«سنا» در حصر بانک مرکزی

او همان روز به بسته ارزی اشاره کرد که بازار را به آرامش میرساند و به فاصله سه روز بعد از معارفه رییسکل جدید مقرر شد تا بسته ارزی اجرا شود؛ بستهای که رسما کرکره صرافیها را بالا میبرد و شرایط خرید و فروش ارز و نام دلار را به سایتهای ارزی بازمیگرداند. قرار بود قیمت دلار در سامانه نیما تعیین و در سنا به دست واردکنندهها برسد و ساز وکاری شفاف داشته باشد. این روال اگرچه برای اجرا شدنش همزمان برد اما بنا به اذعان کارشناسان اقتصادی همین که دولت اجازه میدهد واردکنندهها با مجوز قانونی از سامانه سنا ارز مورد نیاز خودشان را تهیه کنند جای امیدواری داشت که گشایشهای جدید برای بحث ارزی ایجاد شده است. در این مدت هم بر همین اساس قیمت دلار در کنار سایر ارزهای رایج در سامانه نیما قرار میگرفت تا اینکه به یکباره یکشنبه شب مسوولان پولی و مالی کشور تصمیم گرفتند تا دلار را از سامانه سنا حذف کرده و قیمت دلار مجددا در پستوی سنا قرار گیرد و یوآن در سایت سامانه سنا جایگزین دلار شود.

حذفی که زمینهساز تحلیلهای مختلفی شده است. برخی حذف دلار و جایگزین شدن یورو به جای آن را به قدرتگیری بیش از پیش یوآن در معادلات ایران میدانند و برخی از مطرح شدن پروندهای قدیمی خبر میدهند که مجددا روی میز بانک مرکزی و دولت قرار گرفته است. حدس و گمانهایی که خبر از طرح مجددا صادرات و واردات بر مبنای ارز مبدا و مقصد را پررنگتر میکند. با این حال مهر سکوتی که بانک مرکزی و مسوولان پولی و مالی کشور برای این موضوع بر لب زدهاند، باعث شده تا چرایی تصمیم اخیر برای حذف دلار در عین حال که در هالهای از ابهام باقی میماند پرسشهای جدیدی را در ذهن متبادر کند.

سوالهایی همچون اینکه چرا بانک مرکزی بعد از دو هفته از اجرای بسته جدید ارزی خود که به نظر میرسید در حال بازگشت آرامش به بازار ارزی بود به یکباره فضای ارزی را در شرایط غیرشفاف قرار داده است؟ چه نتیجهای از اجرای بسته ارزی به دست آمده که بانک مرکزی حاضر شده است تا با حذف دلار از سامانه، مجددا بازار ارزی را در فضای حدس و گمان قیمتی فرو ببرد؟ در عین حال اجرای این سوال مطرح است که دولت از حذف دلار چه هدفی دارد و چه نتیجهای قرار است در پس این تصمیم حاصل شود؟ و در عین حال اگر قرار بود روزی دلار از سامانه سنا حذف شود چرا در بسته سیاستهای ارزی یکی از راههای شفافسازی بازار ارزی و البته بازگشت ثبات به این بازار را اعلام نرخها در این سامانه دانسته بود؟

در همین حال برخی همچنان معتقدند که رشد قیمتی دلار در برابر یورو و سایر ارزها در این سامانه دلیل حذف دلار است؛ حذفی که به نوعی برای تضعیف دلار انجامشده است. هر چند که به نظر نمیرسد خریداران ارز حاضر باشند برای دلار قیمتی بالاتر از یورو پرداخت کنند و قطعا ادامه این روند باعث میشد که قیمت دلار کاهش یابد.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد پیش از این هم برخی از کشورها خواهان انجام مبادلات تجاری خود با ایران بر مبنای ارز مبدا خود بودند و تجربه قبلی برای انجام معاملات بر مبنای ارز مبدا برای هند یا چین هم انجام شد. روالی که اگر دوباره به عنوان گزینه جدید روی میز مذاکرات تجاری ایران قرار گیرد، تکرار تجربهای است که پیش از این انجام شده اما نمود و بروز آن به قدری نبوده که باعث کاهش محسوس قیمت دلار شود چرا که در نهایت در فرمول تبدیل ارزها به یکدیگر قیمت دلار مبنا قرار میگیرد.

سرگردانی صادرکنندگان

در همین حال گویا قرار نیست آرامش به بازار تجاری ایران باز گردد چرا که در کنار حذف دلار از سامانه موجب سرگردانی واردکنندگان برای تعیین قیمت دلار برای خرید شده است. صادرکنندگانی که طی این مدت ارز خود را در سامانه نیما فروختهاند نیز سرگردان از عدم پرداخت وجه ریالی خود در مقابل صرافیها شدهاند و بنا به گلایه صادرکنندگان صرافها در حالی که ارز را دریافت کردهاند اما برای پرداخت معادل ریالی آن زمان زیادی را مطالبه میکنند به گونهای که هنوز دلاری که دو هفته پیش به صرافی فروخته شده به شرکت صادرکننده واریز نشده است.

با اجرایی شدن بسته جدید ارزی تقریبا تمام صادرکنندگان بهویژه پتروشیمیها که عمده ارز صادراتی را عرضه میکنند به بازار ثانویه آمدند. بر اساس مصوبه هیات دولت، تامین ارز برای واردات کالاها به غیر از کالاهای اساسی در بازار ثانویه از محل ارز حاصل از صادرات کلیه کالاهای غیرنفتی به ویژه فرآوردههای نفتی، گاز طبیعی، پتروشیمی، محصولات فولادی و فلزات رنگی تامین میشود و معاملات در این بازار بین صادرکنندگان و واردکنندگان از طریق بانکها و صرافیهای مجاز انجام شده و نرخ ارز طبق عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد.طی دو ماه از صادرات، ارز ناشی از آن را در سامانه نیما عرضه کنند، ضابطه و چارچوبی برای صراف یا خریدار تعیین نشده که طبق آن موظف به پرداخت هزینه خرید خود باشد این در حالی است که میگویند وقتی قبلا در بازار آزاد ارز خود را میفروختند و طبق قرارداد، صراف حداکثر تا ۴۸ ساعت موظف به برگرداندن ریال بود و اگر این اتفاق نمیافتاد، باید صراف جریمه پرداخت میکرد اما در حال حاضر اینگونه نیست.گرچه حدود سه هفته از اجرایی شدن بسته جدید ارزی میگذرد و زمان لازم است تا ایرادات موجود در این بازار برطرف شود، اما به هر حال برخی مسائل میتواند موجب نارضایتی صادرکنندگان و واردکنندگان باشد. عدم برگشت به موقع ریال یا برخی موانع دیگر برای صادرکننده میتواند به مرور آنها را از معاملات در نیما دلسرد کرده و بعید نیست برای فروش ارز دنبال راهکار دیگری باشند چرا که تاکید دارند عدم دریافت ریال ناشی از عرضه ارز موجب بسته شدن دست آنها در تامین منابع برای هزینهکرد این شرکتها خواهد شد.

چین به دنبال تقویت یوآن

جالب اینجاست که به تازگی بلومبرگ در گزارشی از تصمیم چین برای تقویت یوآن خود خبر داده و نوشته است؛ چین در نظر دارد در زمان مذاکرات تجاری خود با امریکا، یوآن که یکی از ضعیفترین عملکردهای ارزی را داشته است، تقویت کند. ژو هائو، کارشناس اقتصادی ارشد بانک «کومرتس بانک» سنگاپور گفت: به نظر میرسد منفعت چین و امریکا در حال حاضر در تقویت ارزش یوآن باشد. امریکا به دلیل کاهش رقابتپذیری کالاهای چینی و چین به این دلیل که فکر میکند ارزش یوآن اکنون به سطحی رسیده که باید باثبات باشد، به تقویت یوآن علاقهمند است. وی افزود: هرچه دلار به سطح ۷ یوآن نزدیکتر شود اقدامات بیشتری از جانب دولت چین را برای حفاظت و تثبیت ارزش یوآن شاهد خواهیم بود.دونالد ترامپ- رییسجمهور امریکا- تاکنون بارها و بارها چین را متهم به دستکاری عمدی و تضعیف ارزش یوآن کرده است. از مارس امسال تاکنون یوآن ۸ درصد ارزش خود در برابر دلار را از دست داده است. ناتان چو- کارشناس اقتصادی بانک «دیبیاس» گفت: چین نمیخواهد پیش از مذاکرات مهم خود با امریکا، ارزش یوآن بیش از پیش تضعیف شود.بانک مرکزی چین در روزهای اخیر اقدامات گستردهای برای حفاظت از یوآن انجام داده است که از جمله آنها میتوان به تعیین نرخ مبادلاتی روزانه و استفاده از یوآن در قراردادهای آتی بورس هنگکنگ اشاره کرد. پیشتر اقتصاددانان زیادی از بانک مرکزی چین خواسته بودند تا به روند تضعیف یوآن خاتمه دهد و آن را تقویت کند. از جمله چنگ فیانگ- استاد اقتصاد چینی- که گفته بود: تلاش مقامات چینی برای تضعیف یوآن در برابر دلار قابل درک است با این حال تداوم این وضعیت در بلندمدت برای این کشور زیانآور خواهد بود. هر چند تضعیف یوآن به نفع صادرکنندگان چینی و افزایش رقابتپذیری آنها میشود اما برای واردکنندگان و نرخ تورم، این وضعیت مهلک خواهد بود.