سال گذشته بود که رانندگان خودروهای سنگین به علت مشکلات متعدد صنفی دست به اعتراض و اعتصاب زدند که یکی از مهمترین نگرانی‌های آنها افزایش قیمت لوازم یدکی خودرو از جمله تایر بود. بررسی‌های خبرنگار ما نشان می‌دهد، مسائلی از جمله «عدم وجود شفافیت در قیمت‌ها»، «فرآیند غیر شفاف توزیع تایر و احتکار این کالا» در گذشته از مهمترین عوامل افزایش قیمت بوده است.
بر اساس اظهارات آیت رحمانی، کارشناس لوازم‌یدکی خودروهای سنگین، قیمت هر جفت تایر خارجی در مهرماه سال گذشته به ۱۲ میلیون تومان افزایش یافت؛ این در حالی بود که یک کامیون کِشنده ۱۸ چرخ در طول یکسال به طور متوسط به پنج جفت تایر نیاز دارد و راننده آن برای تامین نیاز خود در آن زمان باید در حدود ۵۰ میلیون تومان هزینه می‌کرد.
بررسی آمار و ارقام مربوط به قیمت تایر سنگین در ابتدای سال ۹۷ نشان می‌دهد که با وجود تخصیص ارز دولتی به آن، یارانه پرداختی تغییری در قیمت تایر سنگین نداشته و بازار این کالا به محلی برای جولان سودجویان تبدیل شده است. برای اثبات این ادعا می‌توان به آمار ارائه شده توسط گمرک در سال ۱۳۹۷ رجوع کرد؛ بر اساس گزارش گمرک در این سال، بیش از ۱۶۴ میلیون دلار، برای واردات یک میلیون حلقه تایرسنگین هزینه شده است، اما متاسفانه به علت عدم شفافیت زنجیره توزیع این کالا، مشکلات ناوگان سنگین در سال گذشته برطرف نشد.
اقدامات دولت برای ساماندهی بازار تایر ناوگان سنگین
در آن زمان دولت اقدمات مختلفی را برای مدیریت مسئله تایر ناوگان سنگین، به ویژه موضوع نظارت در حوزه واردات، توزیع و قیمت‌گذاری این کالا را انجام داد؛ بر همین اساس در اولین اقدام واردات تایر سنگین و مواد اولیه تولیدکنندگان این صنعت در گروه کالا‌های اساسی دریافت‌کننده ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار گرفت.
پس از آن بود که طرحی برای رصد زنجیره تأمین و ساماندهی توزیع تایر خودروهای سنگین توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شد. این طرح ابتدا در چند استان کشور به اجرا درآمد و پس از مدتی، در ۲۴ شهریورماه سال‌جاری تمام استان‌های کشور را تحت پوشش قرار داد.
بر اساس این طرح، «سامانه جامع تجارت» به سه سامانه فرعی برای توزیع تایر سنگین اتصال یافته است، به صورتیکه رانندگان خودروهای سنگین با توجه به نوع فعالیت خود می‌توانند از طریق سامانه‌های «توزیع لاستیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای»، «مدیریت مرکزی حمل و نقل درون شهری وزارت کشور» و همچنین درگاه جدید «توزیع تایر وزارت صمت» اقدام به دریافت حواله تایر کنند.
پیگیری‌های خبرنگار ما نشان می‌دهد که بسیاری از رانندگان ناوگان سنگین، آشنایی کافی با سامانه‌های توزیع سیستمی تایر نداشته و به همین دلیل تاکنون از دریافت تایر با قیمت دولتی محروم بوده‌اند. علاوه بر این به گفته رسول جمشیدی، مجری طرح توزیع سیستمی تایر سنگین در وزارت صمت، ناآگاهی بعضی از مالکان خودروهای سنگین از وجود سامانه‌های توزیع حواله تایر و همچنین تبلیغات منفی علیه این طرح از عوامل عدم استفاده از سامانه‌های پیش‌بینی شده است.
فرآیند دریافت حواله از سامانه‌های توزیع تایر سنگین
بر اساس دستورالعمل‌های موجود در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، سازوکار تحویل حواله تایر در حوزه برون‌شهری به میزان کارکرد خودرو بستگی دارد. به همین منظور با بررسی سیستمی بارنامه‌ها میزان پیمایش جاده‌ای خودرو‌ها مشخص شده و طبق آنها حواله‌های تایر به ناوگان برون شهری تعلق می‌گیرد.
در حوزه درون‌شهری نیز رانندگان کلیه ناوگان سنگین فعال در این حوزه می‌بایست بعد از ثبت نام اولیه در سامانه حمل و نقل درون شهری وزارت کشور، متناسب با کارکرد خودرو خود، اقدام به انتخاب تایر و دریافت حواله به صورت برخط کنند.
همچنین بر اساس راهنمای موجود در سامانه توزیع تایر که به تازگی توسط وزارت صمت راه‌اندازی شده است، ناوگان سنگین و نیمه‌سنگینی که فاقد کارت هوشمند ناوگان حمل برون‌شهری و یا پروانه فعالیت درون‌شهری هستند، بایستی با مراجعه به این درگاه و ثبت اطلاعات خودرو، حواله تایر دریافت کنند.
لازم به ذکر است به گفته حمید محله‌ای، معاون دفتر امور خدمات بازرگانی وزارت صمت، صدور حواله برای این دسته ناوگان مشروط به راستی‌آزمایی پیماش خودرو و همچنین کنترل و تقاطع‌گیری اطلاعات اظهاری با بانک اطلاعاتی موجود در سامانه‌های دیگر است.
چرا طرح توزیع سیستمی تایر سنگین اجرا شد؟
به گفته مجریان طرح توزیع سیستمی تایر سنگین پس از اجرایی شدن این طرح، شرایط توزیع تایر در حوزه درون‌شهری و برون‌شهری به مرور زمان بهبود یافت و پس از آن سامانه توزیع تایر وزارت صمت نیز برای دسته سومی از ناوگان سنگین که از هیچ یک از سامانه‌های پیشین شرایط دریافت حواله تایر را نداشتند، تشکیل شد.
یکی از مهمترین نتایج اجرای طرح توزیع سیستمی تایر سنگین، جلوگیری از افزایش افسارگسیخته قیمت این کالا در بازار بوده است، به گفته مجری این طرح در حال حاضر نرخی به عنوان «نرخ آزاد» در بازار تایر سنگین وجود ندارد و تمام تایر‌های موجود در بازار با نرخ دولتی عرضه می‌شوند، چرا که تمامی واردکنندگان و تولیدکنندگان این کالا از ارز ۴۲۰۰ تومانی استفاده می‌کنند.
بر این اساس می‌توان امیدوار بود با افزایش آگاهی رانندگان ناوگان سنگین در مورد چگونگی فعالیت سامانه‌های توزیع تایر و همچنین تلاش مسئولان برای تکمیل و اصلاح روند توزیع تایر، مشکل رانندگان ناوگان سنگین در این حوزه به صورت کامل مرتفع شود.
باشگاه خبرنگاران جوان