سرمایه‌گذاران بازار بورس، یکی از بدترین هفته‌های سال را تجربه می‌کنند. آخر سالی شاخص بورس بعد از رشد چشمگیر آن روی سکه خود را نشان داده و از اول هفته تا حالا ۳۵ هزار واحد ریزش داشته است. عوامل مختلفی از جمله کاهش قیمت نفت، نگرانی سهامداران از کاهش دامنه نوسان و همچنین کرونا برای این ریزش کم‌سابقه مطرح شده‌اند. در سه روز کاری گذشته، یعنی شنبه، دوشنبه و امروز سه‌شنبه سهام اغلب شرکت‌ها با نهایت کاهش قیمت یعنی روزانه پنج درصد روبرو شده و ۱۵ درصد از سرمایه سهامدار‌ها را از بین برده است. شاخص بورس در پایان معاملات روز چهارشنبه هفته گذشته روی رقم ۵۵۵ هزار و ۱۶۷ واحد قرار داشت و امروز به ۵۱۹ هزار و ۹۱۴ واحد رسید که نشان می‌دهد میانگین قیمت سهام شرکت‌ها در این هفته هفت درصد کاهش پیدا کرده است.
متهم ردیف اول؛ ریزش قیمت نفت به ۳۰ دلار
اگر از کارشناسان علت ریزش ۳۵ هزار واحدی بورس را در هفته اخیر بپرسید، اغلب سراغ شاخص‌های بین‌المللی مثل قیمت نفت و قیمت مواد معدنی و فلزی می‌روند. بازار نفت این روزها اصلا وضعیت خوبی ندارد و شاهد ریزش قیمت طلای سیاه هستیم. قیمت هر بشکه نفت برنت دیروز با ۱۴ دلار معادل ۳۱.۵ درصد سقوط به ۳۱ دلار رسید. این بیشترین درصد افت قیمت نفت برنت طی یک روز از زمان آغاز جنگ اول خلیج فارس در ژانویه ۱۹۹۱ به حساب می‌آید. قیمت نفت برنت اکنون به پایین‌ترین رقم از فوریه ۲۰۱۶ رسیده است.
کاهش قیمت نفت باعث کاهش ارزش فرآورده‌های نفتی خواهد شد. این موضوع فروش پتروشیمی‌ها را حسابی تحت تاثیر قرار می‌دهد. از آنجایی که شرکت‌های پتروشیمی دولتی هستند، هزینه‌شان برای تامین مواد اولیه یعنی نفت تغییری نکرده، اما فروششان به مراتب پایین می‌آید. این موضوع باعث کاهش ارزش سهام این شرکت‌ها می‌شود. اتفاقی که در هفته اخیر به وضوح شاهد آن بودیم. از طرف دیگر کاهش قیمت مواد معدنی تاثیر خود را روی صنایعی معدنی و فلزی که اصطلاحا به آنها کامودیتی گفته می‌شود، نشان می‌دهد. از آنجایی که اغلب شرکت‌های حاضر در دو گروه محصولات شیمیایی و فلزات اساسی، شرکت‌های بزرگ بورس را تشکیل می‌دهند، با کاهش قیمت سهام آنها شاهد ریزش کلی در بازار سرمایه هستیم.
کارشناسان برای این نظریه‌شان دلیل مستحکمی دارند. مشاهده تاثیرگذارترین نماد‌ها در ریزش ۱۴ هزار واحدی امروز بورس نشان می‌دهد شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین، ملی صنایع مس ایران، فولاد مبارکه اصفهان، پتروشیمی پارس و معدنی و صنعتی گل گهر در صدر بیشتر تاثیر در شاخص بورس هستند و همگی در بین کامودیتی‌ها یا پتروشیمی‌ها جای می‌گیرند.
متهم ردیف دوم؛ تصمیم مهمی که لغو شد
اگر از سهامداران بورس، علت ریزش شاخص در هفته اخیر را بپرسید، سفره دلشان را از دست مسئولان سازمان بورس پیش رویتان باز می‌کنند. حتی ممکن است چند لغت جدید به دایره لغات شما اضافه کنند که جز با گوگل کردن معنی آن را متوجه نخواهید شد! چهارشنبه شب گذشته بود که سازمان بورس با یک اطلاعیه غافل‌گیر کننده، همه سهامداران را چه حقیقی و چه حقوقی، در شوک فرو برد. دامنه نوسان سهام تمام شرکت‌ها از بازار پایه فرابورس تا تابلوی اصلی بورس، همگی به دو درصد کاهش پیدا کرد. اتفاقی که خیلی‌ها را به خروج از بازار سرمایه مصمم کرد. چراکه در حالت عادی یک سهامدار برای خرید و فروش در بورس ۱.۴۳ درصد کارمزد و مالیات به کارگزاری‌ها و دولت پرداخت می‌کند و با این حساب عملا سود کردن در مدت کوتاه تبدیل به یک رویا می‌شد. خیلی‌ها می‌گفتند همین شنبه کل سهاممان را می‌فروشیم و می‌رویم سراغ طلا و دلار. این موضوع باعث نگرانی بانک مرکزی شد. با توصیه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی و به دستور فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی، مصوبه شورای بورس موقتا لغو شد و دامنه نوسان برای روز شنبه، دوشنبه و امروز سه‌شنبه به حالت عادی برگشت. بر اساس اطلاعیه جدید سازمان بورس، قرار است امشب ۲۰ اسفندماه در شورای عالی پول و اعتبار در این مورد تصمیم‌گیری شود. موافقان دلایل مخصوص خودشان را دارند و می‌گویند با توجه به رشد چشمگیر بورس، امکان اصلاح وجود دارد و برای جلوگیری از ضرر سرمایه‌گذاران، لازم است که دامنه نوسان کاهش پیدا کند. به هر صورت خیلی از سهامداران عامل ریزش ۳۵ هزار واحدی شاخص بورس در هفته اخیر را نگرانی از قطعی شدن کاهش دامنه نوسان می‌دانند. اتفاقی که اگر افتاده بود، حالا شاهد ریزش ۳۵ هزار واحدی نبودیم و کاهش قیمت سهام شرکت‌ها به مراتب کمتر بود.
متهم ردیف سوم؛ کرونا پای ثابت همه بدبیاری‌ها
تحلیل‌گرانی که تخصصشان در زمینه بورس‌های خارجی است، شرایط فعلی بازار را طبیعی و ناشی از شیوع ویروس کرونا می‌دانند. آنها می‌گویند ریزش سقوط چشمگیر محدود به بورس تهران نیست. در حال حاضر همه بورس‌های دنیا شرایط ترسناکی را تجربه می‌کنند. شاخص بورس آمریکا در یک روز ریزش کم‌سابقه پنج درصدی را تجربه کرده و اغلب سهام این بازار قرمزپوش شده‌اند. اتفاقی که در واکنش به شیوع ویروس کرونا در کشور‌های مختلف شاهد آن هستیم. این تحلیل، مخالفانی هم دارند. کسانی که می‌گویند اگر قرار بود بورس تهران به خاطر شیوع ویروس کرونا ریزش داشته باشد، در دو هفته اخیر باید این اتفاق می‌افتاد و این در حالی است که با وجود انتشار اخبار مربوط به شیوع ویروس کرونا، بازار بورس همچنان به روند صعودی و رکوردشکنی‌های پی در پی ادامه داد.
متهم ردیف چهارم؛ اصلاح طبیعی بعد از رشد چشمگیر
بعضی کارشناسان همیشه تحلیل ثابتی برای ریزش شاخص بورس دارند. هر موقع چنین اتفاقی می‌افتد، پای رشد افسارگسیخته را به میدان باز می‌کنند و همه تقصیر‌ها را گردن افزایش بی‌رویه شاخص کل می‌اندازند. آنها معتقدند هر افزایشی در بورس، اصلاحی در پیش دارد و این روزها دلایل کافی برای اصلاح شاخص کل به وجود آمده و شاهد دورخیز بورس برای رشد چشمگیر در هفته پایانی سال هستیم. یکی از این دسته کارشناسان نی‌گوید تا پایان این هفته معاملات بازار به تعادل خواهد رسید و سهامداران هفته پایانی سال را شاهد رونق دوباره معاملات و رشد شاخص بورس و قیمت سهام شرکت‌ها خواهند بود.
متهم ردیف پنجم؛ فرارسیدن زمان تسویه اعتبار کارگزاری‌ها
اگر از کارگزاری‌ها و مشاوران آنها درباره علت ریزش شاخص بورس در هفته اخیر بپرسید، فرارسیدن روز‌های پایانی اسفند را به شما معرفی خواهند کرد. چراکه در این روزها، معامله‌گرانی که از کارگزاری‌ها برای خرید و فروش سهام اعتبار دریافت کرده بودند، حالا باید قرضشان را پس بدهند. این اتفاق در یک هفته مانده به پایان هر ماه می‌افتد و در روز‌های پایانی شهریور و اسفند به اوج خود می‌رسد. بعضی تحلیل‌گران این عامل را یکی از عوامل تاثیرگذار در ریزش شاخص کل می‌دانند.
فرارو