ایران از نظر ذخایر مواد معدنی بسیار غنی و جزو ۱۰ کشور برتر جهان قرار دارد، اما علی رغم ظرفیت زیادی که در این بخش وجود دارد طی سالیان گذشته توجه زیادی به آن نشده و مغفول مانده است.
بخش معدن به دلیل ماهیتی که دارد هم می‌تواند مواد اولیه موردنیاز صنایع داخلی را تامین کند و هم با توجه به ظرفیتی که دارد می‌تواند با صادرات، بازار‌های کشور‌های مختلف از جمله منطقه را در اختیار بگیرد و ارزآوری برای کشور داشته باشد.
اهمیت بخش معدن به حدی است که مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود بر این موضوع تاکید و اظهار کردند «یکی از بهترین جایگزین‌های نفت، معادن هستند، اما باید از خام فروشی آنها خودداری کرد».
به رغم تمام تاکیدات و اهمیت این بخش آمار اکتشافات در این بخش با توجه به ظرفیتی که در کشور وجود دارد مناسب نیست و بیشتر این اکتشافات به صورت سطحی است و هنوز حرکتی به سمت اکتشافات عمقی صورت نگرفته است به عنوان نمونه کشور کانادا با توجه به وسعت زیادی که دارد تاکنون دو بار به صورت کامل اکتشاف شده است اما، درصد‌های اکتشافی که در کشور داده می‌شود آمار‌های مناسبی نیست.
بر اساس آماری که مسئولان این بخش ارایه داده اند، در حال حاضر کل پروانه‌های اکتشافات یا بهره‌برداری صادر شده در سطح کشور فقط ۷ درصد از مساحت کشور را پوشش می دهد و برای ۹۳ درصد باقیمانده باید برنامه‌ریزی کرد.
هم اکنون بیش از ۵۵۰۰ معدن فعال در سطح کشور وجود دارد که از این رقم سالیانه به طور متوسط ۴۰۰ میلیون تن انواع مواد معدنی استخراج می‌شود.
رضا رحمانی وزیر صنعت نیز با اشاره به اینکه یکی از بخش‌هایی که می‌تواند جایگزین مناسب برای اقتصاد نفتی باشد، بخش معدن است، گفت: توسعه معادن بعد از اکتشاف، نیازمند تامین زیرساخت‌های لازم است که انتظار داریم دستگاه‌های مسئول در این خصوص همراه‌تر از گذشته عمل کنند.
اما با توجه به اینکه تعداد زیادی از معادن کشور را معادن کوچک تشکیل می‌دهند و نقش مهمی در ایجاد اشتغال، رونق مناطق محروم و تامین مواد اولیه کارخانه‌ها دارند برنامه ریزی‌هایی برای فعال کردن این معادن در دستور کار قرار گرفته تا بتوان از ظرفیت آنها به خوبی استفاده کرد.
بر این اساس امسال فعال سازی ۱۵۰ معدن در دستور کار قرار گرفته است، همچنین دولت توسعه و فعالسازی ۵۰۰ معدن را نیز طی یک بازه زمانی ۵ ساله در برنامه قرار داده است.
خداداد غریب پور رئیس هیات عامل ایمیدرو که یکی از اصلی‌ترین متولیان این بخش به شمار می‌رود درباره فعال کردن معادن کوچک اظهار کرده بود؛ کارگروه طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس، تاکنون ۱۲ استان شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، زنجان، فارس، قم، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، مرکزی و ایلام را با حضور اعضای شورای هماهنگی طرح مورد پوشش قرار داده است.
به گفته معاون وزیر صمت؛ در طرح احیا، فعالسازی و توسعه معادن کوچک مقیاس، آمار معادن ۳۱ استان دریافت شده و ۶۶۴ معدن پایش استانی و مراجعه‌های موردی شده است.
اهمیت بخش معدن به حدی است که از تحریم‌ها در امان نبوده است اما، با توجه به شرایطی که این بخش دارد نتوانسته زیاد بر آن اثرگذار باشد.
محمدرضا بهرامن رئیس خانه معدن ایران اظهار کرد: علی‌رغم اعمال تحریم‌ها بخش معدن با توجه به ظرفیتی که دارد توانسته جایگاه خود را حفظ کند.
رئیس خانه معدن ایران با بیان اینکه اقتصاد کشور ما نفتی است گفت: درآمد‌های نفتی خوبی داشتیم که می‌توانستیم آنها را در زیرساخت‌ها هزینه کنیم که این کار انجام نشده است.
بهرامن با بیان اینکه ۶۰ میلیارد تن میزان ذخیره معدنی کشور است، گفت: ذخایر معدنی در کشور یک ثروت است اما، نتوانستیم از این ظرفیت استفاده درستی انجام دهیم.
وی با بیان اینکه ذخایر معدن در کشور به دلیل ساختار زمین شناسی یک ثروت، مزیت و نعمت است، اظهار کرد: باید سرمایه گذاری‌ها در این بخش را افزایش دهیم، با افزایش سرمایه گذاری‌ها و استفاده از تکنولوژی‌های نو، کشور‌های همسایه نیز بیش از پیش به مشتریان این بخش اضافه خواهند شد.
بهرامن تاکید کرد: با همین ذخایر، خاورمیانه را برای همیشه نیازمند خود خواهیم کرد و باید از این ظرفیت استفاده کنیم.
رئیس خانه معدن ایران تصریح کرد: طی ۱۰ ساله آینده به دلیل کاهش ذخایر معدنی و کاهش عیار سنگ‌های معدنی در دنیا در تکنولوژی بخش معدن تغییراتی را شاهد خواهیم و تکنولوژی‌های نو به میان خواهند آمد.
وی ادامه داد: زمانی که تکنولوژی نو به کار گرفته می‌شوند اگر ما سرمایه گذاری‌های لازم را در این باره انجام ندهیم ممکن است از بازار‌های جهانی عقب بمانیم.
در حال حاضر با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری مسئولان اجرایی به اهمیت بخش معدن بیش از گذشته واقف شده اند باید دید استفاده از ظرفیت بالقوه این بخش نسبت به گذشته بیشتر خواهد شد یا همچنان ظرفیت‌های این بخش مغفول خواهد ماند.
میزان