دود غلیظی که از تاسیسات نفتی عبقایق در بوقیه به آسمان می‌رود موید این مطلب است. خبرگزاری‌های معتبر دنیا و وب‌سایت‌های تحلیلی و کارشناسان خبره حوزه انرژی دنیا بالاتفاق می‌گویند روزهای عجیبی در انتظار بازار انرژی است زیرا انفجار بزرگ‌ترین تاسیسات نفتی دنیا اتفاقی بی‌سابقه بوده و حتی تحلیلگران تصوری از برآورد دامنه اثر این موضوع ندارند. مقامات سعودی تلاش می‌کنند وانمود کنند اوضاع در کنترل است اما واقعیت آن است که اوضاع از کنترل آنها خارج شده و ظرف هفته‌های آینده نیز انتظار نمی‌رود وضعیت بهبود یابد. یکی از مدیران نزدیک به وزارت انرژی عربستان می‌گوید هفته‌ها طول می‌کشد تا زیرساخت‌های تخریب شده بازسازی شود و تولید به حداکثر ظرفیت برسد.به علاوه نگرانی‌هایی وجود دارد درباره بازار نفت که باید سریعا بزرگان اوپک روی این موضوع به توافق برسند.
پتروشیمی در خط مقدم
اما یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که تحت‌الشعاع این وقایع قرار خواهد گرفت بخش پتروشیمی جهان است. خوراک مورد نیاز پتروشیمی اولین نقطه‌ای است که آسیب خواهد دید و اثرات آن به سایر زنجیره نیز منتقل خواهد شد. کارشناسان در این بین به نکته دیگری نیز اشاره می‌کنند. به عقیده آنها تاکنون تنها نگرانی موجود برای بازارهای جهانی آسیب‌پذیری تنگه هرمز و احتمال افت صادرات در نتیجه تهدیدات این منطقه بود اما حالا آسیب‌پذیری مراکز مهم نفتی را نیز باید به آن افزود. شرکت‌های پتروشیمی بیش از همه از این اوضاع نگران هستند. شرکت آرامکو دیروز به شرکت‌های پتروشیمی که مواد اولیه خود را از عربستان خریداری می‌کردند اعلام کرد که عرضه مواد اولیه کاهش خواهد یافت. این شرکت اعلام کرد به‌طور متوسط ۴۹ درصد میزان عرضه برای شرکت‌های پتروشیمیایی کاهش یافته است و شرکت‌های خریدار نیز خود ارقام مختلفی از ۴۱ درصد تا ۵۵ درصد افت در خرید را اعلام کرده‌اند. سهام شرکت‌های پتروشیمی نیز چه آنها که در بازار عربستان خرید و فروش می‌شوند و چه آنها که در بازارهای آسیایی مبادله می‌شوند با افت ارزش روبه‌رو شده‌اند. این نشان می‌دهد شرکت‌های پتروشیمی اگر نگوییم اولین، اما باید گفت جزو صنایع پیشتازی هستند که از حادثه انفجار میدان نفتی عبقایق آسیب خواهند پذیرفت.
برخی کارشناسان دیگر حتی این موضوع را فراتر از شرکت‌های پتروشیمی دانسته و معتقدند این انفجار رشد اقتصادی دنیا را نیز خواهد سوزاند. شرکت آرامکو عربستان طی سال‌های اخیر برنامه‌های متنوعی برای ارتقای توان تولید، امنیت، توسعه زیرساخت‌ها و کسب بازارهای جدید در سرتاسر دنیا به‌کار بسته است و حالا بیشترین نگرانی برای سرمایه‌گذاران آن است که امنیت لازم برای این مجموعه تامین نشود و این مساله ریسک سرمایه‌گذاری را در این بخش کاهش خواهد داد که این موضوع در آینده مشخص خواهد شد.
یک کارشناس حوزه بازارهای کالایی می‌گوید اختلال عرضه مواد اولیه تولید پتروشیمی باعث تاثیرپذیری بسیاری از صنایع شیمیایی در آسیا می‌شود. به‌عنوان مثال از اولین ساعات آغاز به‌کار بازارهای جهانی محصولات آروماتیکی از جمله پاراکسیلن و زایلین و بنزن تا محدوده ۵ درصد رشد قیمت را تجربه کردند. بررسی‌ها نشان می‌دهند ۷۰ درصد از نفت مورد نیاز شرکت‌های آسیایی از خاورمیانه تامین می‌شود و هرگونه آسیب به جریان نفت توسط این کشورها می‌تواند موجب مختل شدن بخش مهمی از فعالیت‌های این شرکت‌ها شود. اکنون چین، ژاپن، هند، کره‌جنوبی، ترکیه، سنگاپور و برخی دیگر از کشورهای قدرتمند آسیایی از وضعیت پیش آمده نگرانند و تامین مواد اولیه سوخت مورد نیاز برای آنها به یک دغدغه جدی تبدیل شده است. گروهی این سوال را می‌پرسند آیا زمان آن نرسیده که تحریم‌ها از دوش نفت ایران برداشته شود؟ شرکت‌های پتروشیمی پیش از آغاز دوباره تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸ به دولت‌های خود اعتراض کردند که جایگزینی نفت ایران امری دشوار و زمان‌بر است و هزینه‌های تولید آنها را افزایش خواهد داد با این حال ترامپ و عربستان سعی کردند تا با معرفی نفت عربستان تلاش کنند این جانشینی در سریع‌ترین زمان اتفاق بیفتد. اما حالا ۷/ ۵ میلیون بشکه در روز از توان پمپاژ نفت به این شرکت‌ها کاسته شده است بنابراین نگرانی این شرکت‌ها در مقایسه با گذشته به مراتب بیشتر شده است. عربستان این وضعیت را موقتی معرفی می‌کند اما واقعیت آن است که ریسک این اتفاق از بین نرفته است و هر لحظه احتمال نابودی این تاسیسات وجود دارد. شرکت سابیک عربستان البته همان روز انفجار اعلام کرد با کاهش مواد اولیه مانند خوراک و سوخت برای شرکت‌های خود روبه‌رو شده است. شرکت‌های پتروشیمی دیگر نیز به‌طور خاص این موضوع را تایید کرده‌اند مثلا سایپچم، تاسنه و صدرا از جمله شرکت‌هایی بودند که این نظر را تایید کردند. منابع بازاری می‌گویند کاهش خوراک قطعا روی فعالیت شرکت‌های مستقر در منطقه تاثیر خواهد گذاشت و محصولاتی از جمله آروماتیک‌ها، متانول و پلی‌اولفین‌هایی مانند پلی‌اتیلن و... را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد.
تهدید دوم در بازار پتروشیمی
البته هنوز ابعاد این حادثه برای خود مسوولان عربی نیز به‌طور کامل روشن نیست. مدیران شرکت‌های مهم نفتی و پتروشیمی در برابر این پرسش خبرنگاران که خسارات را به چه میزان پیش‌بینی می‌کنند معتقدند نمی‌توان به این زودی به این سوال پاسخ داد. خریداران این شرکت‌ها نیز سردرگم هستند. به‌عنوان مثال یکی از خریداران مواد اولیه از شرکت پتروربیق می‌گوید ما هنوز چیزی به‌طور دقیق نمی‌دانیم. حالا یک مشکل دیگر نیز در بازار پیش‌بینی می‌شود. حمله برای خرید محصولات پتروشیمیایی. هنوز چیزی نشده خریداران برای خرید پارازایلین هجوم آورده‌اند و حتی خریدهای آتی این محصول برای تحویل در ماه‌های آتی با رشد قیمت زیادی روبه‌رو شده است و تنها در کمتر از چند ساعت قیمت‌ها از ۸۱۵ دلار به ۸۴۰ دلار در هر تن رسیده است. قیمت این محصول روز دوشنبه در مقایسه با قیمت روز جمعه ۵ درصد افزایش یافت. قیمت ایزومر کلاس MX درجه A آسیایی نیز ۳ درصد رشد کرده و به ۷۱۵ دلار رسیده است. بنزن آسیا نیز ۲۰ دلار رشد قیمت را از سر گذرانده است.
نکته دیگر اینکه علاوه بر صدور نفت‌خام توسط عربستان برای شرکت‌های پتروشیمی و پالایشی که خریدار آن بودند، شرکت‌های پتروشیمی داخلی عربستان نیز با کاهش تولید روبه‌رو می‌شوند. این شرکت‌ها لااقل ۵۰ درصد خوراک دریافتی روزانه خود را از دست می‌دهند و در خوش‌بینانه‌ترین حالت خواهند توانست با نیمی از ظرفیت خود فعالیت کنند. اکنون شرکت‌های مختلف عربستانی مانند کایان پتروشیمی سعودی ۵۰ درصد از خوراک دریافتی خود را از دست داده و ینبوع این رقم را ۴۰ درصد اعلام کرده است. شرکت ینساب نیز میزان خوراک از دست رفته خود را ۳۰ درصد اعلام کرده است. این موضوعات باعث نگرانی‌هایی در تامین مواد اولیه صنایع وابسته به محصولات پلیمری و شیمیایی در صنایع مختلف در آسیا خواهد شد و بر این اساس پیش‌بینی می‌شود به‌زودی از دو محل قیمت محصولات پتروشیمی در آسیا با رشد روبه‌رو می‌شود و ظرف روزهای آینده باید منتظر سونامی قیمت‌ها باشیم.
اما این موضوع نتوانسته سهام شرکت‌های پتروشیمی را حفظ کند به‌طوری‌که سهام این شرکت‌ها در بورس «تداول» به سرعت کاهش یافته و در اولین ساعات فعالیت خود به‌طور میانگین حدود ۳ درصد افت را تجربه کردند. فعالان حوزه پتروشیمی معتقدند هنوز معلوم نیست چه مدت طول بکشد تا شرایط به حالت عادی برگردد و همچنین محاسبه میزان اختلالات آتی نیز نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. در آسیا، پالایشگاه‌های کره‌جنوبی دیروز اعلام کردند که این اتفاق صنعت جهانی پتروشیمی را به لرزه در خواهد آورد. سال گذشته کره‌جنوبی ۳۲۳ میلیون بشکه نفت از عربستان خریداری کرد که ۳۰ درصد از کل نفت وارداتی این کشور را شامل می‌شود. با این حال پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی محلی کره می‌گویند به‌دلیل ذخایر مناسبی که در این کشور وجود دارد ممکن است کره با چالش جدی در زمینه عرضه محصولات پتروشیمی و پالایشی روبه‌رو نشود اما افزایش قیمت‌ها ناگزیر است.
شرکت‌های آسیایی نگرانند
S-Oil Corp که بیشتر نفت‌خام خود را از آرامکو خریداری می‌کند می‌گوید از آنجا که خرید ما از این شرکت در کشورهایی مانند هلند و ژاپن ذخیره می‌شود، اختلال در عرضه بعید است. شرکت نوآوری SK، بزرگ‌ترین پالایشگاه کره‌جنوبی نیز اعلام کرد که تغییرات در قیمت‌های نفت‌خام را از نزدیک رصد می‌کند. سخنگوی این شرکت گفت: از آنجا که پالایشگاه‌ها منابع خود را برای واردات نفت‌خام متنوع کرده‌اند، مشکل عرضه قابل‌توجهی وجود نخواهد داشت و به احتمال زیاد قیمت نفت و همچنین محصولات پتروشیمی در کوتاه‌مدت رشد خواهد کرد، اما ما باید ارزیابی کنیم که این امر چه تاثیری بر تجارت ما خواهد گذاشت.
اکنون شرکت‌های مهمی در آسیا هستند که جزو خریداران نفت عربستان به‌شمار می‌روند؛ سینوپک چین، فورموسا پلاستیک تایوان، میتسوبیشی کمیکال ژاپن، ال‌جی کره‌جنوبی، رلیانس ایندستری هند، تورای ایندستری ژاپن، شرکت سومیتوموی ژاپن، شیمیایی شین اتسو، میتسویی ژاپن و... شرکت‌هایی هستند که اکنون دچار چالش شده یا خواهند شد. در این ارتباط یک تحلیلگر شرکت سرمایه‌گذاری شینان گفت: عربستان سعودی و ایالات‌متحده گفته‌اند که ذخایر نفتی خود را آزاد می‌کنند، بنابراین در طولانی مدت اختلال در تامین انرژی وجود نخواهد داشت. با این حال انتظار می‌رود قیمت محصولات پتروشیمی با سرعت کمتری نسبت به نفت تعدیل شود. زیرا در شرایطی که بازارهای محصولات پتروشیمی با اختلال روبه‌رو می‌شود خریدهای سفته‌بازی به بازار وارد شده و کنترل آن را در اختیار می‌گیرد و تخلیه حباب ناشی از این فعالیت‌ها معمولا زمان می‌برد. به عقیده آنها حتی ممکن است سهم رشد قیمت محصولات پتروشیمی از محل سفته‌بازی بیش از سهم رشد قیمت نفتا به‌عنوان ماده اولیه تولید محصولات مذکور باشد. درحال‌حاضر قطعا نفتا با رشد قیمت روبه‌رو می‌شود اما شانس دیگری که وجود دارد آن است که قیمت گاز که می‌تواند جایگزین مناسبی برای تولید محصولات پتروشیمی باشد پایین است و این مساله می‌تواند با شیفت تقاضا از سمت نفتا مانع از رشد شدید قیمت این ماده اولیه شود. اما باید منتظر ماند و دید آیا تغییرات لازم برای این جایگزینی توسط شرکت‌های تولیدکننده محصولات پتروشیمی داده می‌شود یا خیر؟ کارشناسان اما در این شرایط نکته دیگری را مورد بازبینی قرار داده و آن را به‌عنوان خط سیر نگرانی‌های آینده برای عربستان اطلاق می‌کنند. به عقیده آنها امنیت انرژی امروزه بسیار موضوع حیاتی نه تنها برای عربستان یا سایر کشورهای تولیدکننده منابع انرژی در خاورمیانه بلکه حتی طیف گسترده‌ای از کشورها و شرکت‌هایی است که طرف معاملات آنها هستند. در چنین شرایطی نفت ایران تحریم است و شرکت‌های بزرگ خریدار نفت ایران که معتقدند هیچ فروشنده‌ای مانند تهران نمی‌توانست منافع آنها را در معامله نفت تامین کند وارد سبد عربستان شده‌اند و این موضوع باعث شده تا کوچک‌ترین تهدید یا انفجار یا حمله به این کشور امنیت بازار نفت و سایر حامل‌های انرژی را به‌خطر بیندازد.
دنیای اقتصاد