سعید مؤذنی: موضوع هوانوردی عمومی در صنعت حمل و نقل هوایی ایران و راه‌اندازی ایرتاکسی امری است که اخیراً و به صورت جدی‌تر در دستور کار دست اندرکاران صنعت حمل و نقل هوایی قرار گرفته است.
هفتم خردادماه امسال بود که در جلسه‌ای با حضور مدیرعامل شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری، معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، تفاهم‌نامه‌ای در حوزه هوانوردی عمومی به امضاء رسید.
در این تفاهمنامه محورهایی نظیر ایجاد ساختار مقررات ویژه هوانوردی عمومی، واگذاری کارهای اجرایی، ایجاد سازوکار مقررات عملیات جهت شبکه ایرتاکسی و کاهش هزینه‌های ناوبری و فرودگاهی هوانوردی عمومی و همچنین استفاده از ظرفیت مراکز آموزش فنون کشور و ارتفاع سطح فناوری‌های هوانوردی عمومی، در دستور کار قرار گرفت.
در همین مراسم بود که معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی گفت: در حوزه هوانوردی عمومی کار چندانی در کشور انجام نشده است، در رابطه با طراحی و توسعه و آموزش ایرتاکسی ضرورت داشت پیش از این به این موارد می‌پرداختیم اما در این بخش امکان توسعه وجود دارد و می‌توان از موانع کاست و در این راستا به موارد کلیدی در تفاهم نامه امروز توجه شده است.
به گفته شهرام آدم‌نژاد تا پایان امسال حداقل در دو مسیر ایرتاکسی راه‌اندازی می‌شود.
بنابراین گزارش پرواز در مسیرهای هوایی کوتاه به دلیل غیر اقتصادی بودن، معمولاً شرکت‌های هواپیمایی خدماتی ارائه نمی‌کنند، به عنوان مثال در فاصله 250 کیلومتری بین دو شهر چندان اقتصادی نیست که شرکت هواپیمایی با اشغال یک فروند هواپیمای خود، خط پروازی راه‌اندازی کند.
به همین دلیل در قاره‌ای نظیر اروپا که مسافت بین شهرها و حتی کشورها کوتاه است، حمل و نقل ریلی بیشتر از ناوگان هوایی شرکت‌های هواپیمایی توسعه یافته است اما در این بین کمبود یک مدل حمل و نقلی دیگر هم حس می‌شود که این همان ایرتاکسی است؛ ایرتاکسی برای مسافت‌های کوتاه و در راستای اتصال فرودگاههای کم‌ترافیک بسیار مفید است.
این ایرتاکسی‌ها دارای ظرفیت 2 تا 19 صندلی و حداکثر وزن برخاست 8618 کیلوگرم است.
به هر حال توسعه خدمات هوانوردی عمومی با کمک ارتقا سطح فناوری صنعت هوانوردی عمومی و بومی‌سازی زیر‌مجموعه‌های وارداتی این حوزه و همچنین توسعه هوانوردی عمومی در طراحی و ساخت محصول برای صادرات و رفع نیازهای داخلی، محقق خواهد شد.
حال و پس از گذشت حدود پنج ماه از تفاهمنامه مذکور، به سراغ سیاوش امیرمکری رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران رفتیم و از وی در این‌باره جویا شدیم.
در ابتدا خلاصه‌ای درباره هوانوردی عمومی و تأثیر آن بر اقتصاد صنعت بفرمایید.
امیرمکری: در ابتدا ضروری است که عنوان کنیم هوانوردی عمومی از اصلی ترین بخش های صنعت هوانوردی غیرنظامی است؛ در ماه‌های اخیر از هوانوردی عمومی به عنوان یکی از راهبردهای جدید مجموعه وزارت راه و شهرسازی نام برده می‌شود، پویایی هوانوردی عمومی پشتوانه‌ای جدی برای حمل و نقل هوایی برنامه‌ای و توسعه آن است و نقش موثری در افزایش سهم هوانوردی در تولید ناخالص داخلی، رونق اقتصاد فرودگاهها، تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر سایر صنایع و دیگر کسب و کارهای راهبردی، فرصت‌های شغلی جدید، مهندسی طراحی و تولید و فعال سازی شبکه زنجیره تأمین، ایفا می‌کند.
چه شد که موضوع هوانوردی عمومی در دستور کار جدی صنعت حمل و نقل هوایی و همچنین شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران قرار گرفت؟
امیرمکری: در سال های اخیر فقدان هوانوردی عمومی و عدم فعالیت‌های جدی در بخش های عملیاتی، خدماتی، فرودگاهی و زنجیره تأمین آن و تنها توجه به شرکت هواپیمایی و حمل و نقل هوایی برنامه‌ای، موجب شکل‌گیری مشکلاتی در صنعت هوانوردی و به ویژه اقتصاد فرودگاهی شده است، صنعت هوانوردی کشور نیازمند تغییر تاکتیک از هواپیماهای بزرگ با ظرفیت بالا به هواپیماهایی با سایز کوچک تر و ظرفیت کمتر و با رویکرد افزایش فرکانس پروازی است.
* تشکیل کمیته توسعه هوانوردی عمومی در شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی
با طرح این مطالب، تاکنون چه گام‌‌هایی در این حوزه از سوی شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران و به عنوان یکی از ضلع‌های صنعت برداشته شده است؟
امیرمکری: برای اجرای طرح توسعه هوانوردی عمومی در نخستین گام، کمیته توسعه هوانوردی عمومی را در شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران تشکیل دادیم تا ضمن برنامه‌ریزی برای تسهیل فعالیت‌ها در این بخش و برطرف کردن موانع، به بسترسازی رشد و توسعه فعالیت‌های هوانوردی عمومی به منظور بهره‌برداران محدود فعلی و متقاضیان در آینده بپردازیم.
* ناوگان هوانوردی عمومی در دنیا 450 هزار فروند / ناوگان شرکت‌های هواپیمایی 28 هزار فروند
در دنیا موضوع هوانوردی عمومی تا چه اندازه مورد توجه قرار گرفته است؟
امیر مکری: هوانوردی عمومی در دنیای امروزِ صنعت هوانوردی و فرودگاهی، هسته اصلی رشد و تبلور این صنعت بین‌المللی در همه بخش‌ها است، وجود ناوگان 450 هزار فروندی هوانوردی عمومی در مقابل ناوگان 28 هزار فروندی شرکت های هواپیمایی، نشان دهنده اهمیت و تاثیر بالای این حوزه است و توجه به هوانوردی عمومی در ایران از عوامل موثر در کاهش مشکلات در صنعت هوانوردی به شمار می رود.
* هوانوردی عمومی فرصتی برای نوآوری‌های فناورانه و ایجاد کسب و کارهای کوچک
جایگاه هوانوردی عمومی در صنعت تا چه اندازه قابلیت گسترش و ارتقا دارد؟ ظرفیت اشتغال‌زایی آن چگونه است؟
امیرمکری: هوانوردی عمومی فقط محدود به هواپیماهای یک موتوره فوق سبک نیست، هوانوردی عمومی ضمن افزایش ظرفیت ناوگان، فرصت‌های خوبی را در ایجاد نوآوری‌های فناورانه و کسب و کارهای کوچک فراهم می‌کند و راه‌اندازی شرکت‌های هواپیمایی غیر برنامه‌ای یا ایرتاکسی، چارترهای خصوصی، هواپیماهای شخصی با بهره‌برداری اختصاصی، کارگوی هوایی سبک یا پیک هوایی سریع، گردشگری هوایی و خدمات ویژه هوایی همچون آمبولانس هوایی، کنترل و نظارت هوایی و اطفای حریق هوایی و دیگر خدمات در زنجیره تأمین همچون خدمات فرودگاهی و تعمیراتی مورد نیاز را شامل می‌شود؛ که همگی در فرودگاه ها مدیریت می‌شود و در بخش عملیات تجاری مسافری به شکل‌گیری سیستم حمل و نقل با هواپیماهای کوچک یا SATS منتهی می‌شود که خود مولد شرکت‌های هواپیمایی محلی یا Commuter با ظرفیت حداکثر 19 صندلی است و می‌تواند با همکاری‌های مشترک با شرکت‌های هواپیمایی بزرگ‌تر، موجب اصلاح شبکه پروازی و نهایتا شکل‌گیری شبکه Feeder و Hub & Spoke داخلی شود.
مزیت هوانوردی عمومی در بخش فرودگاهی چیست؟
امیرمکری: این امر ضمن اتصال فرودگاه های کوچک یا کمتر برخوردار و کم فعال به فرودگاههای بزرگ‌تر و اصلی، افزایش ترافیک پروازی در فرودگاه های کم ترافیک را به همراه خواهد داشت.
حوزه هوانوردی عمومی در قالب چه هواپیماها و ناوگانی است؟
امیر مکری: هرگونه فعالیت و عملیات هوانوردی تجاری و غیرتجاری، شخصی، آموزشی و عملیات ویژه به غیر از فعالیت شرکت‌های هواپیمایی برنامه‌ای یا شرکت هواپیمایی و با هواپیماهای دارای ظرفیت دو تا 19 صندلی و حداکثر وزن برخاست 8618 کیلوگرم، در بسته حمایتی هوانوردی عمومی قرار دارد و شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران امکانات زیرساختی خود را برای شتاب بخشیدن به هوانوردی عمومی به کار خواهد گرفت.
* اصلاح تعرفه‌های فرودگاهی و ناوبری در هوانوردی عمومی/ کاهش 30 درصدی تعرفه هواپیماهای تا حداکثر وزن برخاست 2000 کیلوگرم
پیش از این و در خردادماه امسال، در جلسه‌ای با حضور جنابعالی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری، معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، تفاهم‌نامه‌ای در حوزه هوانوردی عمومی به امضاء رسید، تعهد شما ( شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران) در این تفاهمنامه چه مواردی بود؟
امیر مکری: در تفاهمنامه هوانوردی عمومی که با ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری و سازمان هواپیمایی کشوری داشتیم، در بند 2 از ماده 2 این تفاهمنامه به تعهدهای شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران اشاره شده است، در این راستا، در بخش اصلاح تعرفه‌های فرودگاهی و ناوبری در دو مرحله اقدام شد که در نخستین گام با استفاده از ظرفیت‌های فعلی ماده 10 آیین نامه اجرایی ماده 63 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، 30 درصد از میزان تعرفه های هواپیماهای تا حداکثر وزن برخاست 2000 کیلوگرم کاهش یافته و در مرحله دوم برای اصلاح اساسی آیین نامه اقدام شده است.
پیش‌بینی می‌کنید چه مشوق‌های دیگری برای هوانوردی عمومی داشته باشید؟
امیر مکری: در طرح جدید که نیازمند تصویب در هیات وزیران است، فرودگاههای کشور به سه گروه تقسیم می‌شود و سطح وزنی ناوگان هوانوردی عمومی تا 8618 کیلوگرم افزایش می یابد، در بازنگری انجام شده تعرفه‌های فعالان هوانوردی عمومی در بخش های ناوبری هوایی، نشست و برخاست، پارکینگ و تسهیلات و خدمات فرودگاهی به صورت متوسط تا 75 درصد و برای بهره‌برداران آموزشی تا 90 درصد کاهش خواهد یافت که این موضوع در صورت تصویب در دولت، ابلاغ خواهد شد.
امیدوار هستیم بهره‌برداران و به ویژه مراکز آموزشی، این تغییرِ محسوس و چشمگیرِ تعرفه‌ها را در نرخ‌گذاری ساعات آموزشی پرواز خود برای استفاده عمومی با نظارت سازمان هواپیمایی کشوری اعمال کنند.
از نظر مدیریت ترافیک هوایی ناوگان هوانوردی عمومی چه مواردی در دستور کار قرار گرفته است؟
امیرمکری: در بخش اصلاح ساختار مدیریت ترافیک هوایی برای پروازهای با دید یا VFR، نسبت به یکپارچه سازی کنترل فضا و ارایه خدمات اطلاعات پرواز یا FIS، اقدام خواهد شد و نظام مانیتورینگ و رصد موقعیت و اطلاعات وسیله پرنده بر بستر ماهواره با استفاده از گیرنده‌های ADS-B برای نخستین بار اجرایی می‌شود.
در این زمینه با همکاری سازمان هواپیمایی کشوری و در یک برنامه زمانبندی همه ناوگان و بهره‌برداران باید دستگاه‌های فرستنده و گیرنده داده و اطلاعات خود را به Mode S یا Bravo مجهز کنند یا ارتقا دهند.
* سند جامع برنامه توسعه هوانوردی عمومی در فرودگاهها تدوین شد
امیرمکری: از دیگر اقدامات در این حوزه می‌توان به تدوین سند جامع برنامه توسعه هوانوردی عمومی در فرودگاهها، یکپارچه سازی سامانه اطلاعات عملیاتی هوانوردی و پرداخت عوارض خدمات و استفاده از امکانات و تسهیلات فرودگاهها توسط بهره‌برداران و افزایش زمان عملیاتی فرودگاهها اشاره کرد.
هر یک از این برنامه‌ها و اقدامات می‌تواند موجب برطرف کردن موانع تولید و بسترساز توسعه هوانوردی عمومی و رشد فعالیت های عملیات تجاری و غیرتجاری در آینده شود که افزایش ترافیک هوایی و فعالیت هوایی و هوانوردی در فرودگاههای کشور را به همراه دارد.
هماهنگی بین ارگانی در این حوزه چگونه است؟ ارگان‌های متولی چه همکاری می‌توانند با یکدیگر در بخش هوانوردی عمومی داشته باشند؟
امیر مکری: شرکت فرودگاه ها و ناوبری هوایی ایران در فرودگاههای تحت مالکیت خود از هرگونه سرمایه‌گذاری در همه بخش‌های مربوط به هوانوردی عمومی و زنجیره تأمین آن یا هرگونه فعالیت در این زمینه حمایت می‌کند.
امیدواریم که سایر دستگاه‌های طرف تفاهمنامه توسعه هوانوردی عمومی و دیگر بخش‌های مرتبط با صنعت هوانوردی، اقدامات اساسی را برای تسهیل بهره‌برداری از ناوگان هوانوردی عمومی انجام دهند تا ضمن کاهش هزینه‌های عملیاتی آنها و افزایش بهره‌وری، زمینه برای رشد ناوگان این رده و تولد کسب و کارهای جدید و به دنبال آن ایجاد فرصت‌های شغلی مستقیم و غیرمستقیم فراهم کنند، زیرا هر یک می‌تواند در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق و به ویژه حیات اقتصادی فرودگاهها موثر واقع شود.
امیرمکری پیش از این نیز در این‌باره به فارس گفته بود: بخش متقاضی ایرتاکسی بخش خصوصی است؛ اگر بخش خصوصی با محاسبات خود تشخیص دهد که این ظرفیت می‌تواند برایش درآمدزا و اقتصادی باشد، این کار را شروع می‌کند، در این حوزه، قطعاً هر کسی که زودتر وارد شود، بیشترین سود را از این شرایط خواهد داشت.
* ایرتاکسی برای فرودگاههای کوچک و کم‌تردد
مدیرعامل شرکت فرودگاهها و ناوبری هوایی ایران درباره احتمال راه‌اندازی ایرتاکسی در فرودگاههای پرتردد نظیر مهرآباد و شهید هاشمی‌نژاد مشهد نیز گفته است که در فرودگاههای مهرآباد و مشهد ظرفیت تکمیل است و این فرودگاهها ظرفیت ایرتاکسی ندارد و نیاز هم نیست، ایرتاکسی بیشتر برای جاهایی است که پرواز برنامه‌ای وجود ندارد اما فرودگاهها و شهرهایی که پرواز برنامه‌ای روتین زیادی دارند، و در هر ساعت که مسافر نیاز داشت، پرواز وجود دارد، نیازی به ایرتاکسی ندارد و اصلا برای مسافر هم ارزش اقتصادی ندارد چون هر لحظه پرواز وجود دارد.
* امکان پرواز از شهرهای کوچک به مراکز استان‌های بزرگ‌تر
وی در پاسخ به این سؤال که اگر متقاضی ایرتاکسی قصد پرواز از شهرهای کوچک به پایتخت یا مشهد داشت، باید چکار کند؟ گفت: اگر مسافری قصد استفاده از ایرتاکسی از مناطق کم تقاضا یا فرودگاههای کوچک را داشت، به برخی مرکز استان منتقل می‌شود و از آنجا به تهران سفر می‌کند؛ فعلاً ایرتاکسی از فرودگاههای کوچک به تهران به دلیل ترافیک بالای فرودگاه تهران و محدویت‌هایی که داریم، نداریم؛ ترجیح می‌دهیم فرودگاه‌هایی که ترافیک کمتری دارند، در گام اول وارد بحث ایرتاکسی شوند؛ همچنین ما در این صورت دستمان بازتر است تا سایر خدمات هوانوردی عمومی را در فرودگاههای کوچک ارائه دهیم و این خدمات در این فرودگاهها مناسب‌تر خواهد بود.
فارس