بازار سرمایه روزهای خاصی را می‌گذراند. از یکسو شاخص ماه‌ها است که با سرعت فزاینده‌ای، در حال حرکت است و بسیاری از مردم و سرمایه‌گذاران خرد و کلان را تشویق می‌کند تا وارد این حوزه شوند و از این جهش شاخص به نفع خود بهره‌برداری کنند و از سوی دیگر با افزایش اقبال مردم به ورود به این بازار، محدودیت‌ها و مشکلات فنی سامانه معاملات، چالش‌هایی جدی برای سهامداران ایجاد کرده است.
مدتها سیاستگذاران بازار سرمایه به دنبال آن بودند تا به بازار عمق بیشتری بخشیده و تعداد بازیگران آن را افزایش دهند. کمتر از دو سال پیش بود که سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان دستگاه سیاستگذار و متولی بازار سرمایه، تلاش زیادی را برای فرهنگ‌سازی برای حضور صحیح مردم در بازار سرمایه صورت داد و نتایج مطلوبی را هم به دست آورد؛ طی ماههای گذشته نیز سایر بازارهای موازی از رونق افتاده و به رکودی عمیق فرو رفته است و به دلیل افزایش نرخ ارز و برخی برنامه‌های توسعه‌ای شرکتهای بزرگ بورسی که منجر به افزایش تولید و صادرات و سودآوری بسیار بالای آنها شده است، بازار سرمایه رونق فراوانی گرفته و شاخص کل از محدوده کمتر از ۱۰۰ هزار واحد به بالای ۵۰۰ هزار واحد صعود کرده است.
همین امر، بازار سرمایه را با جذابیت‌های بسیار مواجه ساخته است؛ به خصوص اینکه هر فردی با هر میزان سرمایه‌ای که در اختیار دارد، می‌تواند وارد این بازار شده و در صورت سرمایه‌گذاری هوشمندانه، سود مناسبی کسب کند. البته در این میان خطا در محاسبات و سرمایه‌گذاری‌های بدون مطالعه و تحلیل، منجر به از دست رفتن سرمایه برخی از سهامداران هم شده است؛ اما شرایط به گونه‌ای است که برای قدیمی‌های بازار و تازه‌واردانی که با مطالعه و تحقیق اقدام به خرید سهام می‌کنند سودهای خوبی ایجاد شده است.
چالش فنی سامانه معاملات و کمپین‌های اعتراضی سهامداران
اخیراً سامانه معاملات بورس به دلایل فنی با اختلالاتی مواجه شده که اعتراض سهامداران را در پی داشته است.
یکی از سهامداران حقیقی در این زمینه گفت: از چندسال قبل تا کنون هسته معاملات بورس دائماً با اختلالاتی مواجه بود که بعضاً قابل تحمل و چشم پوشی بود. اما با افزایش اقبال مردم به بازار سرمایه و ورود حجم زیادی از سهامداران جدید به بازار و شد تعداد معاملات روزانه، سامانه معاملات بازار سرمایه ارتقا لازم را پیدا نکرده است و طی یکماه اخیر اطلاعات سفارش‌ها و معاملات در سامانه معاملات آنلاین همه کارگزاری‌ها با تأخیر چند دقیقه‌ای و حتی تا ده دقیقه روبرو بوده است.
وی افزود: این اختلال سامانه، تأثیر مستقیم در معاملات فعالان بازار سرمایه کشور داشته و باعث ضرر و زیان معامله گران شده است.
وی ادامه داد: کمپینی در اعتراض به این اختلال در شبکه‌های اجتماعی فعال شده است و تلاش داریم که حقوق خود را از سازمان بورس مطالبه کنیم. سامانه معاملاتی مناسب، سریع و بدون تأخیر برای بازار سرمایه‌ای که ارزش معاملات روزانه اش به ۱۰ هزار میلیارد تومان رسیده است، حداقل مطالبه حدود ۲ میلیون سهامدار فعال این بازار است.
یکی از فعالان بازار سرمایه نیز می‌گوید، بعد از تحلیل و بررسی قصد داشتم سهام یکی از شرکتها را خریداری کنم اما درست در آخرین لحظاتی که باید کار خرید سهام به ثبت می‌رسید، به دلیل اختلال در سیستم، کار متوقف شد و فرصت خرید سهام از دست رفت.
راهکار سازمان بورس: ایجاد برخی محدودیت‌ها برای سرمایه گذاران
پیگیری‌ها از سازمان بورس حکایت از آن داشت که این سازمان برای حل مشکل فنی، تصمیم گرفته محدودیت‌هایی را برای سرمایه گذاران ایجاد کند تا از این طریق، فشار بر سامانه معاملات را کنترل کند.
در همین ارتباط، محمودرضا خواجه نصیری، عضو هیأت مدیره بورس تهران دو روز قبل مشکل فنی سامانه معاملات را ناشی از عدم بروزرسانی سامانه بدلیل مشکلات تحریمی اعلام کرد و گفت که سامانه معاملات بورس متناسب با میزان توسعه بازار، بروز رسانی نشده و این مساله موجب شده سامانه توان لازم برای پاسخگویی به حجم گسترده مراجعان و معاملات را نداشته باشد و گاهی دچار اختلال شود.
وی گفته بود از آنجا که دانش فنی سامانه‌های معاملاتی بازارهای سرمایه در دنیا در اختیار چند شرکت محدود است، بدلیل مشکلات تحریم طی دو سال گذشته موفق به بروزرسانی هسته معاملات بازار سرمایه نشده ایم و تلاش داریم با برخی اقدامات، از چالش اختلال سامانه عبور کنیم.
اقداماتی که خواجه نصیری به آن اشاره کرد، در واقع محدودیت‌هایی است که برای سهامداران از ابتدای هفته جاری ایجاد شده و برخی نیز از امروز ایجاد خواهد شد.
البته روح الله دهقان، مدیر شرکت مدیریت فناوری بورس تهران در گفتگویی خبر داده که با کمک محققان ایرانی در تلاش هستند سامانه‌ای بومی را برای معاملات بازار سرمایه طراحی و پیاده سازی کنند.
وی گفته است: با توجه به دانش و توانایی دانش آموختگان دانشگاه تهران، درصدد تولید سامانه بومی برای معاملات هستیم و امیدواریم بتوانیم آن را هرچه سریع‌تر به بهره برداری برسانیم.
۵ تغییری که از امروز ۲۰ فروردین در معاملات بازار سرمایه اعمال خواهد شد
بر اساس آنچه که از سوی سیاستگذاران بازار سرمایه ابلاغ شده، از امروز چهارشنبه ۲۰ فروردین، حداقل مبلغ لازم برای سفارش‌گذاری خرید سهام ۵۰۰ هزار تومان تعیین شده است؛ به این معنا که بر اساس اعلام سازمان بورس، حداقل ارزش هر سفارش خرید ارسالی از طریق سامانه معاملات برخط به استثنای سفارش‌های خرید در روز عرضه اولیه، از ۱۰۰ هزار تومان به ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
در عین حال، شرکتهای کارگزاری موظف هستند نسبت به اعمال این محدودیت در زیرساخت‌های برخط خود اقدام کرده و همزمان با اعمال آن، جزئیات را نیز به مشتریان اطلاع‌رسانی کنند.
دومین موردی که در این راستا برای هدایت سرمایه‌ها در بازار سرمایه در نظر گرفته شده، کاهش ضریب خرید اعتباری سهام به ۳۵ درصد است؛ موضوعی که پیش از این، ضریب خرید اعتباری سهام را ۵۰ درصد تعیین کرده بود؛ اما اکنون این رقم به ۴۵ درصد کاهش پیدا کرد. اما این پایان راه نبود، بلکه این ضریب از امروز (۲۰ فروردین) قرار است به ۳۵ درصد کاهش پیدا کند.
سومین تغییری که از امروز اعمال می‌شود، تغییر حجم سفارش‌های فرابورس است. به نحوی که به منظور ایجاد امکان افزایش سرعت معاملات و همچنین کاهش بار ترافیکی سامانه معاملاتی فرابورس ایران، حداکثر تعداد اوراق بهاداری که طی هر سفارش در سامانه معاملات فرابورس وارد می‌شود نیز از ۱۸ فروردین تغییر کرده است که این حکایت از محدودیت حجمی هر سفارش است.
بر اساس اطلاعیه‌ای که فرابورس ایران اعلام کرده حجم سفارش‌های فرابورس در نمادهای معاملاتی مربوط به شرکتهای با سرمایه پایه ۱۰۰ میلیون و بیشتر، به میزان ۲۰۰ هزار سهم و همچنین در نمادهای معاملاتی مربوط به شرکتهای با سرمایه پایه کمتر از ۱۰۰ میلیون، به میزان ۱۰۰ هزار سهم تغییر می‌کند.
همچنین در خصوص نمادهای معاملاتی که به تازگی عرضه اولیه شده‌اند نیز، نحوه تعیین محدودیت حجمی هر سفارش تا اطلاع ثانوی بر اساس وضعیت فعلی است.
مورد چهارم تغییراتی که در این رابطه اعمال خواهد شد، تغییر زمان ارسال دسته سفارش است؛ ضمن اینکه تغییر زمان ارسال دسته سفارش کارگزاران نیز از دیگر مواردی است که از شنبه اعمال شده که بر اساس آن، ارسال دسته سفارش توسط کارگزاران عضو فرابورس ایران در تمامی بازارها، تا اطلاع ثانوی صرفاً از ساعت ۸:۳۲ دقیقه امکان‌پذیر شده است.
مورد پنجم، آن است که در صورتی که در ارسال سفارش‌ها و یا انجام معاملات مشتریان شرکتهای کارگزاری که از طریق سامانه‌های معاملاتی اعم از برخط، آنلاین گروهی و یا نامک صورت می‌پذیرد، فاصله زمانی حداقل ۳۰۰ میلی ثانیه در ارسال سفارشات رعایت نشود، موضوع به سازمان بورس و اوراق بهادار و مراجع انضباطی مربوطه ارجاع می‌شود و حسب مورد در صورت وجود امکان فنی در عدم تأیید معاملات، کلیه معاملات مشتریان در نماد مربوطه تأیید نمی‌شود.
مشکل فنی را نباید با محدود کردن سهامداران حل کرد
اگرچه محدودیت‌های مذکور، به نظر می‌رسد اقدامی مقطعی برای مدیریت اختلالات سامانه معاملات بازار سرمایه است اما کارشناسان همین محدودیت‌های مقطعی را هم برای این بازار اقدام مناسبی نمی‌دانند. در همین ارتباط، محمدهادی بحرالعلوم، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: درست است که طراحی و ارتقای سامانه‌های بورسی در دنیا در انحصار شرکتهای انگشت شماری است و اکنون به دلیل تحریم، امکان استفاده از خدمات آنها را نداریم، اما نباید از ساز و کارهای دستوری و مداخله‌گرایانه در مدت زمان طولانی استفاده کرد و من آن را مفید نمی‌دانم.
وی با بیان اینکه مشکلات متعدد در هسته معاملات بازار سرمایه از نیمه اسفند تا به حال باعث سردرگمی سهامداران شده است، گفت: هفته گذشته اعلام شد که هر کد معاملاتی می‌تواند به میزان ۴۵ درصد دارایی خود خرید کند؛ اما دو روز قبل اعلام شد که این عدد به ۳۵ درصد دارایی تقلیل یافته است، این امر نشان می‌دهد در تصمیم‌گیری‌ها انسجام وجود ندارد؛ اگر ما براساس یک تحلیل، تصمیم گرفته‌ایم، نباید هیجانی و لحظه‌ای تصمیم دیگری بگیریم و وقتی می‌بینیم حجم افسارگسیخته‌ای از منابع به بورس آمده است، برای کنترل آن از هر ابزاری استفاده کنیم.
به اعتقاد وی، نباید بخاطر یک مشکل فنی، قشری از جامعه را از ورود به بازار سرمایه محروم و برای ورود سرمایه، محدودیت ایجاد کرد.
مهر