آیا ما رؤیایی برای جهانی‌شدن داریم؟

ما در چالش جهانیشدن به دنبال چه جایگاهی برای جمهوری اسلامی ایران هستیم؟ اگر بپذیریم که هدف نهایی ما پیادهسازی الگوی حکومت اسلامی است، آنگاه باید برای این هدف تصویری داشته باشیم که در صورت تکمیلشدن آن جهانیان را جذب کند. قطعا این کار فقط با سخنرانی انجام نمیشود و باید الگوسازی کنیم. آیا در مقیاس یک خانواده، یک شرکت، یک شهر یا یک الگوی تمامقد از یک کشور با جمعیت ٨٠ میلیونی؟ سند چشمانداز که هدفش سرآمدی در منطقه بود میتواند مقیاس درستی از الگوی ما باشد؟ و سؤالات دیگر. برای پاسخگویی به این سؤالات نیازمند کسب شناخت از مقیاسهای جهانی هستیم که در اینجا از فهرست شرکتهای جهانی (٥٠٠ شرکت برتر مجله فورچون) استفاده شده است. رتبهبندی فروش چند شرکت برتر به شرح زیر قابلتوصیف است:
١- چند سال است که بزرگترین شرکت جهان در صنعت خردهفروشی است، نه در صنایع تکنولوژیک (مانند ICT) یا حتی نفت و بانکداری. فروش ٤٨٦ میلیارددلاری این شرکت از GNP کشور ما بیشتر است.
٢- رتبه شرکتهای نفتی چینی در بین پنج شرکت برتر جهان و بالاتر از غولهایی مانند بریتیش پترولیوم (BP)، رویال داچ شل و... قابلتوجه است. جایگاه شرکت نفت ایران با قدمت صدساله کجاست؟
٣- رتبه شرکتی مانند سامسونگ (رتبه ١٥) بالاتر از دایملر (بنز) و جنرالموتورز و چسبیده به بریتیش پترولیوم (BP) مهم است. کل صنعت لوازم خانگی ما در چه جایگاهی قرار دارد؟
٤- جایگاه والتدیسنی با فروشی بیشتر از نفت ایران و بالاتر از دویچهبانک و میتسویی و... در رتبه ١٨١ جهان این سؤال را مطرح میکند که فرهنگ ما چه جایگاهی دارد و چرا همیشه کسری مالی دارد؟
٥- ظهور شرکت پتروناس مالزی (رتبه ١٨٤) که بچه کوچک شرکت نفت ایران هم محسوب نمیشود بالاتر از شرکتهایی مانند الجی الکترونیکز، کوکاکولا یا میتسویی ژاپن، درحالیکه آنها در دهه ٧٠ میلادی تأسیس و تقریبا شرکت دولتی محسوب میشوند. جایگاه پتروپارس ایران کجاست؟
٦- ظهور خودروسازی تاتای هندوستان در کنار غولی مانند کیاموتورز درحالیکه تاتاموتورز تجربه جدید صنعت خودروی هندوستان در سطح جهانی است. جایگاه کل صنعت خودروسازی ما کجاست؟
٧- در رتبه ١٨٠ FedEx را میتوان دید که یک شرکت پستی مبتنیبر تکنولوژی ICT است که بالاتر از یکی از غول صنایع تجهیز کامپیوتری قرار گرفته است. جایگاه شرکت پست جمهوری اسلامی کجاست؟
٨- ما یک نوشابهفروش (کوکاکولا) را در رتبه ٢٣٥ مشاهده میکنیم که با فاصله حدود ١٠ درصد کمتر از کیاموتورز نوشابه فروخته و اگر با تاتاموتور در رتبه ٢٤٧ مقایسه کنیم، فروش بیشتری داشته است. چرا ما بهجای خودروسازی (که صنعت پیچیدهای است) نتوانستهایم در صنعت نوشابه جهانی شویم؟
برای درک بهتر این فضا خوب است موضوع اشتغالزایی شرکتهای جهانمقیاس را هم بررسی کنیم.
اگر اشتغال یکی از اهداف اقتصادی ما باشد، ارقام رتبه تعداد استخدام در بین شرکتهای برتر جهان حقایق جالبی را روشن میکند:
١- بیشترین اشتغال در صنعت نفت (اگرچه در رتبههای بعدی با اختلاف زیاد قرار دارند) و در صنعت خودرو نیست، بلکه در خردهفروشی است. مجموع فقط هشت شرکت بیش از ٧,٥ میلیون شغل در جهان ایجاد کردهاند که بالغ بر نیمی از کل اشتغال کشور ماست!
٢- درحالیکه کرفور (خردهفروش) و مکدونالد (همبرگرفروش) بیشتر از تویوتا و دایملر (بنز) اشتغال ایجاد میکند و مجموع والتدیسنی و پپسی هم بیشتر از IBM شغل ایجاد میکنند، ما به دنبال چه نوع اشتغالی هستیم وقتی فقط والتدیسنی بیش از سهبرابر کل گروه ایرانخودرو کارمند دارد و فروشی بیشتر از فروش نفت ایران؟ در مقیاس جهانی مهم نیست که چهکار کنیم، بلکه مهم این است که در مقیاس جهانی آن را انجام دهیم. از مقایسه سرنوشت شوروی سابق با چین امروزی میتوان احتمالا رمزی را کشف کرد. چرا شوروی که از نظر قدرت نظامی موشکها، هواپیماها و بمبهای اتمی جایگاه کمتری از آمریکا نداشت، فروپاشید؟ آیا چین کمونیست منزوی در زمان مائو قویتر بود یا چین امروزی که اقتصاد دوم دنیا شده؟ مگر چین با آمریکا اختلاف (و حتی تضاد) سیاسی و ایدئولوژیک ندارد؟ آیا اسلحه یوآن چین کمتر از زیردریایی اتمی آمریکا اثر دارد؟ با توجه به فروش ٥٥ میلیارددلاری شرکت والتدیسنی (که از درآمد نفت ایران بیشتر است)، این سؤال مطرح میشود که وقتی ما ادعا داریم تکنولوژی انرژی اتمی را در سطح جهانی بومی کردهایم، آیا برای تکنولوژی فیلم کارتون اقدام مؤثری انجام دادهایم و در سطح جهانی مطرح هستیم؟