب از کشور افغانستان به خراسانجنوبی را نهایی خواهیم کرد». گفته این نماینده مجلس در حالی مطرح میشود که درحالحاضر دو رودخانه مرزی هیرمند و هریرود بین ایران و افغانستان مشترک است.

اکنون ایران بر سر رودخانه مرزی هیرمند، پشتوانه قرارداد ١٣٥١ را دارد؛ اما درباره رودخانه مشترک مرزی هریرود، هرچند قراردادی بین ایران و افغانستان وجود ندارد؛ اما طبق قوانین بینالمللی، ایران حقابه طبیعی و عرفی دارد. بنابراین افغانستان ملزم به تأمین حقابه طبیعی، قانونی و عرفی ایران است. همچنین بر اساس ماده ٧ کنوانسیون ١٩٩٧ سازمان ملل درباره استفاده غیرکشتیرانی از آبراههای بینالمللی که بهعنوان یک اصل و قانون عرفی پذیرفته شده است، کشورهای بالادست، در صورتی مجاز به بهرهبرداری از منابع آبی مشترک بینالمللی هستند که باعث آسیبرسانی جدی به کشورهای پاییندست نشوند. بنابراین بهرهبرداری از این منابع باید حتما بر اساس این اصل در نظر گرفته شود و این اصل باید به صورت جدی در بهرهبرداری از رودخانههای شرق کشور از سوی افغانستان در مذاکرات لحاظ شود.

در چنین شرایطی که قوانین بینالمللی حقابه ایران از این دو رودخانه را تأیید میکند، مشخص نیست چرا تمرکز بهجای گرفتن حقابه طبیعی و قانونی ایران، روی مسئله واردات آب و وابستگی آبی در شرق کشور که وابستگی جدی امنیت ملی را به دنبال خواهد داشت، است. حال سؤال این است که قبل یا به موازات این پروژهها و مطالعات مکرر درباره انتقال و واردات آب از افغانستان، چه مطالعات و اقداماتی برای افزایش تعامل و همکاری با افغانستان بر محور دیپلماسی آب برای کسب و دسترسی به حقابه طبیعی و عرفی ایران از رودخانه هریرود صورت گرفته است؟ تلاشهای خبرنگار برای دسترسی به این نماینده مجلس برای یافتن پاسخ برای این پرسش بینتیجه ماند.

بااینحال افضلی، دیگر نماینده خراسان جنوبی و نایبرئیس دوم کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی، با اظهار بیاطلاعی از طرح چنین موضوعی، میگوید: «این موضوع در کمیسیون مطرح نشده است. شاید آقای امیر حسنخانی با استاندار جایی رفتند و این مسئله آنجا مطرح شده است». نایب رئیس دوم کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی و نماینده نهبندان با اشاره به اینکه ما بر سر رودخانه هیرمند، حقابه داریم و به نظر میرسد نیازی به واردات آب نداریم، ادامه میدهد: درحالحاضر، چاهنیمههای زابل از حقابه ایران از هیرمند پر میشود و باید مذاکراتی را برای افزایش این حقابه با افغانستان دنبال کنیم. به گفته او، رضا اردکانیان، وزیر نیرو، با حضور در کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی، از مذاکره با افغانستان ازسوی وزارت امور خارجه برای افزایش سهم ایران سخن به میان آورده است که این تلاشها ادامه دارد.

این نماینده در پاسخ به اینکه موضوع واردات آب که ازسوی دیگر نماینده مجلس مطرح شده است، از کجا آب میخورد، میگوید: این را باید از خودشان پرسید، کاملا بیاطلاعم. آنچه در گفتوگو با وزیر نیرو مطرح شده است، صرفا انتقال آب از عمان به استانهای شرق کشور بوده و نه چیز دیگری. بااینحال، این نماینده معتقد است اگر بتوانیم با ارقام کمتری، واردات با انتقال آب داشته باشیم، میتوانیم به آن بهعنوان یک آپشن فکر کنیم. او میگوید: اکنون برای انتقال حدود ٦٠٠میلیون مترمکعب آب از دریای عمان به استانهای شرقی، ششمیلیارددلار، تقریبا معادل دوهزار و ٥٠٠میلیارد تومان مطرح شده است که رقم کمی نیست. بنابراین اگر آب ارزان هم در قسمتهای مرزی داشته باشیم، میتوانیم به خرید آن فکر کنیم. براساس شنیدهها، پیشتر زمزمههایی از واردات آب از افغانستان مطرح شده بود، اما ابعاد امنیتی و سیاسی آن، موجب شد تا صریحا اعلام نشود. حال سخن این نماینده مجلس تا چه اندازه میتواند در راستای سیاستهای کلان کشور در این زمینه باشد؟ پرسشی است که این نماینده باید به آن پاسخ دهد.