چالش‌های آقای رییس

به نظر میرسد این گام نخست تغییرات در تیم اقتصادی دولت باشد و طی روزهای آینده نیز افرادی از بدنه سیاستگذاریهای اقتصادی حذف شده و دیگرانی جای آنها را خواهند گرفت. سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصاد نوک پیکان تغییرات بعدی هستند تا بدین صورت مثلث سیاستگذاریهای پولی و مالی تشکیل شود. شنیدهها حاکی از آن است که مذاکره با علی طیبنیا برای حضور در سازمان برنامه ادامه دارد. البته اخباری در رابطه با قهر او از ریاستجمهوری به گوش رسیده اما دولت در تلاش است تا از او در راس سازمان برنامه بهره جوید. طیبنیا شرط گذاشته تا دخالتهای سیاسی در سیاستگذاریهای اقتصادی به حداقل رسیده و تغییر پارادایم در رویکرد اقتصاد کشور صورت گیرد که با اختلاف نظرهایی از سوی رییسجمهور مواجه شده است.

در این میان تنها یک ضلع مثلث تغییرات، رسم شده است. همتی در حالی سکان نهاد پولی کشور را بر عهده گرفته که بازارهای ارز، سکه و طلا با تلاطمهای بالایی روبهرو است. در شرایط کنونی مصرفکنندگان حقیقی ارز در سردرگمی به سر برده و بازار غیر رسمی گستردهای در ارز به وجود آمده است. با توجه به نزدیک شدن موعد تحریمهای امریکا نیز، میل به خرید سکه افزایش یافته و طی روزهای گذشته، بازار سکه نوسانهای بالایی به خود دیده است. همتی در این شرایط سیاستگذار پولی و ارزی کشور شده است. توقع افکار عمومی از او بسیار بالاست. در حدی که شاید برخی از او انتظار معجزه دارند. اما واقعیتهای اقتصادی کشور چیز دیگری میگویند. تغییر تیم اقتصادی اگرچه مورد انتظار جامعه کارشناسی و قوای دیگر بوده اما برخی اقتصاددانان بر این باورند تا تغییر پارادایم صورت نگیرد، نمیتوان از افراد انتظار داشت که اقتصاد را زیر سایه تحریمها مدیریت کنند.

تبعات خروج امریکا از برجام اگرچه به طور مشخص بازار ارز را هدف گرفته بود اما کارشناسان انتقادات بسیاری را در مورد نحوه سیاستگذاری در مدیریت بازار ارز مطرح کرده بودند که متوجه بانک مرکزی بود. هر چند که برخی معتقد بودند اعمال فشار دولت بر بانک مرکزی خود عاملی برای سیاستگذاریهای فعلی بوده است.

در این راستا دولت تغییر ریاست بانک مرکزی را در دستور کار خود قرار داد و درحالی که اسامی مختلفی برای این سمت در حد حدس و گمان مطرح شدند، در نهایت صندلی ریاست ساختمان شیشهای میرداماد به همتی رسید و سیف که از سال ١٣٩٢ بر این صندلی تکیه زده بود از این سمت خداحافظی کرد.

بازخوانی کارنامه کاری همتی

همتی ٦١ ساله که لقب پدر بیمه خصوصی ایران را به دوش میکشد دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و یکی از تدریسکنندگان اقتصاد کلان و اقتصاد انرژی در دانشگاههای ایران است. او درجه دکترای اقتصاد خود را در سال ۱۳۷۲ از دانشگاه تهران اخذ و رساله خود را با حضور در دانشگاه لندن تکمیل کرده است. همتی در سال ۱۳۵۹ مسوول کمیته اقتصادی جهاد دانشگاهی بود و در سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۳ مدارج ترقی را در سازمان صدا و سیما تا معاونت سیاسی این سازمان طی کرد. وی در دوران دفاع مقدس از مسوولان تبلیغات جنگ بود. رییس جدید بانک مرکزی از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۵ طی سه دوره به عنوان رییس کل بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و رییس شورای عالی بیمه خدمت کرد و نقش کلیدی در طراحی و اجرای سیاستهای آزادسازی و خصوصیسازی در صنعت بیمه داشت. همتی در دوره مسوولیت حسن روحانی در شورای عالی امنیت ملی به مدت پنج سال عضو کمیته اقتصادی شورای امنیت ملی بود. او در آغاز دوران اصلاحات پیشنهاد اولیه تاسیس «صندوق ذخیره ارزی» را که بعدا به نام «حساب ذخیره ارزی» نام گرفت، ارایه داد. بازخوانی پرونده عملکرد همتی حاکی از آن است که از سال ۱۳۸۰ تاکنون به مدت شش دوره ریاست شورای عالی شرکت بیمه اتکایی آسیایی (کمیسیون اقتصادی- سیاسی آسیا و اقیانوسیه سازمان ملل متحد- اسکاپ) مستقر در بانکوک پایتخت تایلند را برعهده دارد که با رای مستقیم روسای بیمه ١٠ کشور مهم آسیایی به این سمت انتخاب شده است. همتی طی هفت سال مدیریت بانک سینا را نیز به عهده داشته است از جمله اقدامات او در این دوره تلاش موثر برای لغو تحریم بانک سینا بود که منجر به خارج شدن بانک سینا با رای دادگاه عالی اروپا از فهرست تحریم اتحاد اروپایی شد. در آخرین خط کارنامه او حکمی برای حضورش در سفارت ایران در چین هم صادر شده است، اما سرانجام راهی ساختمان شیشهای میرداماد شد. کتابهای «اقتصاد کلان، مقدمهای بر سیاستهای پولی و مالی»، «توسعه اقتصادی»، «مشکلات اقتصادی جهان سوم» و «اقتصاد نفت» نیز از تالیفات همتی به شمار میرود.

روحانی از همتی چه میخواهد؟

خواستههای روحانی از همتی حول محور مسائل ارزی میگردد. رییسجمهور اصلاح نظام بانکی، سیاستهای پولی و بهبود روابط بانکی با دنیا و توسعه پیمانهای پولی دو جانبه، حفظ و مراقبت از ذخایر ارزی را از اولویتهای رییس کل جدید بانک مرکزی دانست و کلیه اعضای دولت را به همکاری با او توصیه کرد. ولیالله سیف در زمان حضورش در بانک مرکزی بارها گفته بود که ذخایر ارزی از شرایط مناسبی برخوردار است و در حالی که کارشناسان تاکید داشتند حتی اگر ذخایر مناسبی داشته باشیم کمبود اسکناس دلار به دلیل تحریمهای دلاری حس میشود و اگر بازار به درستی کنترل و مدیریت نشود بحران ارزی را بیش از پیش گسترش خواهد داد.

رییسجمهوری در حالی حفظ منابع و ذخایر ارزی را خواستار شده که بازار ارز در شرایط خاصی به سر میبرد و افزایش قیمت دلار در بازاری که به رسمیت شناخته نشده و معاملات آن قاچاق اعلام میشود به بیش از ٩ هزار و ٣٠٠ تومان، عاملی برای ریزش ارزش پول ملی بوده است. توسعه پیمانهای پولی دو جانبه یکی دیگر از خواستههای روحانی از همتی بود. پیمانهای پولی که توسعه روابط مالی براساس پول ملی دو کشور و حذف دلار است، در سالهای قبل بسیار مورد توجه کارشناسان قرار گرفت و از بانک مرکزی خواسته بودند تا اقدامات لازم را انجام دهند، چرا که در زمان تحریمها روابط بانکی تحت فشار قرار گرفت و مبادلات مالی بهویژه در حوزه دلاری تحت تاثیر قرار داشت، از این رو تاکید بر این بود که حذف دلار از روابط تجاری تا حد زیادی میتواند مشکلات موجود را برطرف کند. رییسجمهوری همچنین از همتی اصلاح نظام بانکی را خواستار شده که در این رابطه نیز باید گفت که در سالهای گذشته بارها این موضوع مطرح و اقداماتی هم برای آن از جمله اصلاح ساختار مالی بانکها و ترازنامه آنها برای مطابقت با استانداردهای جهانی و همچنین حرکت به سمت اصلاح نرخ سود بانکی یا ساماندهی موسسات مالی غیرمجاز انجام شد، اما هیچگاه به طور کامل پیش نرفته است، در عین حال که دو لایحه بانکداری مرکزی و قانون بانکداری در سالهای گذشته با بحثها و اختلافنظرهایی بین بانک مرکزی، دولت و مجلس تدوین شد، ولی هنوز به تصویب و اجرا نرسیده است.

واکنش بازارها به تغییر رییس کل

آخرین بررسیها حاکی از ادامه روند افزایشی قیمت سکه با سرعت کم است. بر این اساس هر قطعه قیمت سکه تمام طرح جدید در بازار روز چهارشنبه سه میلیون و ۴۲۰ هزار تومان، سکه تمام طرح قدیم سه میلیون و ۲۲۰ هزار تومان، نیمسکه یک میلیون و ۶۸۱ هزار تومان و ربعسکه ۸۵۱ هزار تومان معامله شد. در روز چهارشنبه هر اونس طلا در بازار جهانی ۱۲۲۷ دلار قیمت داشت. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار ۲۷۲ هزار و ۲۵۰ تومان، هر مثقال طلای ۱۸ عیار یک میلیون و ۲۵۴ هزار و ۶۰۰ تومان، هر مثقال طلای ۱۷ عیار یک میلیون و ۱۸۰ هزار و ۳۰۰ تومان و سکه یک گرمی ۴۶۱ هزار تومان در بازار تعیین شد. همچنین دلار در بازار آزاد روز چهارشنبه با قیمت ٩ هزار و ٣٤٠ و یورو ١١هزار و ٢٠٠ تومان معامله شد.

حکم روحانی برای همتی

«با عنایت به تعهد، تخصص و تجربیات ارزنده جناب عالی و بنا به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات وزیران در جلسه سوم مردادماه ٩٦به موجب این حکم به سمت «رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» منصوب میشوید. انتظار دارد در راستای ایجاد ثبات، آرامش و رونق در اقتصاد کشور، با همکاری و هماهنگی دستگاههای ذیربط نسبت به ساماندهی بازار پولی و ارزی و پیگیری اصلاح و اجرای دقیق مقررات نظام بانکی کشور اقدام عاجل و کامل به عمل آورید. توفیق شما را در انجام شایسته وظایف محوله با رعایت اصول قانونمداری، اعتدالگرایی و منشور اخلاقی دولت تدبیر و امید از خداوند متعال مسالت مینمایم.»

سیف به روایت روحانی

«آقای سیف، مدیری بسیار سالم و ارزشمند است که با جدیت تمام سیاستهای دولت را اجرا میکرد. ایستادگی در برابر موسسات مالی، اعتباری غیرمجاز که به ایجاد انضباط بیشتر و قاعده مند شدن این موسسات منجر شد از خدمات ارزنده دوره مدیریت ایشان است.»

واکنش توییتری سیف به انتخاب همتی: «از حمایت و پشتیبانی رییسجمهور و هیات دولت در این ٥ سال تشکر میکنم. برداشتن گامهای اساسی در اصلاح نظام بانکی بهویژه موسسات مالی غیرمجاز از جمله دستاوردهای این دوره بانک مرکزی بود. برای همکار ارجمندم جناب آقای دکتر همتی در دوران ویژه پیش رو آرزوی موفقیت دارم.