توافق همکاری نفتی ایران و روسیه مانع از صفر شدن صادرات نفت ایران می‌شود

 24 شهریور ماه سال جاری نماینده ایران در هیات عامل سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) از سیاستهای نفتی روسیه و عربستان سعودی انتقاد کرده و گفته این دو کشور با افزایش تولید نفت به استقبال تحریمهای نفتی آمریکا علیه ایران رفتهاند.

او گفته عربستان و امارات "در حال تبدیل اوپک به ابزاری برای آمریکا هستند". گزارش شده که این کشورها بیش از سقف توافق شده، نفت تولید کردهاند.

کاظم پور اردبیلی، بیست و چهارم شهریور گفته است از یکسو، روسیه و عربستان به بهانه متوازنسازی بازار جهانی نفت به دنبال تصاحب بخشی از سهم ایران هستند و از سوی دیگر برخی اعضای اوپک، دست در دست آمریکا برای ضربه زدن به برخی بنیانگذاران این سازمان تلاش میکنند".

صحبت های کاظم پور اردبیلی تبدیل به گزارشی در رسانههای نظام سلطه از  بی بی سی شده است به طوریکه این رسانه در گزارش خود سعی کرده است رابطه دوستانه بین ایران و روسیه را برهم زند.

جالب اینجا است که ظاهرا برخی از رسانه های داخلی نیز دقیقا همان خط خبری  رسانه های بیگانه  را دنبال کرده و اعلام کرده اند در شرایطی که ایران در آستانه تحریم های نفتی قرار دارد روسها به دنبال افزایش صادرات نفت خود هستند.

نماینده ایران در هیات عامل اوپک هم چنین گفته است:«نحوه برخورد عربستان و روسیه با ایران در تاریخ ثبت خواهد شد و آیندگان خواهند فهمید برخلاف ایران که برای ثبات بازار نفت و عرضه مطمئن انرژی به مصرف کنندگان تلاش کرده است عربستان و روسیه به استقبال تحریم یکی از تولیدکنندگان اوپک رفتهاند.»

*مسئولان وزارت نفت به دنبال توافق با اروپا

در حالی که درباره تمایل روسها برای افزایش سقف قرارداد خرید نفت از ایران خبرهای متعددی به گوش می رسد و دو کشور یک قرارداد قدیمی برای مقابله با تحریمهای نفتی دارند، اما ظاهرا مسئولان وزارت نفت چشم به توافق با اروپاییها دوخته اند. در صورتی که اروپاییان رسما با خروج آمریکا از برجام واردات نفت و میعانات گازی خود را از ایران کاهش داده و به دنبال صفر کردن آن هستند.

جالب اینجا است که مسئولان وزارت امور خارجه نیز اعلام داشته اند اروپاییها باید تکلیف خود را با آمریکا روشن کنند. اما در شرایطی که آمریکایی ها سهامداران عمده شرکت های پالایشی و پتروشیمی و توسعه دهندگان صنعت نفت اروپایی هستند بدیهی است که هرگز اروپایی ها آمریکا را رها نخواهند کرد.

با این حال باید گفت  آمریکا با افزایش فشار دولت دونالد ترامپ علیه ایران، سرگرم لابی با واردکنندگان نفت مانند هند، چین، ژاپن برای اقدام آنها به پایان دادن خرید نفت از ایران است. و تا کنون نیز موفق شده است نظر موافق برخی از مشتریان نفت ایران مانند ژاپن، کره جنوبی و تا حدودی هند را برای کاهش خرید نفت و میعانات گازی از ایران جلب کند.

با این شرایط بعد از خروج آمریکا از برجام مسئولان سیاست خارجه ایران سعی داشتهاند تا برجام را به شکل اروپایی ادامه دهند و مذاکرات متعددی نیز با اروپایی ها برای ادامه برجام داشتند، تا بتوانند نفت را به این کشورها بفروشند.

تا کنون صحبتهای مختلفی از گوشه و کنار به گوش میرسد که آنها به ایران پیشنهاد دادهاند که میتوانند روزانه یک میلیون بشکه نفت از ایران خریداری کنند، به شرط آنکه ایران نیز به درخواستهای ویژه آنها توجه کند.

* روسیه آماده صادرات نفت ایران

مسئولان وزارت نفت در دولت یازدهم بعد از روی کار آمدن رسما اعلام کردند چین و روسیه در دوران تحریم های قبلی با ایران همکاری خوبی داشتند و ما دوستان خود را در دوران پساتحریم فراموش نخواهیم کرد.

اگر چه عمر برجام  کوتاه بود و ایران تنها مدت اندکی را به ظاهر در شرایط بدون تحریم به سر برد اما به نظر میرسد علیرغم آنکه هر کشوری به طور طبیعی منافع خود را در نظر میگیرد اما ایران به خصوص در دوران تحریم با این دو کشور اشتراک منافع فراوانی دارد.

موضعگیری روسها هم مبین همین نظر است. چنانکه «میخاییل اولیانوف»  اخیرا در گفت وگو با اینترفاکس خاطرنشان کرده است: حفظ صادرات نفت ایران در شرایط تحریم های آمریکا، بر بازار جهانی نفت تاثیر ثبات بخش خواهد داشت و هیچ کشوری نمی تواند نفتش را جایگزین نفت ایران کند.

دوسال پیش بود که ایران و روسیه برای خرید نفت از ایران توافق کردند و مقرر شد روسها روزانه 100 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کنند و 50 درصد از پول آن را کالا و 50 درصد دیگر را نقدا بپردازند.

گرچه این موضوع برای اولین بار در رسانه ها در ان سال مطرح شد اما در دوران تحریم قبلی یکی از راه هایی که برای فروش نفت ایران در بازار عمورد توجه قرار گرفت فروش نفت از طریق روسیه بود.

در سالهای اخیر نیز روسیه اقدام به خرید سهام برخی از پالایشگاهای مشتری نفت ایران کرده است و این می تواند فرصت مناسبی برای ایران باشد تا روسها نفت ایران را تحویل بگیرند و در این پالایشگاه ها مصرف کنند. اگرچه شاید این راهکار بهترین راهکار ممکن نباشد اما بر خلاف راهکارهای متعارف و غیر متعارف وزارت نفت برای حفظ بازار نفت ایران، این کار نیاز به ارائه تخفیف هم ندارد.

*تمایل اروپا به خرید نفت ایران از مجرای روسیه

اما این ماجرا بعد دیگری هم دارد. اروپایی ها هم پیشنهاد کرده اند ایران نفت خود را به روسها بفروشند و آنها این نفت را از روسها خریداری کنند و این دقیقا به این مفهوم است که  اروپایی ها نیز به این راه دور زدن تحریم ها که در گذشته توسط ایران اجرا می شد پی برده اند و آن را عملی فرض میکنند.

این گزارش حاکی است محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران درباره راهکارهای فروش نفت ایران با شروع تحریم نفتی گفته است: یکی از راهکارها، فروش نفت به روسیه است، در گذشته روش صادرات نفت از طریق روسیه مورد بررسی قرار گرفت اما از آن استفاده نکردیم.

وی توضیح داد: در صورتی که مقرر شود نفت کشوری توسط کشور ثانویهای به فروش برسد، کشور ثانویه از نفت کشور مبدا به عنوان مصرف پالایشگاهی خود استفاده کرده و ما به ازای آن، میزان صادرات نفت خود را افزایش میدهد. البته استفاده از این روش مشروط به هماهنگی ساختار پالایشگاهی کشور ثانویه با نوع نفت کشور مبدا است.

خطیبی درباره استفاده نفت ایران در کشورهای ثالث توضیح داد: در قراردادهای فروش نفت ذکر می شود که کشور خریدار اجازه بازفروش ( resend) نفت ایران را به کشور سومی ندارد.

وی در توضیح اینکه چرا در گذشته راهکار فروش نفت ایران از طریق روسیه اجرایی نشد، توضیح داد: در آن دوران با وجود اینکه نخستین دوره تجربه سخت تحریمها بود، بررسی و مطالعات لازم در این زمینه انجام شد و مذاکرات مفصلی نیز رقم خورد. اما از آنجایی که انجام این امر زمان بر بود، فرآیند بررسی و اجرای  آن به طور کامل انجام نشد. به این ترتیب اکنون نیازی نیست که بررسیها از نقطه صفر انجام شود.

خطیبی ادامه داد: در آن دوران بررسی هایی حول صادرات نفت از طریق دریای خزر در حال انجام بود که زیرساختهای لازم برای اجرای آن وجود نداشت و ابتر ماند. در این شیوه، هر کشوری می تواند به این طریق نفت ایران را مورد مصرف پالایشگاهی قرار داده و صادرات نفت خود را افزایش دهد.

بر اساس این گزارش، ایران و روسیه تفاهمنامهای را برای فروش ۵۰۰ هزار بشکه از نفت ایران به روسیه امضا کردهاند که بر اساس گفته مسئولان وزارت نفت فروش ۱۰۰ هزار بشکه از نفت ایران به روسیه تبدیل به قرارداد شد و در حال اجرا است.

بعضی منابع خبری پس از سفر علیاکبر ولایتی به روسیه اعلام کردهاند روسیه حاضر است سقف تفاهمنامه قبلی را تا ۱ میلیون بشکه افزایش دهد. به عبارت دقیقتر روسیه با گسترش بازار خود به نوعی در حال بازاریابی برای نفت ایران است.

اگرچه در شرایط معمول سپردن بازار نفت کشور به دیگر کشورها منطقی نیست اما در شرایطی که تحریم باعث کاهش شدید فروش نفت ایران و محرومیت کشور از درآمدهای خود شود ممکن است چنین راهحلهایی نقاط اتکای خوبی برای گذر از شرایط دشوار باشند.

اگرچه این نکته بدیهی است که فروش نفت به یک تولیدکننده نفت به صورت طولانیمدت راهکار اصلی مقابله با تحریم نخواهد بود و راهکارهای اصلی مقابله با تحریمهای نفتی در میان مدت و بلند مدت پالایش نفت خام و صادرات فراورده و در کوتاهمدت راهاندازی بورس نفت و  فروش نفت خام از طریق سازوکار شفاف بورس به معاملهگران است اما از دست دادن فرصتهای پیش روی کشور به خصوص در همکاری با شرکای استراتژیک عملا دامنه راهکارهای کشور را محدود و محدودتر خواهد کرد.