نشست اوپک بازار را به چه سمتی می‌برد؟

تازهترین اخبار از بازار نفت حکایت از پیشنهاد جدید عربستان و روسیه برای افزایش تولید یک تا ١.٥ میلیون بشکهای نفت اعضای اوپک در نشست آتی این سازمان دارد؛ افزایش تولیدی که به نظر میرسد نوعی پیشتازی اعضای اوپک و مخصوصا رتبهداران نخست این سازمان برای جایگزینی با نفت ایران در صورت تحریمهای جدید نفتی در ماههای آینده است. هرچند که کاظم پور اردبیلی، نماینده ایران در اوپک در واکنش به این موضوع از وتوی این تصمیم از سوی ایران و عراق و ونزوئلا به عنوان دیگر سهمداران بازار نفت اوپک خبر داده است اما از آنجایی که پیش از این نیز عربستان توانست با همراهی عراق در سنوات گذشته، جای خالی نفت ایران در بازار جهانی را تا حدی پر کند، در شرایط کنونی هم این نگرانی وجود دارد که این تولیدکننده نفت بتواند با عدم همراهی از تصمیم اوپک با افزایش تولید نفت خود و همراهی دیگر تولیدکنندگان اوپکی به سمت افزایش عرضه نفت در بازار پیش برود.

موضوعی که میتواند توافق قبلی اعضا برای کاهش عرضه در جهت افزایش و تثبیت قیمت افزایشی نفت را بر هم زده و در عین حال همراهی اوپکیها برای ماندگاری نفت ایران در بازار را از بین ببرد. در همین حال به نظر میرسد که در این شرایط عربستان و روسیه به عنوان پیشنهاددهندگان این طرح به دنبال افزایش سهم از بازار با وجود احتمال کاهش قیمت نفت هستند که میتواند در فروش بیشتر، سود کمتر را نصیبشان کند اما در عوض قدرتنمایی بیشتری به این دو کشور دهد اما جالب اینجاست که ایران و امریکا در این شرایط ناخواسته در یک سوی ماجرا قرار میگیرند، هر دو خواهان افزایش قیمت نفت و تداوم میزان عرضه در بازار هستند که میتواند آینده مورد نظر هر دو کشور یعنی افزایش قیمت نفت برای اقتصادی شدن نفت شیل برای امریکا و افزایش درآمد برای ایران در جهت سرمایهگذاریهای نفتی و توسعه میادین را میسر کند.

حاشیههای یک پیشنهاد

روز گذشته به صورت رسمی از سوی الکساندر نوواک، وزیر نیروی روسیه اعلام شد که دولت او و عربستان سعودی قصد دارند از سازمان کشورهای صادرکننده نفت، «اوپک»، بخواهند تا برای سه ماهه سوم سال جاری میلادی میزان تولید نفت را تا ١.٥ میلیون بشکه در روز افزایش دهند. این در حالی است که اعضای اوپک در سال ۲۰۱۶ با برگزاری جلسات متعدد تصمیم گرفتند برای افزایش بهای نفت، میزان تولید نفت اعضا را کاهش دهند. هر چند که نوواک تاکید کرده که این درخواست تنها برای سه ماهه سوم سال جاری میلادی مطرح میشود اما با توجه به همزمانی این درخواست با تحریمهای احتمالی امریکا علیه نفت ایران این پیشبینی را به ذهن متبادر میکند که عربستان تصمیم دارد از هماکنون برای جایگزینی نفت خود با نفت ایران گام اساسی را بردارد.

تصمیمی که حتی ممکن است با کاهش قیمت نفت منابع مالی کشورهای عضو اوپک را نیز به خطر بیندازد. نوواک البته با طرح این موضوع تاکید کرده که «این پیشنهاد کوتاهمدت است و در ماه سپتامبر ما شرایط بازار را بررسی کرده و در مورد روند پیشرو تصمیم خواهیم گرفت.»به نظر میرسد طی دیدار محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، با ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، در جریان برگزاری جام جهانی، این کشور (عربستان) توانسته است با طرح پیشنهادخود روسیه را نیز برای همراهی متقاعد کرده و رسما یک بار دیگر برای جایگزینی نفت خود به جای نفت ایران در بازار قدعلم کرده است. عربستان در حال حاضر با تولید بیش از ١٠میلیون بشکه به عنوان یکی از اصلیترین بازیگران بازار نفت جهان مطرح است و توانسته در سنوات گذشته همواره جایگاه نخست صادرات نفت اوپک را داشته باشد.

با این حال اگرچه حسین کاظم پوراردبیلی نماینده ایران در اوپک اعلام کرده که به همراهی ونزوئلا و عراق این پیشنهاد را در جلسه آتی اوپک در وین وتو میکند و اجازه نمیدهد اعضا با افزایش تولید موافقت کنند، اما نگرانیها از تکرار تجربه قبلی موجب شده تا برخی از کارشناسان بازار نفت معتقدند باشند که وتو این تصمیم از سوی ایران، اگر چه میتواند پیشنهاد عربستان و روسیه برای افزایش تولید را رد کند، اما تجربه قبلی در مورد افزایش یکباره تولید نفت عربستان و عراق در روزهای تحریم نفتی ایران (در سال ٩٠) موجب بر هم خوردن بازار نفت و شروع تخطی اعضا از سهمیههای اوپک شد. تجربهای که ممکن است اینبار از سوی روسیه و عربستان اجرایی شود.

همه این شرایط درحالی است که در یکی دو سال گذشته اوپکیها با کاهش قیمت نفت به توافق رسیدند تا میزان عرضه خود در بازار را کاهش دهند، اجماعی که با مستثنی شدن ایران از این همراهی موجب افزایش قیمت نفت شد. طبق تازهترین گزارش بلومبرگ؛ روسیه در حال حاضر ۱۴۰هزار بشکه نفت، بیشتر از میزانی که تعهد داده، تولید میکند. به گونهای که در هفته اول ماه جاری میلادی میزان تولید نفت روسیه به ۱۱میلیون و ۹۰ هزار بشکه رسیده است. البته پیش از این همزمانی که برخی اخبار از درخواست امریکا از عربستان برای افزایش تولید نفت در جهت جایگزینی با نفت ایران خبر میداد؛ برخی مقامهای ایران از این درخواستها انتقاد کرده بودند. در آن زمان حسین کاظمپور اردبیلی نماینده ایران در سازمان اوپک، (۱۸ خرداد،) به خبرگزاری رویترز گفته بود تهران مخالف «دستور امریکا به عربستان سعودی برای اینکه کاهش صادرات نفت را جبران کند، است.»

در همان زمان سید مهدی حسینی، معاون اسبق وزیر نفت در امور قراردادهای نفتی در مورد افزایش تولید نفت عربستان از ١٠ میلیون بشکه فعلی به ١٢ میلیون بشکه گفته بود: «عربستان شاید بتواند به لحاظ روانی برای کوتاهمدت بازار را آرام کند اما قطعا قادر نخواهد بود سهم ٢,٨ میلیون بشکهای نفت ایران در بازار را پر کند. این کشور سالهاست ادعا میکند که قادر است ١٢ میلیون بشکه در روز نفت به تولید برساند اما تا به حال هرگز نتوانسته بیش از ١٠ میلیون بشکه در روز را تولید کند. تنها در سالهای اخیر با توجه به سرمایهگذاریهایی که کرده توانسته یکصد هزار بشکه در روز به تولید خود بیفزاید که این رقم آنقدرها نمیتواند به بازار اطمینان لازم را بدهد.»

او معتقد است که «عربستان همواره دنبال افزایش سهم از بازار بودهو ایران تمایل دارد تا با کاهش تولید قیمتها را کنترل کند که این اختلاف نظر در اوپک بین ایران و عربستان سالهاست که وجود دارد. عربستان در جریان جنگ عراق و داعش نیز وعده داده بود تا خلأ ناشی از کمبود نفت این کشور را جبران کند که نکرد. در حقیقت زمانی که باید سهم بالاتری از بازار را میگرفت نتوانست و امروز هم قادر نیست در میانمدت ابتکار عمل بازار را به اختیار بگیرد.»

حسینی حتی تاکید میکند که «ممکن است عربستان و امریکا در این میان از ذخایر استراتژیک خود بهره ببرند، این موضوع سبب خواهد شد تا برای چند ماه و پیش از فرا رسیدن فصل سرما، کمبود نفتی را احساس نکنند اما قطعا برای ٤ ماه پایانی سال به مشکل برخواهند خورد و این ذخایر نمیتواند نیاز میانمدتشان را تامین کند.»