آیا روحانی از طریق تنگه هرمز همدستی نفتی عربستان و آمریکا علیه ایران را جبران می‌کند؟

گرچه این خبر روز دوشنبه از سوی کاخ سفید رد شد، اما ملک سلمان در نشست عصر روز گذشته کابینه این کشور از موافقت با درخواست ترامپ برای افزایش تولید ۲ میلیون بشکه در روز خبر داد. گرچه پس از اعلام این خبر قیمت نفت در بازارهای جهانی افت کرد، اما موسسه مورگان استنلی پیشبینی خود از بهای این محصول را برای پاییز و زمستان سال جاری ۷ دلار افزایش داد. برخی تحلیلگران نیز نسبت به عملی بودن وعده نفتی آل سعود ابراز تردید کردند. به اعتقاد آنان، عربستان در بهترین حالت توان افزایش تولید یک میلیون بشکه را دارد. پیشبینی میشود تصمیم ملک سلمان موجب واکنش کشورهای صادرکننده نفت و احتمال بروز جنگ قیمتی در بازار شود. مشتریان بالقوه شرکت دولتی نفت عربستان نیز نگران تصمیم اعلامشده هستند. افت کیفیت محصولات آرامکو میتواند آینده این شرکت را با اما و اگر روبهرو کند. این درحالی است که پسر ملک سلمان برای تحقق رویای ۲۰۳۰ حساب ویژهای روی منابع حاصل از عرضه سهام این شرکت باز کرده است.

قمار ترامپ با نفت سعودی

بهای نفت روز گذشته در بازارهای جهانی با تلاطم شدیدی مواجه شد. در ابتدای معاملات قیمت نفت بهدلیل نگرانی از ریسکهای ژئوپلیتیک و کاهش عرضه لیبی و کانادا با افزایش قیمت مواجه شد و نفت شاخص بازار آمریکا توانست برای اولین بار از سال ۲۰۱۴ از مرز ۷۵ دلار عبور کند. اما در میانههای معاملات با انتشار خبر موافقت پادشاه عربستان با درخواست دونالد ترامپ برای افزایش عرضه نفت این کشور، در کمتر از یک ساعت قیمت نفتخام آمریکا بیش از ۳ دلار معادل ۱/ ۴ درصد کاهش یافت و به مرز ۷۳ دلار سقوط کرد. ترامپ در روزهای اول هفته در توییتر خود اعلام کرده بود که پادشاه عربستان با درخواست او برای افزایش ۲میلیون بشکهای تولید موافقت کرده است. اما این خبر خیلی سریع توسط رسانههای سعودی تکذیب شد و کاخ سفید نیز با انتشار بیانیهای اعلام کرد که پادشاه تنها گفته «در صورت لزوم» و «با موافقت متحدانش در اوپک» تولیدات خود را افزایش خواهد داد. ترامپ مجددا روز یکشنبه با حضور در یک برنامه تلویزیونی «افزایش تولید نفت عربستان برای پر کردن جای خالی نفت ایران» را وظیفه مقامات سعودی دانست و تلویحا اعلام کرد که سعودیها «باید» این اقدام را انجام دهند.

دونالد ترامپ بیپرده بازگرداندن تحریمها علیه ایران را کمک واشنگتن به ریاض برای مقابله با ایران در منطقه اعلام کرد. او مدعی شد که ایران بزرگترین دشمن عربستان است و گفت: «عربستان باید برای کاهش قیمت سوخت به آمریکا کمک کند و با افزایش تولید به کاهش صادرات نفت ایران کمک کند.»حال بهنظر میرسد توییت ترامپ با وجود تکذیب اولیه در روز شنبه، توسط پادشاه عربستان تایید شده است و سعودیها نیز بیپرده با افزایش تولید به جنگ ایران در بازار نفت آمدهاند. براساس گزارش رسانههای رسمی سعودیها، در نشست کابینه سعودی که با حضور پادشاه این کشور، ملک سلمان روز گذشته برگزار شده، با درخواست ترامپ برای افزایش تولید این کشور موافقت شده است.

سعودیها در حالی چنین تصمیمی اتخاذ کردهاند که در نشست هفته گذشته اوپک و متحدانش، تصمیم گرفته شد توافق نفتی تا پایان سال جاری میلادی حفظ شود و تنها پایبندی به توافق را از ماه جولای (ماه جاری میلادی) که بهدلیل افت تولید ناخواسته برخی اعضای این سازمان در ماه مه به ۱۵۸ درصد رسانده بود به ۱۰۰ درصد برساند. بنابراین این اقدام عربستان نهتنها نشاندهنده همراهی کامل این کشور با ترامپ برای افزایش هرچه بیشتر فشارها علیه ایران است، بلکه بهنوعی سرپیچی این کشور با تصمیم هفته گذشته اوپک و تکروی سعودیها بدون هماهنگی با دیگر اعضای این سازمان نیز محسوب میشود؛ اقدامی که به تعبیر نماینده ایران در اوپک میتواند به معنای خروج عربستان از اوپک باشد.

بهای نفتخام آمریکا تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۹:۳۰ به وقت تهران) حدود ۸۵ سنت معادل بیش از یک درصد افت قیمت نسبت به آخرین قیمت روز دوشنبه را به ثبت رسانده و به ۱۶/ ۷۳ دلار بر بشکه رسیده است. نفت برنت، شاخص دریای شمال نیز ۹۰ سنت افزایش قیمت یافت و بار دیگر از مرز ۷۸ دلار بر بشکه عبور کرد و در قیمت 78.2 دلار بر بشکه معامله شد.

چرا ترامپ نیازمند همراهی سعودیها است؟

دولت ترامپ هفته گذشته اعلام کرد که قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند و از اینرو از خریداران نفت ایران خواست واردات نفت از کشورمان را متوقف کنند. میزان صادرات نفت کشور در حال حاضر حدود ۶/ ۲ میلیون بشکه در روز است، حذف این مقدار نفت از بازار کار سادهای نیست و قطعا نمیتواند در عرض چندماه به وقوع بپیوندد.

از سوی دیگر بهدلیل قرار گرفتن در فصل گرما، مسافرتهای جادهای در آمریکا به بیشترین سطح خود طی سال رسیده و این به معنای افزایش تقاضا برای بنزین است؛ موضوعی که به کاهش موجودی انبارهای نفتی این کشور برای چهار هفته پیاپی منجر شده است. برآورد میشود موجودی تجاری نفت آمریکا هفته گذشته نیز افت 3.3 میلیون بشکهای را تجربه کرده باشد. در چنین شرایطی فشار بر ایران که به افزایش هرچه بیشتر بهای بنزین منجر شده، میتواند بر برنامههای مسافرتی شهروندان آمریکایی اثرگذار بوده و نارضایتیها از عملکرد ترامپ را افزایش دهد. این در حالی است که در ماههای آینده انتخابات میاندورهای مجلس سنا و کنگره آمریکا برگزار خواهد شد و نارضایتی شهروندان آمریکایی میتواند به پیروز شدن دموکراتها، حزب مخالف دونالد ترامپ در انتخابات منجر شود. این موضوع میتواند سرنوشت ادامه ریاستجمهوری ترامپ را تحتتاثیر قرار دهد، از این رو ترامپ در تلاش است بازگرداندن تحریمها علیه ایران را با همراهی عربستان با کمترین هزینه برای ریاستجمهوریاش عملی کند.

آیا خواسته ترامپ محقق میشود؟

هرچند پادشاه عربستان روز گذشته اعلام کرد که درخواست ترامپ برای افزایش تولید را اجرایی میکند، اما آمار نشان میدهد این کشور قبلا اقدام به افزایش عرضه خود کرده است. رویترز گزارش میدهد تولید نفت اوپک در ماه ژوئن ۳۲۰ هزار بشکه نسبت به مه افزایش یافته و به 32.32 میلیون بشکه در روز رسیده است. این افزایش تولید بهدنبال رشد تولیدات نفت عربستان سعودی رخ داده است. عربستان در ماه ژوئن ۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده که نزدیک به سطح رکورد ۷۲/ ۱۰ میلیون بشکهای تولید نفت این کشور است.بسیاری از کارشناسان نفتی نیز در روزهای اخیر بارها اعلام کردهاند که عربستان نمیتواند خیلی سریع به افزایش تولید ۲ میلیون بشکهای دست یابد. به گفته کارشناسان عربستان نهایتا میتواند تولید خود را تا سقف ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند. برخی کارشناسان نیز میگویند برای رسیدن به سطح تولید ۱۲ میلیون بشکه در روز عربستان باید سرمایه و زمان بسیاری صرف کند.این موضوع در کنار افزایش ریسکهای ژئوپلیتیک، موجب شده بسیاری از کارشناسان تداوم افزایش قیمتها را پیشبینی کنند. بهطور مثال، موسسه خدمات مالی مورگان استنلی پیشبینی خود از بهای نفت در نیمه دوم سال جاری را ۷دلار افزایش داده و اعلام کرده قیمت نفت برنت در پاییز و زمستان به ۸۵ دلار بر بشکه خواهد رسید. به اعتقاد کارشناسان این موسسه با وجود افزایش تولید عربستان، روسیه، کویت و امارات سطح تقاضا از عرضه پیشی خواهد گرفت و بازار به تعادل نخواهد رسید.

عهدشکنی سعودیها

اما عربستان در حالی به این سطح تولید رسیده است که در ماه ژوئن همچنان باید در سطح توافق نفتی نفت تولید میکرد، چراکه نشست اوپک در روزهای پایانی ماه ژوئن برگزار شد. براساس توافق نفتی اوپک و غیراوپک، تولید نفت عربستان باید نسبت به سطح اکتبر ۲۰۱۶ حدود ۴۸۶ هزار بشکه کاهش مییافت و در کمتر از 10.06 میلیون بشکه در روز باقی میماند. بنابراین درصورتی که آمار منتشر شده از سوی رویترز درست باشد به معنای ۱۳۰ درصد تخلف از توافق اوپک است. افزایش تولید عربستان میتواند موجب ناراحتی دیگر اعضای اوپک شود. اما عربستان در حالی اقدام به افزایش تولیداتش در ماه ژوئن کرده که در این ماه این کشور همچنان باید براساس توافق به تولید نفت میپرداخت. با وجود افزایش تولید نفت عربستان، متحدان این کشور از جمله کویت و امارات در این ماه همچنان به توافق پایبند ماندند. در این ماه تولید نفت لیبی بهدلیل حملات تروریستی به تاسیسات نفتی این کشور با بیشترین افت تولید بین اعضای اوپک مواجه شد.

نارضایتی خریداران نفت آرامکو

خبرگزاریهای نفتی جهان از نارضایتی خریداران نفت آرامکو (شرکت دولتی نفت عربستان) خبر دادهاند. مشتریان آرامکو نگران آن هستند که افزایش تولید یکباره به افت کیفیت محصولات منجر شود؛ امری که میتواند بر روندهای مالی شرکت در بلندمدت اثرگذار باشد. یکی از مشتریان ناراضی این تصمیم عربستان، شرکت ساینوپک چین اعلام شده است. پیشبینی میشود تصمیم پادشاه عربستان برای افزایش تولید دو میلیون بشکهای، آینده عرضه نفت آرامکو را نیز با اما و اگر روبهرو کند.

افزایش ریسکهای ژئوپلیتیک

به گفته کارشناسان مورگان استنلی یکی از دلایل افزایش قیمت نفت، تحریمهای آمریکا علیه ایران است. به گفته کارشناسان این موسسه هرچه شدت تحریمها علیه ایران بیشتر شود، ریسک افزایش قیمتها در بازار بالاتر خواهد رفت؛ موضوعی که به مذاق ترامپ چندان خوش نخواهد بود.

بنابراین در شرایطی که آمریکا تلاش دارد با لابی با دیگر کشورهای تولیدکننده نفت مانع اثرگذاری تحریم نفت ایران بر بازار نفت شود و با این شیوه خریداران نفت را نیز به قطع خرید خود از ایران راضی کند، اما بازار همچنان نسبت به امنیت عرضه در بازار بیاعتماد است. علاوهبر این افزایش فشار بر ایران میتواند به افزایش ریسکهای ژئوپلیتیک در منطقه منجر شود و این خود اهرمی برای بالا نگه داشتن قیمتها محسوب میشود. در واقع افزایش فشارها بر ایران میتواند به معنای وقوع جنگی دیگر در منطقه یا ناامنی در شریان اصلی صادرات نفت خاورمیانه یعنی تنگه هرمز باشد؛ این موضوعی است که روز گذشته تلویحا از سوی رئیسجمهوری ایران نیز مطرح شد. حسن روحانی که برای سفر به دو کشور سوئیس و اتریش در اروپا حضور دارد، در جمع ایرانیان مقیم سوئیس گفت: آمریکاییها مدعی شدهاند که میخواهند بهطور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. او افزود: آنها معنی این حرف را نمیفهمند؛ چراکه این اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. او خطاب به آمریکا و متحدانش گفت: اگر شما توانستید، این کار را بکنید تا نتیجهاش را ببینید.

هرچند روحانی مستقیما اشاره به تنگه هرمز نکرده و نامی از شاهراه انتقال نفت دنیا نیاورده است، اما تفسیر صحبت او درنهایت به این تنگه حیاتی و نقش ایران در آن بازمیگردد. بستن تنگه هرمز هیچگاه به شکل جدی در دستور کار ایران قرار نگرفته است، اما اهمیت استراتژیک آن باعث میشود تا بازار جهانی نفت حتی به اظهارنظرهایی که به شکل مستقیم و غیرمستقیم در رابطه با این تنگه بیان میشود نیز واکنش نشان دهد؛ بنابراین به نظر میرسد یکی از مهمترین دلایل رشد قیمتها در اوایل معاملات روز گذشته افزایش ریسکهای منطقهای است. در واقع این موضوع در کنار مسائلی چون کاهش صادرات نفت لیبی و افت تولید کانادا که هفته گذشته رخ داده است، مانع از کاهش قیمتها در روز گذشته شد.اهمیت استراتژیک تنگه هرمز، مانند دیگر تنگههای مطرح دنیا باعث شده است تا احتمال مسدود شدن آن به هر دلیلی، بر بهای نفت اثر مستقیم داشته باشد. حمله دزدان دریایی، اقدامات تروریستی، ناآرامیهای سیاسی و... میتوانند امنیت تنگهها را به خطر انداخته و مانع انتقال نفت خام شوند. در تنگه هرمز، چنانچه عبور و مرور نفتکشها از این تنگه مسدود شود، مسیر جایگزینی که بتواند حجم نقل و انتقال از این تنگه را پوشش دهد در دسترس نیست. به همین دلیل در برهههای زمانی مختلف، هرگاه بحث مسدود شدن تنگه هرمز به میان آمده، قیمت نفت مسیر صعودی در پیش گرفته است.