چالش تلگرام در پیچ فیلترینگ و فیلترشکن ها

در ابتدا خبر استعفای وزیر ارتباطات در پی فیلترینگ تلگرام در شبکههای اجتماعی دستبهدست شد؛ اما طولی نکشید که این خبر تکذیب شد. بهتدریج که فیلترینگ تلگرام از سوی اپراتورهای تلفن همراه و ارائهدهندگان خدمات اینترنتی به اجرا در میآمد، موج مخالفتها با محدودسازی تلگرام افزایش یافت و کاربران در شبکههای اجتماعی با ساختن هشتگهایی نسبت به این اقدام واکنش نشان داده و با مراجعه به صفحات رئیسجمهور در فضای مجازی، خواستار توضیحات وی که گفته بود هرگز دستش بر روی فیلتر تلگرام نخواهد رفت، شدند. در نخستین واکنش پایگاه اطلاعرسانی دولت در اطلاعیهای مجددا بر موضع همیشگی خود یعنی دسترسی آزاد به جریان اطلاعات و مخالفت با فیلترینگ تاکید کرد. اما این اطلاعیه که به نوعی اعلام برائت از فیلترینگ تلقی میشد از سوی کاربران فضای مجازی قانعکننده نبود و کاربران خواستار توضیحات بیشتر درباره دلایل فیلترینگ تلگرام و نیز مرجع تصمیم گیرنده در این باره شدند. ازطرفی وزیر ارتباطات در واکنش به این موضوع در توییتی نوشت که «دسترسی شهروندان به منابع اطلاعات، توقفناپذیر است؛ هرچند استفاده از یک نرمافزار متوقف شود. نرم افزارهای بدیل، شناسایی و جریان آزاد اطلاعات، مجددا فعال و در گردش خواهد بود.» به این ترتیب واکنش توییتری آذری جهرمی موجب شد تا هشتگهایی علیه فیلترینگ در فضای مجازی به راه بیافتد. در راستای افزایش انتقادها برخی نمایندگان مجلس هم به جمع منتقدین پیوستند و خواستار رفع فیلتر تلگرام شدند.

برخی نوشتند که توقع فیلتر تلگرام در دولت روحانی را نداشتهاند و برخی دیگر پرسیدند که آیا این مقام قضایی صلاحیت دستور فیلتر تلگرام را داشته است یا خیر. همزمان با افزایش اعتراضات در فضای مجازی، بازار نصب فیلترشکن برای دورزدن فیلتر تلگرام هم حسابی به راه افتاد و در کنار کندی اینترنت، دسترسی به برخی سایتهای داخلی دچار اختلال شد. در این شرایط حسام الدین آشنا مشاور رئیسجمهور در توییتر نوشت که «موفقیت فیلترینگ از لحاظ فنی قطعی و دائمی نیست و فیلترینگ از نظر ابعاد سیاسی داخلی و حقوق بشری بینالمللی تبعات قابل پیشبینی جدی دارد». در چنین شرایطی بود که سرانجام رئیسجمهور ۴ روز پس از فیلترتلگرام، روشنترین پاسخ را به مردم در این باره و در پستی اینستاگرامی نوشت که تاکنون هیچ شبکه اجتماعی یا پیامرسانی «توسط این دولت» مسدود نشده و نخواهد شد. فیلتر و مسدودسازی اخیر تلگرام نیز توسط دولت اجرا نشده و مورد تایید دولت نیست.روحانی همچنین نوشت اگر در عالیترین سطح نظام، تصمیمی برای محدود کردن یا مسدودسازی ارتباطات مردم گرفته شده است، باید صاحبان واقعی این کشور که مردم هستند در جریان امور قرار بگیرند. پست روحانی در اینستاگرام که با هشتگهای # محرمانه نداریم، # حکم سفارشی،# جریان آزاد اطلاعات، # پیامرسان و # حق انتخاب همراه بود بلافاصله در فضای مجازی مورد واکنش موافقان و مخالفان قرار گرفت. موافقان رئیسجمهور اعلام موضع صریح روحانی درباره فیلترینگ را به نوعی احترام به خواستههای انتخاباتی مردم دانستند اما مخالفان، روحانی را متهم کردند که بهطور مخفیانه موافق فیلترینگ تلگرام است اما در آشکارا با آن مخالفت میکند. در همین زمینه عزتالله ضرغامی با توجه به پست رئیسجمهور مدعی شد که اگر محرمانه نداریم بهتر است متن توافقات دولت با تلگرام برای اطلاع عموم منتشر شود. از طرفی معاون قوهقضائیه از پست اینستاگرامی روحانی انتقاد کرد و گفت این کار در شأن آقای روحانی نبود.

همزمان با بالا گرفتن حرف و حدیثها درباره مسدودسازی تلگرام، رحیمی، نماینده مجلس با طرح پیشنهادی در توییتر نوشت «رئیس مجلس برای اطلاع سران قوا از واقعیات جامعه فیلترینگ تلگرام را در صحن رأیگیری کند». اما حضور اژهای معاون اول قوهقضائیه در فراکسیون امید مجلس نشان داد که عزم قوهقضائیه برای ادامه فیلتر تلگرام جزم شده است و آنها معتقدند که این کار باید خیلی زودتر از اینها اتفاق میافتاد. به هر روی یکشنبه در روز پرکار مجلس که موضوع فیلتر تلگرام هم در آن حسابی داغ بود، مطهری نایب رئیس مجلس در نطق میان دستور خود با انتقاد از شیوه فیلتر شدن تلگرام گفت که اگر حکم حکومتی در کار بوده، لازم است با ذکر دلایل اعلام شود و البته مردم میپذیرند، زیرا مردم رهبر انقلاب را گذشته از مقام ولایت، انسانی حکیم میدانند که مصالح و سعادت ملت را مبنا قرار میدهند. در همین حال رئیسجمهور در سفر به مشهد بار دیگر بر مخالفت خود با فیلتر تلگرام صحه گذاشت و البته در دومین پست اینستاگرامی خود با انتشار تصاویری از تلگرام نوشت که مردم اجبار نمیپذیرند و با محدود کردن و فشار به نسل جوان به جایی نخواهیم رسید. این در حالی است که رئیس قوهقضائیه هم در واکنش تصریح کرد که هزاران شکایت از تلگرام شده بود و مسدودسازی تلگرام برای احقاق حقوق مردم صورت گرفت. وی همچنین گفت که تحریک به اقدام علیه امنیت ملی در دیماه گذشته و حمله داعش به مجلس ازطریق تلگرام انجام شد. حالا پس ازگذشت بیش از یک هفته از فیلتر تلگرام، هنوز مشخص نیست که این محدودیت دائمی خواهد شد یا طی روزهای آینده مسدودسازی تلگرام رفع میشود.