سامانه نیما نقشی مهم در تامین ارز مورد نیاز کشور داشته و توانسته است تعادل مناسبی میان صادرات و واردات برقرار کند.
اگر چه در ابتدا، ابهامات فراوانی درباره فعالیت این سامانه و کارآمدی آن وجود داشت، اما نیما توانست به تدریج جایگاهش را به عنوان یک ابزار مهم در سیاست های ارزی کشور تثبیت کند.
بر این اساس، درحالی که در سال ۹۷ (مرداد تا اسفند ۹۷) در مجموع ۱۱ میلیارد و ۱۹۰ میلیون یورو ارز در نیما عرضه شد، میزان عرضه ارز از طریق این سامانه در سال ۹۸ به ۱۶ میلیارد و ۱۷۳ میلیون دلار افزایش یافت.
در حال حاضر میزان عرضه ارز در نیما از فروش آن پیشی گرفته است به طوری که در سال ۹۸ میزان فروش ارز صادرات در نیما ۱۶ میلیارد و ۱۷۳ میلیون یورو و میزان خرید آن ۱۳ میلیارد و ۸۶۷ میلیون یورو بوده است.
نقش نیما در سیاست‌های ارزی
پس از التهاب بازار و نوسان‌های شدید نرخ ارز که گاه به چند هزار تومان در یک روز می‌رسید، سیاست‌ها و ابزارهای متعددی توسط دولت به کارگرفته شد تا تعادل به بازار بازگردد که از مهمترین آنها سامانه نیما بود.
سامانه نیما از طریق ساماندهی عرضه و تقاضای ارز در بخش تجارت خارجی توانست آرامش را به بازار ارز بازگرداند. بر این اساس، نیما با شناسایی و ثبت نیازهای ارزی واقعی واردکنندگان، جلوی تقاضاهای کاذب و غیرواقعی را گرفت.
همچنین با الزام صادرکنندگان به عرضه ارز در سامانه نیما، روند تامین ارز نیز شفاف شد که البته این کار به سختی صورت گرفت.
صادرکنندگان که بخشی از آنها صادرکنندگان خصولتی نیز بودند در مقابل عرضه ارز در نیما و بازگرداندن ارز، مقاومت می‌کردند به طوری که شماری از آنها تلاش داشتند ارز صادراتی را در خارج از کشور صرف کارهای غیر اقتصادی کنند.
اما با تاکید دولت و اتخاذ راهکارهای سخت‌گیرانه توسط بانک مرکزی و نهادهای ذیربط که گاه به تنبیه، توبیخ و معرفی متخلفان به دستگاه قضایی منتهی شد، صادرکنندگان متخلف ناچار به عرضه ارز در نیما شدند.
سامانه نیما از نیمه نخست سال ۹۷ پس از تعدیل سیاست‌های ارزی دولت به عنوان مرجع تعیین نرخ خرید و فروش حواله‌های ارزی تعیین شد.
با وجود گمانه زنی‌هایی که درباره احتمال کنار گذاشتن سامانه نیما پس از راه‌اندازی بازار متشکل ارزی مطرح شده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که به دلیل تفاوت ماهیت کار سامانه نیما و بازار متشکل، این دو بازار به صورت جداگانه و موازی به کار خود ادامه خواهند داد.
بازار متشکل ارز قرار است به معاملات فیزیکی اسکناس اختصاص یابد اما در سامانه نیما تنها حواله‌های ارزی خرید و فروش خواهد شد.
در ابتدای راه‌اندازی سامانه نیما، فاصله نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد زیاد بود که گاهی به بیش از ۶ هزار تومان می‌رسید که این موضوع باعث کاهش انگیزه عرضه ارز در نیما می‌شد، به طوری که آنها به هر شیوه قانونی و غیرقانونی متوسل می‌شدند که بتوانند ارز خود را به نرخ آزاد به فروش برسانند.
اما به تدریج این فاصله کاهش یافت و این دغدغه برطرف شد؛ پس از کاهش فاصله ارز نیمایی با ارز آزاد، حجم زیادی از حواله‌های ارزی صادرکنندگان پتروشیمی و غیر پتروشیمی به سوی سامانه نیما سرازیر شد.
جزییات عرضه ارز در سال ۹۸
سامانه نیما، سال ۹۸ را با عرضه یک میلیارد و ۲۷۳ میلیون یورو در فروردین ماه آغاز کرد که در اردیبهشت ماه به ۲ میلیارد و ۱۵۱ میلیون یورو افزایش یافت.
در خرداد ۹۸ معادل یک میلیارد و ۲۴۱ میلیون یورو، تیر ۹۸ یک میلیارد و ۳۳۸ میلیون یورو، مردادماه ۹۲۷ میلیون یورو و شهریور امسال یک میلیارد و ۲۳ میلیون یورو ارز صادراتی در نیما عرضه شد.
حجم عرضه ارز در مهر ۹۸ به یک میلیارد و ۵۴۷ میلیون یورو و آبان‌ماه به یک میلیارد و ۲۵۲ میلیون یورو رسید.
در آذر ۹۸ میزان فروش ارز در نیما معادل یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون یورو و دی‌ماه یک میلیارد و ۴۴۶ میلیون یورو شد.
در بهمن ۹۸ میزان عرضه ارز در نیما به یک میلیارد و ۲۶۲ میلیون یورو رسید و در اسفند ماه به یک میلیارد و ۳۳۳ میلیون یورو افزایش یافت.
پرترافیک‌ترین ماه‌های کاری سامانه نیما
پرترافیک‌ترین ماه‌های کاری سامانه نیما در سال ۹۸ نیز به اردیبهشت ماه با دو میلیارد و ۱۵۱ میلیون یورو و مهرماه با یک میلیارد و ۵۴۷ میلیون یورو تعلق داشته است.
بررسی آمار نشان می دهد که کمترین میزان فروش ارز صادراتی در نیما به ترتیب در مرداد ماه با ۹۲۷ میلیون یورو و شهریور ماه با یک میلیارد و ۲۳ میلیون یورو ارز صادراتی در نیما صورت گرفته است.
رشد قیمت حواله‌های ارزی
نرخ فروش حواله های ارزهای عمده در سال ۹۸ روندی صعودی داشت به طوری که در فروردین ۹۸ میانگین فروش حواله یورو ۱۰ هزار و ۱۳۰ تومان بوده که به تدریج رشد کرد و وارد کانال ۱۵ هزار تومانی شد.
در اسفندماه و آخرین‌ماه کاری سامانه نیما، میانگین نرخ فروش حواله یورو به ۱۵ هزار و ۱۶۹ تومان رسید که نشان دهنده رشد حدود۵۰ درصدی نسبت به ابتدای سال ۹۸ است.
ایرنا