با اعلام بانک مرکزی در خصوص تعیین اعضای کمیته اجرایی عملیات بازار باز و آغاز به کار این کمیته، رسما این سیاست جدید وارد فاز عملیاتی شد تا بتواند اهداف تازه ای را در حوزه بازار پول در اقتصاد ایران عملیاتی کند.
بر اساس این گزارش، در تعاریف آکادمیک عملیات بازار باز به خرید و فروشِ اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود، که توسط بانک‌های مرکزی کشورها عملیاتی می‌شود به طوری که خرید اوراق از سوی سرمایه گذاران به سیستم بانکی پول تزریق می‌کند که زمینه ساز رشد اقتصادی را فراهم می کند.
گفتنی است که در عین حال، عملیات بازار باز در کنار نرخ تنزیل و ذخیره لازم از یکی از ابزارهای اصلی سیاست‌های پولی کشورها است. هر چند که عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند به طوری که در بسیاری از کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز صورت می‌گیرد. در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ ارز صورت می‌گیرد.
فرایند عملیات بازار باز
به صورت ساده تر فرآیند عملیات بازار باز به این صورت است که در مواقع افزایش یا «کاهش» تقاضای ذخایر بانک‌ها که احتمال انحراف نرخ سود بازار بین بانکی «قیمت ذخایر» از میزان هدف‌گذاری وجود دارد، بانک مرکزی از طریق خرید یا «فروش» اوراق بهادار و عرضه «جمع‌آوری» ذخایر، نرخ سود بازار را به حول و حوش نرخ سیاستی هدف‌گذاری شده هدایت می کند.
در عین حال طبق بند ۲ قسمت «م» تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۸ به دولت اجازه داده شد تا در صورت اجرای عملیات بازار باز و وثیقه‌گذاری اوراق مالی اسلامی دولتی از بانک‌ها توسط بانک مرکزی، بخشی از بدهی‌های قطعی و حسابرسی شده خود به بانک‌ها را تا سقف ۲۰۰ هزار میلیارد ریال بهادارسازی کند.
از سویی دیگر، در بند یک قسمت «م» این تبصره آمده است بانک مرکزی صرفا مجاز به خریدوفروش اوراق مالی اسلامی منتشره دولت و بانک مرکزی در بازار ثانویه و با قیمت‌های کشف‌شده در این بازار است و معاملات این اوراق به عنوان دارایی بانک‌ها در نمادهای «اخزا» در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس انجام می شود.
مزیت های همکاری بازار سرمایه و بازار پول
در این ارتباط یک تحلیلگر بازارهای مالی درخصوص اجرای عملیات بازار باز و نقش بازار سرمایه «فرابورس» در این میان معتقد است: بازار ابزارهای مالی نوین فرابورس از مدت‌ها قبل آماده اجرایی کردن این سیاست و عرضه اسناد خزانه اسلامی برای اهداف عملیات بازار باز است و می‌توان امید داشت این همکاری بازار سرمایه و بازار پول به شکل‌دهی نظم مالی، شفافیت و کنترل و هدایت نقدینگی‌های سرگردان در جامعه منجر شود.
خرید و فروش اوراق مالی اسلامی در فرابورس
فرهاد راد اعلام کرد : بر اساس ساز و کارهای اعلام شده، پس از ایجاد بستر مناسب در حوزه انتشار اوراق بدهی دولت به ویژه اسناد خزانه اسلامی «خرید و فروش این اوراق در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس» و تعمیق بازار آن، با توجه به مصوبه جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی و بند «م» تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۸ کل کشور، مجوزهای قانونی لازم برای انجام عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی در قالب خرید و فروش اوراق مالی اسلامی منتشره دولت و وثیقه‌گیری اوراق مذکور با مشارکت بازار سرمایه «فرابورس» در تبادلات با بانک‌ها فراهم می شود که می‌تواند برای بازار سرمایه فرصت ویژه ای را شکل دهد.
افزایش نقدشوندگی اوراق دولتی
این تحلیلگر بازارهای مالی اظهار داشت: به هر حال اجرای صحیح عملیات بازار باز ضمن افزایش نقدشوندگی اوراق دولتی و تثبیت نرخ آن، سبب ارتقاء کیفیت و جذابیت این اوراق می‌شود و به این ترتیب هزینه تأمین مالی دولت را کاهش می‌دهد که این اتفاق یکی از مهم‌ترین انتظارات از این سیاست است.
راد تصریح کرد : بنا بر آنچه که در جزییات این بازار آمده، لزوم ارائه وثیقه از سوی شرکت‌کنندگان در عملیات بازار باز «بانک‌ها»، ترکیب دارایی‌های آنها را به سمت دارایی‌های مورد پذیرش بانک مرکزی هدایت می‌کند و ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها و تعیین چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانک‌ها و موسسات اعتباری را به دنبال دارد و این مهم نیز از دیگر مزیت های اجرای عملیات بازار باز است.
زمینه ساز تحول بنیادی
وی در ادامه گفت: راهبری سیاست پولی باعملیات بازار باز زمینه ساز تحول بنیادی در سیاست‌گذاری پولی برای تغییر از هدف‌گذاری پولی به هدف‌گذاری نرخ سود در بازار بین‌بانکی ریالی و خروج از تعیین دستوری نرخ‌های سود بانکی خواهد شد.
همسویی دو بازار تاثیرگذار
این کارشناس بازارهای مالی به جایگاه بازار سرمایه در این میان اشاره کرد و گفت: باید سیاست گذاران در این نهاد به صورت همه جانبه در اجرای این سیاست پولی مشارکت داشته باشند تا بازار پول و بازار سرمایه همانند همیشه همسو در جهت اجرای اهداف در کنار هم حضور داشته باشند.
فرابورس حلقه تکمیلی عملیات بازار باز
گفتنی است در این ارتباط چندی پیش مدیرعامل فرابورس در خصوص انجام عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس اظهار داشت: بانک مرکزی در نظر دارد در راستای اجرای قانون بودجه سال ۹۸ کل و اجرای سیاست پولی و مدیریت نرخ‌های سود، به انجام عملیات بازار باز و خریدو فروش اوراق مالی اسلامی منتشر شده دولت از طریق بازارهای موجود فرابورس بپردازد.
همچنین امیر هامونی به حضور بانک مرکزی و حدود ۳۵ بانک و موسسه اعتباری دارای مجوز از بانک مرکزی در عملیات بازار باز اشاره و بیان کرد: این واحدها بنا به عملیات بانکی خود می‌توانند تا حدی کسری یا مازاد وجه خود را از طریق فروش یا خرید اوراق مالی اسلامی منتشره در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس جبران یا خرج کنند و بانک مرکزی می‌تواند وثیقه‌گیری اوراق مالی اسلامی منتشره دولت را در ازای اضافه برداشت بانک‌ها و یا اعطای خط اعتباری انجام دهد.
ایبنا