استان کرمان بزرگترین جنگلهای مصنوعی ایران را در خود جای داده است باغهایی که سالانه در آمدی سرشار را عاید کشاورزان کرمانی می کند طبق برآورده ها درآمدسالیانه پسته کاران کرمانی 1.6 میلیارد دلار است این درحالی است که اگر ارزش این باغها و صنایع بالادستی پسته را بر این عدد اضافه کنیم به رقمی نجومی می رسیم و این دقیقا چیزی است که از آن به عنوان پایه اقتصاد غیرنفتی یاد می شود.
سوابق نشان می دهد که حتی در اوج دفاع مقدس که تحریمها در آن زمین نیز به اوج خود رسید هیچ گاه صادرات پسته ایران متوقف نشد و دلیل آن نیاز روز افزون و تقاضای جهانی برای پسته ایران است و نکته دیگر آنکه 70 درصد پسته جهان در حال حاضر در ایران تولید می شود و بازار این محصول سودآور در دست ایران و به خصوص کشاورزان استان کرمان است.
پسته آمریکا و ترکیه بیخ گوش بازار ایران
با این وجود به نظر می رسد طی سالهای گذشته سرمایه گذاری مناسبی در راستای گسترش این صنعت سود آور صورت نگرفته است و به همین دلیل شاهد از دست رفتن بازار پسته ایران در برخی کشورهای اروپایی هستیم اما کشورهای حوزه خلیج فارس و خاور دور همچنان از مشتریان اصلی پسته ایران محسوب می شوند.
عدم حمایت مناسب از پسته کاران و کمبود شدید آب و بی برنامه گی شدید در این بخش از کشاورزی استان کرمان موجب شده است هم اکنون آمریکا و ترکیه به رقیبان اصلی پسته ایران تبدیل شوند و بخش قابل توجهی از بازار جهانی این محصول را در دستان خود گیرند بطوریکه در حال حاضر در برخی کشورهای همسایه پسته آمریکایی در بازار عرضه می شود.
ارزیابی پسته در سیرجان
نکته تاسف بار تر اینکه برخی از کشاورزانی که هم اکنون در این کشورها دست به پسته کاری می زنند ایرانی هستند و به این وسیله رفته رفته انحصار پسته از دستمان خارج می شود.
با این وجود طعم و مزه پسته ایران این محصول را همچنان از لحاظ کیفی چندین پله بالاتر از نوع خارجی خود قرار داده است.
عدم وابستگی پسته به بازار ارز/ صادراتی که هیچ گاه متوقف نمی شود
در این میان و با توجه به تحریمهای اقتصادی به نظر می رسد مسئولان باید به دنبال گزینه های مناسب برای جایگزینی در بازار صادرات باشند که وابستگی مستقیم نیز با بازار ارز نداشته باشد.
در این میان محصولات کشاورزی به شدت دارای مزیت صادراتی هستند عدم وابستگی به بازار دارای نوسان ارز و توان بالا در تولید محصول سبب شده است که این محصولات در کنار اینکه برای تولید به ارز نیاز ندارند در سوی دیگر یکی از مهمترین اهرمهای ارز آور برای اقتصاد باشند.
ارز ناشی از پسته کجا می رود؟
ارز آوری بالای 1.7 میلیارد دلاری پسته به صورت سالیانه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است هر چند که به دلیل عدم توجه به مزیتهای اقتصادی پسته و عدم حمایتهای دولت برای افزایش تولید، نرخ گذاری، تامین آب، جلوگیری از افزایش بی رویه نهاده های تولید و بازاریابی و توسعه تکنولوژیهای وابسته این صنعت نتوانسته از رشد مناسبی برخوردار باشد.
ذکر نکته ای دیگر در این خصوص قابل تامل است شهرستانهای رفسنجان، زرند، کرمان، انار، راور و سیرجان بخش عمده پسته بازار جهانی را تامین می کند و در حقیقت ارز آوری میلیاردی به جیب باغداران و فعالان بخش پسته این شهرستانها می رود اما با نگاهی به این شهرستانها به خوبی می توان دید که ارز ناشی از درآمد پسته هیچ بازخوردی در این شهرها نداشته است.
باغ پسته در رفسنجان
عدم سرمایه گذاری در زمینه های صنعتی، شهری و عدم پویایی صنعت حتی در بخش پسته نیز به خوبی در این شهرهای پسته خیز مشهود است این درحالی است که بسیاری از این افراد ارز ناشی از صادرات پسته را در کشورهای حاشیه خلیج فارس به خصوص امارات سرمایه گذاری می کنند.
این واقعیت هر چند تلخ اما واقعی است و به نظر می رسد وقت آن رسیده که با اتخاذ تدابیر تشویقی و جلب نظر کشاورزان عمده سرمایه گذاری پسته داران برای توسعه استان کرمان و سرمایه گذاری در خصوص تولید داخلی را پی گیریم.
افزایش توجه دولتمردان به ارزآوری پسته
ارز آوری پسته طی سالهای اخیر کمی مورد توجه مسئولان قرار گرفته باشد بطوریکه در سفر رئیس جمهور به سیرجان برای افتتاح چند طرح صنعتی، وی تاکید ویژه ای در خصوص توسعه صنعت پسته و باغهای این محصول ارز آور کرد.
معاون اول رئیس جمهور نیز در جلسه ستاد راهبردی استان کرمان که چندی قبل در کرمان برگزار شد بودجه چشمگیری را برای طرحهای مکانیزه کردن آبیاری در باغهای استان اختصاص داد.
این دو اقدام دولت در شرایطی که پسته طی سالهای قبل کمتر مورد توجه قرار گرفته بود نوید روزهای خوبی برای پسته کاران کرمانی می دهد.
اما این روزها واقعه ای دیگر نیز برای پسته کاران کرمانی در حال روی دادن است.
جشن پسته در سیرجان
جشن بزرگ پسته تا ساعاتی دیگر در سیرجان آغاز می شود، هر چند سیرجان در تولید پسته در استان کرمان پشت نامهای بزرگی مانند رفسنجان، انار و زرند قرار گرفته است با این وجود پسته کاران کرمانی امسال جشن پسته را در این شهر برگزار می کنند و امید دارند با حضور مسئولان و وزرا گامی مهمی در راستای توسعه این صنعت در کرمان برداشته شود.
فرآوری پسته در کرمان برای صادرات
در واقع انتظار فعالان اقتصادی از جشن پسته در سیرجان این است که دستاوردی بیشتر از برگزاری یک مراسم و هزینه میلیونها تومان سرمایه برای برگزاری آن داشته باشد.
حداقل دستاورد این جشن می توان بازگشت ارزهای پسته استان کرمان به همین استان باشد و زمینه برای سرمایه گذاری در بخشهای مختلف در استان کرمان مهیا شود.
هر چند نگرانیهایی در خصوص انعکاس اخبار این جشن از جمله انحصاری کردن اطلاع رسانی توسط یک رسانه به صورت ویژه وجود دارد و در کنارش نیم نگاهی هم به سایر رسانه ها شده است اما باید این مسائل را پای بی تجربگی گذاشت و به آینده این صنعت امیدوار بود.
برگزاری کارگاههای تخصصی در خصوص کنترل آفات و بیماریهای، کارگاه اقتصاد پسته، آبیاری و تغذیه درختان با همکاری مراکز علمی کشور نشان می دهد این جشنواره نگاهی عمیق تر از قبل به مباحث علمی دارد و در کنار آن جذابیتهایی از جمله برگزاری نمایشگاهی از محصولات و مواد غذایی وابسته به پسته و برپا کردن سیاه چادرهای عشایر نیز وجود دارد.
خشک کردن پسته در زرند
اما در بررسی خبرنگار مهر در خصوص بازار پسته آنچه که کاملا محسوس است تاثیری است که تحولات اخیر اقتصادی بر بازار پسته گذاشته است.
افزایش نرخ پسته در سایه نوسانات ارزی
از سوی دیگر پس از 10 سال رکود در زمینه نرخ گذاری بازار پسته به دلیل تک نرخی بودن ارز نوسانات اخیر ارزی باعث شده است نرخ پسته نیز تا حدودی افزایش یابد هر چند که پسته داران این افزایش را متناسب با افزایش سایر محصولات می دانند با این وجود به نظر می رسد افزایش نرخ ارز و در نتیجه افزایش نرخ پسته موجب رضایت نسبی شده باشد.
با توجه به صادراتی بودن 85 درصد از محصول پسته این افزایش قیمت می تواند تا حدودی بر رونق این صنعت در عرصه بین المللی تاثیر گذار باشد.
با این وجود به نظر می رسد مدیریت عرضه محصول به بازار مصرف رمز موفقیت این روزهای بازار پسته در عرصه جهانی است.
زمینهای تشنه و چاههای خالی از آب/ سنگ بزرگی که نشانه نزدن است
اما دیگر دغدغه این روزهای کشاورزان پسته کار همان نگرانی سایر کشاورزان استان کرمان است و آن کمبود بارندگی و خشکسالی 15 ساله در استان کرمان است که هیچ چاره عملی نیز برای آن تاکنون اندیشیده نشده است.
بحث انتقال آب از دریای عمان، خلیج فارس، سرشاخه های کارون، حتی تاجیکستان و دریای خرز نیز مطرح شد اما این طرحهای بزرگ مثل همان واژه معروف سنگ بزرگ نشانه نزدن است بود و کشاورزان مانده اند و چاههای خالی از آب و زمینهای تشنه.
مدیرباغبانی جهاد کشاورزی کرمان در این خصوص می گوید: خشکسالی‌های پیاپی و نیاز شدید به سفره‌های آبی، سرمازدگی، شیوع آفات و سوختگی درختان بر اثر بالا رفتن دما از جمله مهم ترین عواملی بودند که پسته استان کرمان را تحت تاثیر قرار داده اند و برگزاری جشنواره پسته فرصت بسیار خوبی برای تبادل اطلاعات صنعت پسته است.
خرید و فروش پسته در بازار سیرجان
مسعود محمودی در ادامه بر لزوم اجرای سیستم‌های آبیاری قطره ای در باغهای کرمان تاکید و تصریح کرد: این امر تاثیر بسزایی در هدر رفت آب دارد.
مدیر باغبانی سازمان از خسارت 500 میلیارد تومانی محصول پسته طی سال جاری خبر می‌دهد و می‌گوید: خشکسالی باعث گرمازدگی، سرمازدگی، طوفان و نوسانات دما میشود که همه این عوامل باعث صدمه دیدن این محصول کشاورزی می‌شوند و در حال حاضر 70 درصد باغهای پسته استان کرمان تحت پوشش بیمه قرار دارد.
وی یادآور می‌شد: مهم ترین ارقام پسته ای که در استان کرمان کشت می‌شوند شامل اوحدی، احمدآقایی، اکبری و کله قوچی است در حالی هر از چند گاهی طرحهای مختلفی از جمله انتقال آب به استان کرمان از سوی مسئولین مطرح میشود که هر روز خسارات ناشی از کمبود آب و خشکسالی در استان کرمان بیشتر نمایان شده و در سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، ضمن هدر رفت سرمایه‌های ملی کشور تعداد زیادی از افراد نیز متضرر می‌شوند.
با وجود تمام مشکلات به نظر می رسد پسته به عنوان محصولی ارزآور این روزها به عنوان یکی از مهمترین کالاهای جایگزین نفت مطرح است و به سادگی می توان با توجه بیشتر به این صنعت سودآوری پسته ایران را چندین برابر کرد.
خبر گزاری مهر