اتحادیه اوراسیا کار خود را به طور رسمی از اول ژانویه ۲۰۱۵ میان کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان ارمنستان و قرقیزستان آغاز کرد. کشورهای عضو این اتحادیه در مجموع حدود ۲۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند. کارشناسان اقتصادی پیس‌بینی می‌کنند تعداد کشورهای عضو افزایش داشته باشد چرا که بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین‌المللی از جمله چین، اندونزی، کره جنوبی، هند، مصر، صربستان و حتی برخی کشورهای حوزه آمریکای لاتین برای فعالیت در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی کرده اند.
اهداف این اتحادیه اقتصادی تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ‌سازی تشریفات گمرکی عنوان شده است. علاوه بر موارد ذکر شده، پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا امکان حذف یا کاهش استفاده از دلار را کاهش می‌دهد که در شرایط کنونی از اهمیت زیادی برخودار است. با این اوصاف پیوستن به آن یک فرصت قابل توجه برای اقتصاد کشور تحت تحریم ما است تا امکان تبادلات تجاری را با این کشورها و سایر جهان فراهم سازد.
ایران بعد از دو سال مذاکره توانست برای پیوستن به توافقنامه مذکور به نتیجه برسد و از ۵ اول آبان ماه ۹۸ آن را اجرایی کند. بر اساس این پیماننامه قرار است تا سه سال دیگر تجارت آزاد با کشورهای اتحادیه اوراسیا اجرایی شود و تقریبا تمام کالاها مشمول کاهش تعرفه خواهند شد.
از میان ۸۶۲ اقلام مشمول در موافقتنامه، از میان ۸۶۲ اقلام مشمول در موافقتنامه، ایران موفق شده است برای ۹۸ کدتعرفه محصول کشاورزی و غذایی تخفیف بگیرد تا امکان تجارت آسان‌تر کنند. اما ظرفیت بخش کشاورزی ما برای حضور در پیماننامه اوراسیا چقدر است و چگونه می‌توان از فرصت به وجود آمده برای بخش کشاورزی استفاده کنیم؟
در سال ۹۷ میزان تجارت محصولات کشاورزی ایران با جهان در بخش صادرات به وزن ۶.۹۷ میلیون تن و ارزش ۶.۴۱ میلیارد دلار بود. در همین سال وزن واردات بخش کشاورزی ۲۰.۵ میلیون تن به ارزش ۱۰.۷ میلیارد دلار بود. تراز بازرگالنی بخش کشاورزی ایران در سال گذشته از نظر وزنی منفی ۱۳.۴۸ و از نظر ارزشی به منفی ۴.۳۱ میلیارد دلار رسید.
در سال ۲۰۱۸ کشورهای اتحادیه اوراسیا به جهان ۳۲۷۹۳.۰۵ هزار تن انواع محصولات کشاورزی به ۳۳۹۳۴.۶۴ میلیون دلار صادر کردند . این کشورها همچنین ۳۴۱۳۸.۱۳ هزار تن به ارزش ۳۸۹۴۹.۹۵ میلیون دلار محصولات کشاورزی وارد کردند.
در سال همین سال میزان صادرات محصولات کشاورزی ایران به اعضای اتحادیه اوراسیا نسبت به کل واردات آنها از جهان ۱.۱۸ درصد به ارزش ۰.۸۱ درصد بود. ایران در سال ۲۰۱۸، نسبت به کل صادرات کشورهای اوراسیا به جهان در بخش کشاورزی به میزان ۶.۴۷ درصد و ارزش ۲.۲۸ درصد انواع محصولات کشاورزی از این کشورهای وارد کرده است.
به طور خلاصه می توان حجم و ارز مبادلات تجاری کشاورزی ایران و کشورهای حوزه اوراسیا را اینگونه تشریح کرد:
میزان صادرات به فدارسیون روسیه ۳۱۹.۰۰ هزار تن به ارزش ۲۱۶.۹۳ میلیون دلار و میزان واردات ۱۸۲۶.۹۱ هزار تن به ارزش ۶۶۹.۱۴ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با روسیه از نظر میزان منفی ۱۵۰۷.۹۱ هزار تن و از نظر ارزشی منفی ۴۲۵.۲۱ میلیون دلار است.
میزان صادرات به قزاقستان ۵۸.۳۲ هزار تن به ارزش ۶۵.۹۴ میلیون دلار و میزان واردات ۲۸۶.۱۴ هزار تن به ارزش ۸۰.۷۱ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با قزاقستان از نظر میزان منفی ۲۲۷.۸۲ هزار تن و از نظر ارزشی منفی ۱۴.۷۷ میلیون دلار است.
میزان صادرات به ارمنستان ۱۹.۷۷ هزار تن به ارزش ۲۰.۰۵ میلیون دلار و میزان واردات ۲.۹۲ هزار تن به ارزش ۱۵.۴ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با قزاقستان از نظر میزان مثبت ۱۶.۸۵ هزار تن و از نظر ارزشی مثبت ۴.۶۵ میلیون دلار است.
میزان صادرات به قرقیزستان ۶.۴ هزار تن به ارزش ۱۱.۰۱ میلیون دلار و میزان واردات ۵.۸۱ هزار تن به ارزش ۱۱.۱۴ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با قرقیزستان از نظر میزان مثبت ۰.۵۹ هزار تن و از نظر ارزشی منفی ۰.۱۳ میلیون دلار است.
میزان صادرات به بلاروس ۱.۵۷ هزار تن به ارزش ۱.۳۵ میلیون دلار و میزان واردات ۰.۰ هزار تن به ارزش ۰.۰ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با بلاروس از نظر میزان مثبت ۱.۵۷ هزار تن و از نظر ارزشی مثبت ۱.۳۵ میلیون دلار است.
در مجموع میزان صادرات ایران به کشورهای اتحادیه اوراسیا ۴۰۵.۰۱ هزار تن به ارزش ۳۱۵.۳ میلیون دلار و میزان واردات ۲۱۲۱.۷۹ هزار تن به ارزش ۷۷۶.۳۷ میلیون دلار بوده است . تراز بازرگانی کشور ما با کشورهای اتحادیه اوراسیا از نظر میزان منفی ۱۷۱۶.۷۸ هزار تن و از نظر ارزشی منفی ۴۶۱.۰۷ میلیون دلار است.
عمده محصولات وارد شده از این کشورها شامل؛ گوشت قرمز، حبوبات، جو، ذرت دامی، انواع دانه‌های روغنی، انواع چوب، سبوس و انواع کنجاله است. عمده محصولات صادراتی نیز شامل؛ سیب درختی، پرتقال، کیوی، کشمش، خرما، لبنیات، انوان محصولات سبزی و صیفی و پسته است.
با توجه به قرارگیری در ابتدای راه ورود به پیماننامه تجاری با اتحادیه اوراسیا کارشناسان حوزه تجارت و بازرگانی محصولات کشاورزی توجه به چند نکته را مورد تاکید قرار می‌دهند تا امکان بهره‌مندی حداکثری از این پیماننامه به نفع کشور امکان پذیر شود.
از جمله این نکات؛ لزوم رفع موانع بانکی و نقل و انتقالات مالی بین بانک‌های دو طرف، استفاده از ارز ملی در مبادلات تجاری فی مابین، تاسیس شعب بانکی در کشور مقابل برای ارائه خدماتی مانند وام و سرمایه گذاری، همکاری فنی و اقتصادی فی مابین و تجدید و تسهیل دوباره روابط پولی و بانکی از قبیل: سوئیفت، اعتبارات اسنادی، ضمانت نامه‌های بانکی، و تامین مالی و فاینانس و...، برقراری امور بیمه‌ای فی مابین و عقد تفاهم‌نامه و قراردادهای بیمه‌ای، اعتبار سنجی شرکت‌ها و طرف‌های تجاری عضو اتحادیه، ایجاد مرکز یا ترمینال صادرات و واردات محصولات کشاورزی در کشورهای عضو، برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی، تبادل هیات‌های اقتصادی به ویژه اتاق بازرگانی، لغو روادید تجاری برای تجار طرفین و در نهایت برقراری بستر لازم برای سرمایه‌گذاری دو جانبه، انتقال دانش فنی و تکنولوژی نوین و مبادلات تجاری در زمینه تولید و فرآوری محصولت صادرات محور، کشاورزی قراردادی، نهاده‌های کشاورزی و دامی و آبزیان است.
ایلنا