هرچند نفت عملکرد هفتگی بهتری را از خود به‌جا گذاشت، اما بخش قابل‌توجهی از این رشد قیمت روز چهارشنبه و تحت‌تاثیر کاهش در موجودی انبارهای نفتی آمریکا رخ داد. تغییرات هفتگی برنت مثبت ۳درصد بود، درحالی‌که نفت‌خام آمریکا رشد هفتگی ۷ درصدی را به ثبت رساند که بیشترین مقدار از ماه ژوئن محسوب می‌شود. ممکن است که تاثیر توافق در هفته آینده بیشتر مشخص شود، به‌خصوص اینکه بازارهای آسیایی به‌دلیل نزدیک شدن به ساعات پایانی بازار چندان نتوانستند به آن واکنش نشان دهند. با این حال، تعمیق در توافق نفتی بیشتر از سطح انتظارات بود، از این‌رو انتظار می‌رفت با واکنش شدیدتر بازار مواجه شود.
اوپک و متحدانش در این نشست برای کاهش روزانه حدود ۵۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه توافق کردند. از این مقدار کاهش تولید، حدود ۳۴۰ هزار بشکه اوپک و ۱۶۰ هزار بشکه با کشورهای غیرعضو از جمله روسیه است. بر این اساس مقدار توافق نفتی از کاهش ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز به ۷/ ۱ میلیون بشکه رسیده است. هرچند این رقم قابل‌توجه است، اما همه آنچه که توافق‌شده نیست. در پایان نشست اوپک‌پلاس، وزیر انرژی عربستان سورپرایز بزرگی برای بازار نفت داشت. او اعلام کرد این کشور به شکل داوطلبانه و در حمایت از بازار نفت ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر از سطح توافق تولیدات خود را کاهش خواهد داد. از این‌رو سهم عربستان از کاهش تولید به ۵۶۷ هزار بشکه در روز خواهد رسید و توافق کاهش تولید به ۱/ ۲ میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. چنین تغییر قابل‌توجهی در توافق کاهش تولید درحالی است که محتمل‌ترین سناریویی که تحلیلگران بازار نفت در هفته‌های اخیر برای نتیجه نشست اوپک‌پلاس پیش‌بینی می‌کردند، تمدید توافق نفتی تا میانه‌های ۲۰۲۰ بود. آن‌طور که بلومبرگ در گزارشی براساس یک نظرسنجی اعلام میکرد، تنها ۱۴ درصد از معامله‌گران و کارشناسان انتظار داشتند که توافق نفتی تعمیق شود. جان کیلداف، یکی از کارشناسان مطرح بازار در آن زمان اعلام کرده بود «اگر توافق نفتی تعمیق شود، یک سورپرایز بزرگ برای بازار نفت رقم خواهد خورد.» غالب کارشناسان بر این باور بودند که اوپک تنها به تمدید توافق نفتی تا میانه سال ۲۰۲۰ اکتفا خواهد کرد. حتی این پیش‌بینی از سرنوشت توافق نفتی بعد اظهارات وزیر انرژی روسیه دستخوش تغییر شد. الکساندر نواک درست چند روز پیش از نشست اوپک اعلام کرد «چرا از الان برای چند ماه بعد تصمیم‌گیری کنیم؟ موعد پایان توافق پایان مارس است و بهتر است نزدیک به آوریل برای تغییر در توافق نفتی چاره‌اندیشی شود.» از این رو، به نظر می‌رسد نتیجه نشست اوپک‌پلاس با آنچه که بازار پیش‌بینی میکرد متفاوت است؛ بنابراین این سوال مطرح است که چرا قیمت‌ها با جهش قابل‌توجهی همراه نشدند؟
کاهش تولید مشروط
خبر تعمیق ۵۰۰ هزار بشکه‌ای توافق نفتی روز پنج‌شنبه منتشر شد. با این حال، در این روز نفت برنت تنها رشد کمتر از ۴۰ سنت را به ثبت رساند و نفت‌خام آمریکا روی قیمت ۴۳/ ۵۸ دلار بر بشکه بدون تغییر باقی ماند. روز جمعه و تا پیش از نشست خبری پایانی نشست اوپک‌پلاس، قیمت نفت در مسیر کاهشی قرار داشت. کارشناسان اعلام می‌کردند که چنین رقمی پیش از این با پایبندی بیش از صددرصدی برخی اعضای اوپک محقق شده است. بنابراین توافق جدید نمیتواند تغییری در توازن عرضه و تقاضا ایجاد کند. آن‌طور که پلاتس اعلام می‌کند، متوسط پایبندی اعضای اوپک از ژانویه تا اکتبر یعنی طی ۱۰ ماه ابتدای سال ۱۳۲ درصد بوده است، همچنین سطح پایبندی در ماه اکتبر به ۱۴۵ درصد رسیده است. این یعنی در اکتبر اوپک ۳۶۸ هزار بشکه بیش از آنچه که در توافق ۲۰۱۸ مشخص شده، تولیدات خود را کاهش داده است.
در این سطح از پایبندی به توافق برخی از اعضا بیشتر سهم داشتند. به‌طور مثال آن‌طور که بلومبرگ می‌نویسد، متوسط سطح تولید عربستان از ابتدای سال ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز و میزان تولید آن در ماه گذشته میلادی ۹/ ۹ میلیون بشکه در روز بوده است. درحالی‌که براساس توافق دسامبر ۲۰۱۸ این کشور می‌توانست تا ۳۱/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت پمپاژ کند. اما در عین حال برخی دیگر از اعضای اوپک و همچنین روسیه به‌عنوان کشوری خارج از اوپک به توافق چندان پایبند نبودند. به‌طور مثال در ماه گذشته میلادی عراق تنها ۵۰ درصد از تعهدات خود را انجام داده است.
تخلف از توافق موضوعی است که سعودی‌ها از هفته‌ها پیش از نشست اوپک به آن واکنش نشان داده و اعلام می‌کردند که این‌بار از آن نخواهند گذشت. در حال حاضر نیز ادامه دادن به کاهش تولید خود (بیشتر از سطح توافق) را مشروط به پایبندی دیگر کشورها کرده‌اند. عربستان کاهش تولید ۴۰۰ هزار بشکه‌ای داوطلبانه را روز جمعه در مقابل خبرنگاران اعلام کرد. هرچند عراق، نیجریه و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین متخلفان در توافق نفتی قول داده‌اند که از این پس پایبندی خود را حفظ کنند، اما همچنان احتمال خلف وعده بسیار است. به‌خصوص اینکه بسیاری بر این باورند که عربستان به‌دلیل فروش سهام آرامکو به قیمت‌های بالاتر نفت نیاز دارد و تحت نیاز خود دیگر کشورها را مجبور به کاهش بیشتر تولید کرده است. نشست نزدیک به هفت ساعته اوپک در روز پنج‌شنبه نشان از سطح بالای اختلافات در این سازمان داشت. از این‌رو این احتمال مطرح است که کشورها به وعده خود عمل نکنند و عربستان نیز کاهش۴۰۰ هزار بشکه داوطلبانه را در تولیدات خود لحاظ نکند. این موضوع می‌تواند موجودیت توافق نفتی را تحت‌تاثیر قرار دهد. به‌خصوص اینکه در اوایل مارس یعنی حدود سه ماه دیگر این توافق مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.
آیا کاهش تولید کافی است؟
همان‌طور که گفته شد، بخش زیادی از کاهش تولید پیش از این محقق شده است. بنابراین از ۱/ ۲ میلیون بشکه‌ای که در توافق قید شده حدود ۵۰۰ هزار بشکه آن جدید است، از این مقدار عربستان سهم ۱۶۷ هزار بشکه‌ای دارد و بیش از ۳۳۰ هزار بشکه به عهده کشورهایی است که پیش از این نیز چندان به توافق پایبند نبوده‌اند. علاوه بر این اگر آمار آژانس بین‌المللی انرژی را مبنا قرار دهیم، حتی اگر همه اعضا به توافق پایبند باشند، همچنان بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد بود. آن‌طور که این سازمان در گزارش ماه گذشته خود اعلام می‌کند، میزان تقاضا برای نفت اوپک در سال ۲۰۲۰ حدود ۹/ ۲۸ میلیون بشکه در روز خواهد بود. این درحالی است که براساس گزارش آژانس میزان تولید کنونی اوپک حدود ۹/ ۲۹ میلیون بشکه در روز است، بنابراین یک میلیون بشکه مازاد عرضه در بازار وجود خواهد داشت و توافق جدید نفتی تنها ۵۰۰ هزار بشکه آن را پوشش خواهد داد. علاوه بر این، این توافق تنها فصل اول سال ۲۰۲۰ را شامل می‌شود. براساس الگوی فصلی، میزان تقاضا برای نفت در این فصل به کمترین سطح خود خواهد رسید. بنابراین احتمال اینکه توافق نتواند مانع ایجاد مازاد عرضه در بازار نفت شود، بسیار است.
با این حال برآوردهای اوپک از میزان عرضه و تقاضا موضوع دیگری را مطرح می‌کند. براساس آخرین گزارش این سازمان، عرضه کنونی این سازمان تنها ۱۰۰ هزار بشکه بیشتر از سطح تقاضا در سال ۲۰۲۰ است. در صورتی که این آمار را مبنا قرار دهیم، توافق اوپک‌پلاس کافی خواهد بود و می‌تواند مازاد عرضه را رفع کند.
ادامه ریسک‌های سمت تقاضا
اما مهم‌ترین عامل اثرگذار بر بازار نفت طی یک سال گذشته که توافق نفتی اوپک‌پلاس را نیز بی‌اثر کرد و قیمت‌ها را کاهش داد، جنگ تجاری آمریکا و چین بوده است؛ عاملی که همچنان پا برجاست. طرفین در یک سال گذشته مذاکرات فشرده‌ای را آغاز کرده‌اند، با این حال این مذاکرات بارها به بن‌بست خورده است. در آخرین خبرها، ترامپ اعلام کرده فعلا نیازی به توافق تجاری نیست و ممکن است توافق را به بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا (اواخر ۲۰۲۰) موکول کند. جنگ تجاری رشد اقتصاد جهانی و به‌دنبال آن تقاضا برای نفت را تضعیف کرده است، به‌طوری‌که درحال‌حاضر بسیاری پیش‌بینی می‌کنند که تقاضا در سال آینده به کمتر از یک میلیون بشکه در روز سقوط خواهد کرد. عدم اعتماد و نااطمینانی به مذاکرات تجاری می‌تواند نگرانی از سمت تقاضا را چنان تشدید کند که مانع اثرگذاری توافق نفتی شود.
رشد عرضه شیل
ریسک دیگری که اثرگذاری توافق نفتی را تهدید می‌کند و ممکن است مانع از رشد قیمت نفت شود، احتمال رشد تولیدات شیل این دشمن سال‌های اخیر اوپک باشد. اوپک‌پلاس در حاشیه نشست روز جمعه، اعلام کرد که رشد تولید نفت شیل کاهش یافته و از این زاویه تهدیدی متوجه خود نمی‌بیند. با این حال رشد تولیدات آمریکا موضوعی نیست که از نگاه معامله‌گران پنهان بماند، به‌خصوص اینکه شیل عامل اصلی از دست رفتن کانال ۱۰۰ دلاری نفت از سال ۲۰۱۴ است. تولید نفت آمریکا درحال‌حاضر به مرز ۱۳ میلیون بشکه در روز رسیده که ۲/ ۱ میلیون بشکه نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر است و این درست مقداری است که براساس توافق نفتی ۲۰۱۸ اوپک و متحدانش باید از تولیدات خود می‌کاست. اداره اطلاعات انرژی آمریکا، پیش‌بینی می‌کند که در سه ماهه چهارم ۲۰۲۰ تنها حدود ۳۵۰ هزار بشکه نسبت به سه ماهه چهارم ۲۰۱۹ افزایش یابد و همان‌طور که اوپک مدعی است نشان از کاهش شدید رشد تولیدات این کشور دارد. اما باید توجه داشت که براساس پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا بخش قابل‌توجهی از این رشد تولید (۲۳۰ هزار بشکه در روز) در فصل اول سال ۲۰۲۰ یعنی زمان اجرای توافق نفتی، محقق خواهد شد. این می‌تواند بار دیگر به بی‌اثری توافق نفتی منجر شود.
دنیای اقتصاد