در روز‌هایی که همه هنوز در شوک منفی شدن قیمت نفت و چرایی این اتفاق هستند که بر بهای فرآورده‌های نفتی مانند بنزین نیز تاثیر مستقیم دارد، کشوری در آمریکای لاتین در حال تجربه روندی متفاوت است. ونزوئلا که سال‌ها با تثبیت دستوری قیمت بنزین نزدیک به صفر دلار برای هر لیتر عنوان ارزان‌ترین کشور را یدک می‌کشید، حالا به گران‌ترین کشور در این حوزه تبدیل شده است. خبرگزاری رویترز در خبری گفته است قیمت هر لیتر بنزین در بازار سیاه این کشور در هفته گذشته بیش از ۲ دلار معامله شده که بسیار بالاتر از قیمت آن در چند هفته گذشته به شمار می‌رود. این در حالی است که قیمت بنزین در بازارهای جهانی به دلیل سقوط قیمت نفت در چند ماه گذشته بسیار کاهش پیدا کرده است، به‌طوری که قیمت هر گالن (معادل ۷۸۵/ ۳ لیتر) بنزین با کیفیت در بازار آتی دیروز حدود ۶۴ سنت معامله شد. افزایش شدید قیمت بنزین در ونزوئلا به علت کمبود این سوخت در این کشور اتفاق افتاده و کمبود بنزین ناشی از عوامل متعدد است. مهم‌ترین این عوامل تحریم آمریکا علیه صادرات و واردات سوخت این کشور بوده که عملا دریافت بنزین را از خارج مرزها متوقف کرده است. اگرچه خبرهایی مبنی بر واردات یک محموله بنزین از مبدأ ترینیداد و توباگو به این کشور به گوش می‌رسد. با وجود این، ونزوئلا بزرگ‌ترین ذخایر نفت خام دنیا را در اختیار دارد که این را به ذهن متبادر می‌کند که تولید بنزین می‌تواند راه حلی برای این بحران باشد. اما پالایشگاه‌های این کشور که یکی از آنها از بزرگ‌ترین مجتمع‌های پالایشگاهی نیمکره غربی دنیاست، با کمبود قطعات برای تعمیر خرابی‌ها و مواد اولیه برای تولید بنزین مواجه هستند. بلومبرگ اعلام کرده است شرکت نفت دولتی این کشور (PDVSA) که مالک این پالایشگاه‌ها است از نوامبر ۲۰۱۹ تاکنون «یک قطره بنزین» نیز تولید نکرده است. با وجود این منابع بین‌المللی ادعا کرده‌اند ایران هفته گذشته به کمک ونزوئلا برای تولید بنزین رفته و حتی دو کشور در مورد واردات بنزین از ایران مذاکره کرده‌اند. توصیفی که منابع خارجی از وضعیت پمپ بنزین‌ها و بازار سیاه آن در ونزوئلا دارند از وجود معضلی بزرگ برای مردم این کشور که در سال‌های گذشته با تورم چندهزاردرصدی دست و پنجه نرم کرده‌اند، حکایت دارد.
از ارزان‌ترین به گران‌ترین بنزین
ونزوئلا با داشتن بزرگ‌ترین منابع نفت خام دنیا توانسته برای سال‌های زیادی قیمت بنزین یارانه‌ای را در پمپ‌های عرضه سوخت با سیاست‌های دستوری ثابت نگه دارد. به‌طوری که گفته می‌شود افرادی که پس از ساعت‌ها ماندن در صف موفق به دریافت بنزین می‌شوند مبلغ بسیار کمی معادل کمتر از ۱۰ سنت یا حتی خوراکی به جای پول نقد به کارکنان پمپ بنزین به‌عنوان انعام می‌دهند. قیمت بنزین در این کشور ۶ بولیوار و زیر یک سنت گزارش شده است. اما به دلیل کمبود بنزین و صف‌های طولانی که در بهترین حالت حدود ۱۰ ساعت خریداران را در انتظار نگه می‌دارد، بسیاری از مردم به بازار سیاه که رونق مضاعفی در ماه‌های اخیر داشته روی می‌آورند. به گفته رویترز، قیمت هر لیتر بنزین در این‌گونه بازارها در هفته گذشته بیش از ۲ دلار (معادل ۵۷/ ۷ دلار برای هر گالن) بوده است. این درحالی است که تا چند هفته پیش، قیمت بازار سیاه این سوخت ۵/ ۱ دلار در هر لیتر بود و در سال‌های گذشته بسیار کمتر. همچنین معامله‌گران بنزین بازار سیاه در شهر غربی ماراکایبو برای یک بشکه ۲۰ لیتری بنزین ۵۰ دلار پیشنهاد می‌دهند. علاوه بر این، در بعضی نقاط دیگر شهروندان ونزوئلا ناچارند تا ۴ دلار برای هر لیتر پول بدهند.
این در شرایطی است که بررسی‌ها نشان می‌دهد هنگ‌کنگ گران‌ترین بنزین دنیا را دارد. بر اساس وب‌سایت شرکت رویال داچ شل، این شرکت بنزین بدون سرب را در هنگ‌کنگ پنج‌شنبه گذشته ۱۵/ ۲ دلار در هر لیتر به فروش رسانده است که تقریبا با قیمت فعلی بنزین در ونزوئلا برابری می‌کند. قیمت بنزین در بازارهای جهانی پس از سقوط قیمت نفت به دلیل مازاد عرضه ناشی از پاندمی کرونا به کمترین سطوح خود رسیده است. دیروز قیمت هر گالن بنزین در بازار آتی آمریکا حدود ۶۳ سنت معامله شد. با وجود این قیمت‌ها در بازار خرده‌فروشی بالاتر است. بر اساس گزارش رویترز به نقل از اداره اطلاعات انرژی آمریکا، قیمت بنزین در این کشور در هفته منتهی به ۲۰ آوریل به‌طور متوسط ۴۸ سنت در هر لیتر (۸۱/ ۱ دلار بر گالن) فروخته شده است. کمبود بنزین فعلی در ونزوئلا تحت تاثیر عوامل مختلفی به وجود آمده است. سوء‌مدیریت و فساد در شرکت نفت دولتی این کشور از جمله این عوامل است. علاوه بر این، سیاست فروش دستوری بنزین با قیمت خیلی پایین که این کشور را ارزان‌ترین کشور از این نظر برای سال‌ها کرده بود منجر به رونق گرفتن قاچاق این سوخت به کشور‌های همسایه و ایجاد بازار سیاه شده است. اما کاری‌ترین ضربه را تحریم‌های آمریکا به صنعت نفت این کشور وارد کرده است به‌طوری که این کشور حالا دیگر نمی‌تواند با زیرشاخه‌های شرکت روس نفت که صادرات نفت این کشور را به عهده داشت همکاری کند که منجر به توقف فروش رسمی نفت ونزوئلا شده است. این موضوع، واردات بنزین را نیز تحت تاثیر قرار داده. منابع مطلع به بلومبرگ گفته‌اند با وجود تحریم بودن واردات از سال گذشته، این کشور آخرین محموله وارداتی بنزین را اواخر فوریه دریافت کرده است و هیچ کشتی جدیدی از آن به بعد برای تحویل سوخت به این کشور وارد نشده. جول گوایدس، رئیس شرکت مشاوره‌ای IPD Latin America در این‌باره گفته است «اگر ونزوئلا محموله دیگری به زودی دریافت نکند، بحران بنزین در چند هفته آینده بدتر خواهد شد.»
با وجود این خبر خوب این است که به گفته رویترز، ونزوئلا جمعه گذشته یک محموله ۱۵۰ هزار بشکه‌ای بنزین دریافت کرده است. سه منبع آگاه گفته‌اند این محموله از شرکت Maroil Trading که مالکیت آن را فردی ونزوئلایی فعال در حوزه کشتیرانی به نام ویلمر‌روپرتی بر عهده دارد به این کشور رسیده است. روپرتی پیش از این در سال ۲۰۰۲ و در زمان رئیس‌جمهوری هوگو چاوز اقدام مشابهی را برای ونزوئلا انجام داده بود. در آن زمان اعتصاب کارکنان شرکت PDVSA منجر به کمبود بنزین شده بود. با این حال به گفته کارشناسان این محموله فقط به‌طور موقت می‌تواند از شدت بحران کم کند و این کشور که ظرفیت تولید ۳/ ۱ میلیون بشکه‌ای پالایشگاهی‌اش را به خاطر مشکلات تامین قطعه و نگهداری و مواد اولیه ناشی از تحریم‌ها از دست داده، کماکان با این بحران دست و پنجه نرم خواهد کرد. به گفته گوایدس، این کشور از نوامبر سال گذشته به همین دلیل نتوانسته بنزین تولید کند. در این میان، در روزهای اخیر رویترز و بلومبرگ در گزارش‌هایی ادعا کردند ایران با پروازهایی که هفته گذشته به ونزوئلا داشته مواد اولیه و قطعات پالایشگاهی برای تولید بنزین به همراه تکنسین‌های ایرانی به این کشور فرستاده است. همچنین این منابع اعلام کرده‌اند واردات بنزین از ایران گزینه در دست بررسی دو کشور است. هر چند ارلینگ روخاس، معاون وزارت نفت ونزوئلا در امور پالایش و پتروشیمی بخشی از این خبر (دریافت مواد اولیه پالایشی برای تولید بنزین) را تایید کرده و از ایران به این خاطر تشکر کرده، مقامات ایرانی به این خبر واکنشی نشان نداده‌اند.
استیصال مردم ونزوئلا به خاطر کمبود بنزین
کمبود و گرانی بنزین مردم این کشور آمریکای لاتین را به دردسر انداخته است. اوکتاویو سالوم، ۵۳ ساله، به رویترز گفته است او و دیگر بیماران کلیوی که به درمان دیالیز نیازمندند ۲۰ لیتر بنزین را به ارزش هر لیتر ۲ دلار از بازار سیاه برای پرستارانی خریده‌اند که به درمان آنها می‌پردازند تا بتوانند با تاکسی به کلینیک برسند. سالوم می‌گوید: «آنها به ما گفتند اگر ایاب و ذهاب آنها را تضمین نکنیم، نمی‌توانند ما را دیالیز کنند.» ماریا اینس اوردانتا نیز که استاد دانشگاه در ماراکایبو است گفته برای آنکه هر لحظه ممکن است پسرش دچار حمله آسمی شود، ناچار است باک ماشینش را همیشه پر نگه دارد. او می‌گوید: «به‌عنوان یک مادر مجرد مجبور هستم با معامله‌گرانی که جیبم را خالی می‌کنند مذاکره کنم تا فقط بتوانم بنزین بخرم.» یک کارگر به نام «فردی» که پیک یک شرکت بزرگ دارویی است به بلومبرگ گفت تنها راهی که می‌تواند موتورسیکلتش را پر از بنزین کند این است که به یک مامور محافظ پمپ بنزین ۲ دلار به ازای هر لیتر پول بدهد. او می‌گوید: «اگر کار نکنم نمی‌توانم برای خانواده‌ام غذا تهیه کنم.»
دنیای اقتصاد