قیمت بالا و کیفیت نه چندان مطلوب خودروهای تولید داخل چند سالی می‌شود که به بخشی جدا نشدنی از اخبار اقتصادی تبدیل شده است؛ بار‌ها و بار‌ها از تفاوت چشمگیر قیمت تمام شده خودرو‌ها و قیمت مصرف کننده شنیده‌ایم، اما گویی زور مسئولان حوزه صنعت کشور به انحصارگران خودرویی نمی‌رسد.
در طی سال های گذشته حمایت "بی چون و چرا" از خودرو سازها بهره‌وری این صنایع را تا حد چشمگیری کاهش داده است؛ اُفت کیفیت در نبود فضای رقابتی، مدیریت ناکارآمد، تخلف گسترده و سرمایه‌گذاری‌های ناموفق و غیراصولی مهم ترین واژه‌هایی است که در کنار صنعت خودروسازی به چشم می‌خورد.
مشکلات خاص در این صنعت کار را به جایی رسانده است که بدهی ۳۰ هزار میلیارد تومانی آنها صدای مجلسی‌ها را در آورد و کار به جایی رسید که نمایندگان حذف فساد در صنعت خودرو را یکی از دستاورد‌های خصوصی‌سازی می‌دانند.
تصمیمی غلط با ضرر چند صد میلیون دلاری/ احداث کارخانه در کشوری که زیرساخت تامین برق نداشت!
ماجرای یکی از این پول‌های بر باد رفته به اواخر دهه هشتاد باز می‌گردد؛ زمانی که افزایش تعاملات سیاسی و اقتصادی با برخی از کشورهای همسایه ایران‌خودرو را به فکر احداث خط تولید در برخی کشورهای خارجی انداخت؛ تفکری که می‌توانست ارز آوری به همراه داشته باشد، با تصمیم‌گیری‌های غلط و سیاست‌های اشتباه مدیران به ضرری چند صد میلیون دلاری تبدیل شد.
بنابر گزارش این خودروسازی در آن سال، کشورهای سوریه، بلاروس، آذربایجان، سنگال، مصر و ونزوئلا مقاصد ایران خودرو برای سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد سایت‌ها تولیدی بودند که اغلب سرنوشت خوبی نصیبشان نشد.
در بین مناطق انتخابی بخش‌هایی مانند ونزوئلا از همان ابتدا بازده اقتصادی مناسب را نداشت و در برخی موارد مانند کشور سنگال با اختلال در زیر ساخت مواجه بودند؛مواردی که مدیران مربوط، این مسائل را در ارزیابی‌های اولیه لحاظ نکرده بودند برای مثال اولین کارخانه برون‌مرزی خودرو سازی ایران در سال ۱۳۸۵ در جمهوری آذربایجان و با نام آذ-سمند افتتاح شد؛ در آن زمان هنوز جمهوری آذربایجان چندان رنگ خودروهای جدید و اروپایی را به خود ندیده بود و سمند می‌توانست با ارائه خدمات پس از فروش و تسهیلات مناسب مردم آنجا را به سمت خرید بکشاند، اما با زیان‌ده شدن آن، این خط تولید در سال ۸۹ تعطیل شد.
سرمایه گذاری دیگری که ضرر سنگینی بر دوش ایران‌خودرو گذاشت و این روز‌ها سر و صدای زیادی به پا کرده است، خط تولید ایران‌خودرو در سنگال است؛ بعد از سرمایه‌گذاری چند میلیارد دلاری ایران خودرو در این کشور و زمانی که حتی خط رنگ این کارخانه را هم نصب شده بود، متخصصان ایران خودرو متوجه شدند کشور سنگال زیرساخت‌های لازم برای تامین برق مورد نیاز خط تولید را ندارد!
دردسر‌های سرمایه گذاری دستوری و بررسی نشده در صنعت خودرو
چندی پیش امیر خجسته نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، درباره سرمایه‌گذاری ایران خودرو در کشور سنگال، اظهار کرد: در دولت دهم از طرف شرکت ایران خودرو سرمایه‌گذاری به مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار در سنگال انجام شد که هیچ تولید و منفعی برای کشور و این شرکت تولیدی به همراه نداشته است.
این در حالی است که شرکت ایران‌خودرو در سال‌های پیش از این، ادعا می‌کرد که این کارخانه ظرفیت تولید ۱۵ هزار دستگاه در سال را دارد و از سال ۲۰۰۷ فعالیت خود را آغاز کرده است.
امرالله امینی عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه و کارشناس حوزه خودرو، درباره جزئیات این سرمایه‌گذاری اظهار کرد: متأسفانه شرکت ایران‌خودرو بدون انجام مطالعات میدانی، اقتصادی و فنی لازم، اقدام به احداث خط تولیدی برای یکی از خودروهای خود کرد، در حالی که سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی به خصوص در کشورهای آفریقایی ریسک بسیار بالایی به همراه دارد.
امینی اظهار کرد: بعد از صرف هزینه سنگینی که بنا بر اعلام برخی مسئولین حدود ۱۰۰ میلیون دلار است، مشخص شد برق منطقه‌ای که خط تولید در آنجا احداث شده پتانسیل و توان لازم برای پشتیبانی از خط تولید را ندارد و این فرآیند تا به امروز متوقف شده است.
این کارشناس حوزه خودرو با اشاره به درگیری بین ایران و سنگال بر سر ایجاد زیرساخت برای تأمین برق این خط تولید، گفت: بنابر استاندارد‌های جهانی تهیه زیرساخت باید توسط خود کشور انجام شود، اما با توجه به اینکه کشورهای آفریقایی با مشکل درآمد و سرمایه مواجه هستند این اقدام با تأخیر طولانی مدتی مواجه شده است.
او ادامه داد: کشور سنگال توان ساخت نیروگاه و تأمین چنین برقی را ندارد و مشکلات امروز این کارخانه حاصل انتخاب و اقدام بدون بررسی اقتصادی و مالی است.
شک و شبهه‌هایی درباره تعهد ایران در برق رسانی به خط تولید سنگال
نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس درباره تعهد ایران در تأمین برق کارخانه احداث شده در سنگال، بیان کرد: طبق قانون، کشور سنگال وظیفه تامین زیرساخت‌ها را بر عهده دارد، اما نمونه قرارداد تنظیم شده به دست ما نرسیده است تا از میزان تعهدات ایران خودرو نسبت به کارخانه تأسیس شده در این کشور اطلاع پیدا کنیم؛ باید مشخص شود به چه دلیل پیش از سرمایه‌گذاری بررسی‌های لازم از شرایط و محیط کارخانه انجام نشده بود.
خجسته ادامه داد: متأسفانه سرمایه‌گذاری ایران خودرو در کشوری انجام شده است که سیستم برقی آن پاسخگوی پشتیبانی از یک خط تولیدی ایران خودرو نیست و سرمایه زیادی برای احداث این خط تولید صرف شده است؛ افرادی که در زمان شروع این طرح دستور انجام آن را دادند، باید پاسخگو باشند.
او بیان کرد: هر کسی که قصد سرمایه‌گذاری خارجی به خصوص در کشوری مثل کشورهای آفریقایی را دارد، باید تمام جوانب را در نظر گرفته و عوامل موثر را مورد بررسی قرار دهد.
نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس گفت: مجلس شورای اسلامی به جد پیگیر این موضوع است و باید مشخص شود چه کسانی دستور انجام این کار را صادر کرده‌اند.
نگرانی برای کاسه‌های زیر نیم کاسه خط تولید سنگال
اگر چه مسئولان ایران خودرو تمایلی به بازگو کردن این موضوع ندارند، اما تمام اطلاعات به دست آمده تاکید دارد که مشکل چندساله این خط تولید در کشور سنگال، تامین برق آن است. هیچ کس پاسخی برای این سوال نداشت که آیا در قرار داد ذکر شده ایران تعهدی در برق‌رسانی به خط تولید دارد یا نه؟
هیچ نمونه‌ای از قرارداد امضا شده در دسترس نیست، اما سازمان توسعه تجارت ایران از این قرارداد با عنوان «امضای موافقتنامه ھمکاری شرکت ایران خودرو با طرف سنگالی جهت مونتاژ سمند و نیز قرارداد احداث خطوط انتقال برق» یاد می‌کند.
فرشاد مقیمی مدیر عامل ایران خودرو، با تایید خبر سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیون دلاری ایران خودرو در سنگال تصریح کرد: مدتی پیش این سرمایه‌گذاری انجام شد و امروز به مرحله تولید رسیده است، اما زیر ساخت‌های کشور سنگال باعث شده است تا توانایی بهره‌برداری از این طرح را نداشته باشیم.
مقیمی گفت: با توجه به شرایط موجود نیاز به سرمایه‌گذاری دیگری در این بخش وجود دارد که کشور سنگال اصرار دارد از طرف ایران باشد؛ در شرایط فعلی و با وضعیتی که در سنگال وجود دارد ترجیح می‌دهیم این سرمایه‌گذاری از طرف آنها انجام شود.
مدیر عامل ایران خودرو با اشاره به تعیین تکلیف شدن این موضوع تا چند روز آینده تصریح کرد: اطلاعات بیشتری درباره این موضوع وجود دارد، اما تمایلی به اعلام آنها نداریم؛ به زودی برنامه منسجمی که برای خروج از وضعیت ممکن تدوین می‌کنیم.
سرمایه گذاری ثانویه‌ای که مدیر عامل ایران خودرو از آن یاد کرد به برق رسانی این واحد تولیدی مربوط می‌شود، اما این مشخص نیست که بار این سرمایه‌گذاری بر دوش چه کسی خواهد افتاد.
خودروسازان این روز ها بیشتر از هر زمان دیگری در تاریخ این صنعت به سمت توانمندی‌های داخلی روی آورده اند؛ تولید موتورهای با استاندارد یورو ۵، گیربکس ۷ سرعته دستی، پیش طراحی گیربکس اتوماتیک، تولید کامپیوتر خودروECU و ... از مهم ترین مصداق‌های تححق این امر به شمار می‌رود.
مسلما اگر در فضای رقابتی از دانش فنی روز دنیا بهره گرفته شود و در کنار آن خودروسازان داخلی راه را برای صادرات محصولات خود حداقل به کشور های دوست و همسایه باز کنند، نه تنها می‌توانند با ارز‌آوری به بهبود شرایط اقتصای کشور کمک کنند بلکه می‌توانند با ارتقای تکنولوژی ساخت، محصولات با کیفیت‌تری را روانه بازار داخل هم کنند.
باشگاه خبرنگاران