جدال بر سر حقابه‌ها در جنوب

در یک سال گذشته با ورود پمپهای غیرمجاز به این رودخانه، تأمین آب شرب مردم این شهرها با مشکل مواجه شده است. به همین دلیل بنا بر گفته میثم جعفرزاده، مدیر کل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو، تانکرهای سیار به این سه شهر، در 24 ساعت آینده اعزام خواهند شد. کاهش میزان بارشها و ایجاد محدودیت جدی در منابع آب، شرایط را برای مدیریت این منابع روز به روز دشوارتر میکند. عدم تأمین حقابههای عرفی و قانونی کشاورزان و تداوم خشکسالیها، با افزایش میزان نارضایتی در مردمی که معیشت آنها به مخاطره افتاده، تأمین آب شرب را هم با مشکلات جدی و عدیده مواجه کرده است. درگیریهای روز پنجشنبه کازرون که یک کشته در میان کشاورزان کازرونی بر جای گذاشت، حاصل بینظمی و شلختگی در برنامهریزی برای منابع آب است. کشاورزانی که بعد از شکست هیدرولوژیکی سال 76 به دلیل کاهش میزان بارشها، معیشتشان با مخاطره جدی مواجه شده است، تاب فشارهای جدیدتر را ندارند. مسئولان شغل جایگزین به آنها معرفی نمیکنند. وزارت جهاد کشاورزی برای شرایط جدید الگوی کشت و برنامه خاصی ندارد و گروهی روی دست کشور ماندهاند که چون پیشه کشاورزی دارند و حرفه دیگری بلد نیستند، نه راه پس دارند و نه راه پیش. زمینهای بدون آب کشاورزان به اراضی لمیزرع تبدیل شده و نارضایتی از شرایط، روزبهروز در قشر روستایی در حال تقویتشدن است. آنطور که ایرنا به نقل از سرهنگ محمد عبادینژاد، فرمانده نیروی انتظامی شهرستان کازرون گزارش کرده، روز پنجشنبه مأموران پاسگاه انتظامی «کمارج» برای اجرای حکم قضائی مبنی بر جمعآوری پمپهای غیرمجاز آب به یکی از روستاهای واقع در حوزه این پاسگاه مراجعه میکنند اما در زمان اجرای حکم، با مقاومت روستاییان مواجه میشوند. در گزارش ایرنا ذکر شده که روستاییان با سنگپرانی مانع اجرای حکم جمعآوری پمپهای آب میشوند و مأموران نیروی انتظامی برای متفرقکردن آنها اقدام به تیراندازی با سلاح ساچمهزنی می‎کنند. در این میان گلوله به یکی از روستاییان برخورد میکند و مصدوم بعد از انتقال به بیمارستان جان میسپارد. برخی مأموران نیروی انتظامی نیز از ناحیه سر و چشم دچار آسیبدیدگی میشوند.

خطر برای تأمین آب شرب بیش از 120 هزار نفر

میثم جعفرزاده، مدیر کل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو در گفتوگو با «شرق» عنوان میکند: رودخانه شاپور که از چشمه ساسان سرچشمه میگیرد، بعد از گذشتن از کازرون، وارد استان بوشهر شده و بخشی از آب شرب شهرستان دشتستان، برازجان و دالکی را تأمین میکند. 120 هزار نفر در برازجان، هفت هزار نفر در دالکی و 11 هزار نفر در وحدتیه (مرکز شهرستان دشتستان) ساکن هستند. او ادامه میدهد: هرساله به دلیل خشکسالی، دبی آب رودخانه تغییر میکند. در کازرون از آب رودخانه برای کشاورزی و در بوشهر برای تأمین نیازهای شرب استفاده میشود اما برای اینکه نیازهای شرب استان بوشهر تأمین شود، باید آب رودخانه با دبی حدود 400 لیتر در ثانیه وارد استان بوشهر شود. به گفته جعفرزاده در یک سال گذشته، کشاورزان کازرونی با استفاده از پمپهای غیرمجاز، آب رودخانه را برداشت میکنند تا جایی که این روزها دبی رودخانه در زمان ورود به بوشهر، به 190 لیتر در ثانیه کاهش یافته است. آنطور که او میگوید: در یک سال گذشته 60 تا 70 پمپ غیرمجاز توسط کشاورزان کازرونی روی رودخانه شاپور مستقر شده در حالی که پیش از این، چنین حجم برداشت آبی در منطقه رخ نمیداده است. کشاورزان صرفا از طریق گذاشتن سنگ، 20 تا 40 لیتر بر ثانیه از آب رودخانه را به صورت غیرمجاز برای مصارف باغات منحرف میکردند اما پمپهای غیرمجاز بهشدت برداشت آب از رودخانه را افزایش داده است. مدیر کل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو با اشاره به ورود استانداری فارس و استانداری بوشهر به مسئله برداشت غیرمجاز از آب رودخانه شاپور، تأمین نیاز آب شرب مردم را یکی از اولویتهای اصلی وزارت نیرو معرفی میکند. به گفته او در حال حاضر دوسوم از آب موردنیاز سه شهر استان بوشهر از طریق رودخانه شاپور و یکسوم بقیه، از چاهها و منابع آب زیرزمینی تأمین میشود. در نتیجه کاهش آورد رودخانه، آب سیستم لولهکشی منازل این سه شهر استان بوشهر قطع نشده اما کیفیت آب شرب آنها کاهش یافته است. به همین دلیل، 35 دستگاه تانکر آبرسانی از استانهای معین و استان بوشهر تا 24 ساعت آینده به شهرهای برازجان، دالکی و دشتستان ارسال خواهد شد. جعفرزاده از عدم توفیق نیروی انتظامی برای جمعآوری پمپهای غیرمجاز از رودخانه شاپور خبر میدهد و بیان میکند: اگر برداشت از رودخانه به همین منوال ادامه یابد، تا یکماهونیم آینده آبرسانی سیار به سه شهر استان بوشهر ادامه مییابد.

کنترل برداشت از رودخانه شاپور

اگرچه بر اساس آمارهای وزارت نیرو بخش کشاورزی 92 درصد آب تجدیدشونده کشور را مصرف میکند و سهم شرب و صنعت به ظاهر بسیار ناچیز است اما معلوم نیست چرا تنشهای تأمین آب شرب از محل حقابه کشاورزی در کشور رو به افزایش است. تصمیمسازان بهراحتی بدون اطلاع کشاورزان و در بیتفاوتی وزارت جهاد کشاورزی، حقابه کشاورزان را قطع میکنند. به همین دلیل کسب درآمد از محل کشاورزی برای مردم هر روز سختتر از دیروز میشود. آنطور که مسعود زواره کارشناس گروه آب سطحی دفتر تأسیسات توزیع و انتقال آب شرکت مدیریت منابع آب ایران به «شرق» میگوید: شرکت مدیریت منابع آب ایران درصد کنترل دقیقتر آب انتقالی به بوشهر و تعیین دقیق حقابههای مردم کازرون، همچنین کنترل دقیقتر برداشت از رودخانه شاپور است. او ادامه میدهد: برای تعیین دقیقتر میزان بهرهبرداری از چاههای آهکی سربالش نیز احتمالا اقداماتی انجام خواهد شد. به گفته زواره کاهش منابع آب منطقه ممکن است باعث کاهش حقابه کشاورزان شود و در دراز مدت بهترین راه تأمین بخشی از آب شرب مردم بوشهر، استفاده از آبشیرینکنها است. او میگوید: تأمین حقابه جزء حقوق مردم به حساب میآید. اگرچه بین نیازهای کشاورزی و شرب قاعدتا تأمین آب شرب اولویت دارد و حکمرانی دولت این اجازه را میدهد که در شرایط حاد، حقابه کشاورزی برای تأمین آب شرب محدود شود اما در عمل وقتی بخواهیم مردم را از منافع مادی محروم کنیم، قاعدتا مسائل اجتماعی هم پیش میآید که باید با همدلی و ازخودگذشتگی از چالشهای پیشرو عبور کنیم.