2 سناریوی کوچکترین قطع سکه پس از حذف 4 صفر پول ملی

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران گزارش بررسی آثار گرد شدن احتمالی قیمتها ناشی از اصلاح پول ملی بر تورم را ارائه کرد.

در این گزارش آمده است: با تصویب طرح حذف چهار صفر از پول ملی در هیئت دولت، برخی افراد نگرانی هایی را از بابت احتمال افزایش تورم در اثر گرد کردن قیمتها پس از اجرای برنامه مذکور در جامعه، عنوان کرده اند.

در این رابطه به این موضوع اشاره شده که با تقسیم قیمتها و مقادیر پولی بر ١٠٠٠٠ و معرفی اضعاف پول با نسبت ١ به ١٠٠ نسبت به پول اصلی رقم حاصل در پاره ای از موارد بیش از 2 رقم اعشار را نشان خواهد داد که لازم است با استفاده از قاعده گرد کردن به 2 رقم اعشار تقلیل یابد تا امکان تسویه مبادلات با اضعاف پول فراهم شود، لذا این شبهه ایجاد شده که با گرد کردن قیمت ها، شاخص تورم افزایش خواهد یافت.

بانک مرکزی برای رفع نگرانی های به وجود آمده وظیفه خود می داند با اتکا به آمارهایی که از قیمت کالاها و خدمات در سبد مصرفی خانوار در اختیار دارد، موضوع را بررسی کرده و نتیجه را به اطلاع افکار عمومی برساند.

گزارش حاضر به بررسی آثار گرد کردن قیمت ٣٥٩ قلم کالا و خدمت موجود در سبد مصرفی خانوارهای شهر تهران پس از اجرای طرح حذف ٤ صفر از پول ملی می پردازد. شایان ذکر است نتایج و تحلیل های صورت گرفته براساس آمار تهران طبق شواهد موجود قابل تعمیم به کل جامعه است.

با این حال محاسبات در زمینه آمارهای کل کشور نیز در دست انجام می باشد که به محض آماده شدن، گزارش بر آن اساس بهنگام خواهد شد.

تغییرات شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در شهر تهران قبل و بعد از حذف صفر از پول ملی

در این گزارش طبق برآوردهای انجام شده توسط اداره آمار بانک مرکزی، نرخ رشد شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) در شهر تهران پس از اجرای برنامه حذف صفر و گرد شدن قیمت ها براساس آمارهای تیرماه سال ١٣٩٠ در 2 حالت به شرح زیر بررسی شده است:

1-سناریوی نزدیک به واقع- کوچکترین قطع سکه پس از حذف صفر معادل ١٠٠ ریال فعلی

سناریوی اول وضعیتی را توصیف می کند که در آن پس از اجرای برنامه اصلاح پولی، سکه معادل ١٠٠ ریال کنونی به عنوان کوچک ترین قطع سکه به جریان درآمده و قیمت کالاها و خدماتی که سه رقم آخر آن از ١٠٠ ریال فعلی کمتر باشد، به سمت بالا و معادل ١٠٠ ریال گرد خواهد شد.

البته متذکر می شود بر اساس مقرراتی که بانک مرکزی به اتکای قانون وضع خواهد کرد، ترتیبی می دهد که گرد کردن ارقام در کمترین حد ممکن اتفاق بیفتد.

راهکارهای گوناگونی در این خصوص می تواند مد نظر قرار گیرد از جمله:

1- تجدید نظر در تعداد محتویات یک کالا که در قالب یک بسته قابل ارائه است. به عنوان مثال چنانچه قیمت یک عدد آدامس ١٥٠ ریال باشد، برای پرهیز از گرد کردن قیمت ممکن است این الزام وضع شود که هر بسته آدامس حداقل حاوی دو عدد آدامس باشد تا نیازی به گرد کردن قیمت نباشد.

2- گرد کردن رقم نهایی تراکمی به جای گرد کردن یکایک ارقام: به عنوان مثال چنانچه مالیات غیر مستقیم هر بطری نوشابه ٥٠ ریال باشد در حالی که کوچک ترین سکه رایج در نظام جدید پولی معادل ١٠٠ ریال فعلی ارزش داشته باشد، ممکن است این الزام گذاشته شود که سرجمع تولیدات یک دوره زمانی معین ضرب در ٥٠ ریال شده و جمع تراکمی حاصل چنانچه مشمول اعشاری شد که برای آن سکه وجود ندارد، در آن صورت از قاعده گرد کردن اعداد استفاده شود.

مشخصا اگر تولید نوشابه یک کارخانه ١٠٠٠١ واحد به ازای یک هفته باشد و مالیات غیر مستقیم به ازای هر بطری نوشابه ٥٠ ریال باشد، اینطور نیست که
مالیات غیر مستقیم هر نوشابه به سمت ١٠٠ ریال گرد شده و معادل یک میلیون و صد ریال مالیات اخذ شود بلکه رقم ١٠٠٠١ بطری در ٥٠ ریال ضرب شده و عدد ٥٠٠٠٥٠ ریال مالیات غیر مستقیم به سمت بالا گرد می شود.

3- در موارد نادری که گرد کردن قیمت لازم می شود این طور نیست که همواره به سمت بالا باشد بلکه این الزام در مقررات می آید که قیمت منتهی به کمتر از ٥٠ ریال به سمت پایین و قیمت منتهی به ٥٠ ریال و بیشتر به سمت بالا گرد شود.

موارد فوق از باب مثال مطرح شد و اقدامات کنترلی که می توان به کار گرفت منحصر به این موارد نیست. اما حتی اگر هیچ یک از این اقدامات کنترلی هم به کار گرفته نشود و فرض شود تمامی قیمتهایی که به کمتر از ١٠٠ریال ختم می شوند به سمت بالا گرد شوند، در آن صورت طبق جدول زیر مشاهده می شود که شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی تغییر محسوسی نداشته و اصلاح پولی و گرد کردن قیمتها هیچ تاثیر معنی داری بر تورم نخواهد داشت.

بنابراین، با این فروض، اقتصاد کشور شاهد رشد تورم ناشی از پدیده گرد کردن قیمتها پیرو اجرای برنامه حذف صفر نخواهد بود.

سناریوی اول

معرفی کوچکترین سکه پس از حذف صفر معادل ١٠٠ ریال فعلی و گرد شدن قیمت کالاهایی که به ١٠٠ ریال ختم می شوند به بالا (در شهر تهران):

همان طور که اشاره شد سناریوی واقع بینانه نیز تا حدی افراطی است زیرا فرض کرده تمامی قیمت هایی که به ١٠٠ ریال ختم می شوند به بالا گرد خواهند شد، در حالی که به طور معمول طبق آنچه در سایر کشورها اتفاق افتاده و در ایران نیز در دستور کار قرار دارد، دستورالعمل گرد کردن قیمت ها به صورتی تنظیم خواهد شد که به عنوان مثال، براساس آن قیمت های کمتر از ٥٠ ریال به پایین و معادل صفر در نظر گرفته شده و قیمتهای ختم به ٥٠ ریال و بالاتر به سمت بالا گرد می شوند. لذا با توجه به اینکه در حد افراطی گرد کردن تاثیری بر رشد قیمت ها نخواهد داشت، بنابراین نتایج در حالت های واقع بینانه تر نیز مصداق خواهند داشت.

2- سناریوی بدبینانه - کوچک ترین قطع سکه پس از حذف صفر معادل ٥٠٠ ریال فعلی

در سناریوی دوم برآوردها در بدبینانه ترین شرایط و با این فرض صورت گرفته که پس از انجام برنامه اصلاح پولی سکه های معادل ٥٠٠ ریالی کنونی به عنوان کوچک ترین قطع سکه ضرب شده و به جریان درآید که به ناچار ارقام براساس قیمت کالاهایی که به ٥٠٠ ریال فعلی ختم میشوند، به بالا گرد خواهند شد.

در این صورت، تغییرات ماهانه و تغییر نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی در شهر تهران، هر یک معادل 0.1 درصد تغییر خواهد کرد که باز هم بسیار ناچیز است.

سناریوی دوم

معرفی کوچکترین سکه پس ازحذف صفر معادل ٥٠٠ ریال فعلی و گرد شدن قیمت کالاهایی که به ٥٠٠ ریال ختم می شوند به بالا (در شهر تهران ):

بنابراین مشاهده می شود که با حذف ٤ صفر از پول ملی، در حالت معمول که قطع سکه ها برای تسویه مبادلات مناسب بوده و قیمت ها براساس ارقام منتهی به ١٠٠ به بالا گرد می شوند، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (شاخص تورم) هیچ تغییر محسوسی نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل نخواهد داشت.

تنها در بدبینانه ترین حالت که کوچک ترین قطع سکه برای تسویه مبادلات خرد کافی نبوده و لذا قیمت کالاها و خدماتی که
به 500 ختم می شوند به بالا گرد شده و میزان تاثیر بسیار اندک و معادل 0.1 درصد است.

البته این حالت در عمل اتفاق نخواهد افتاد، زیرا در برنامه حذف صفر کوچک ترین قطع سکه معادل 100 ریال کنونی در نظر گرفته خواهد شد.

نتیجه گیری:

همانگونه که ملاحظه شد، نتایج نشان میدهد تاثیر گرد کردن ارقام به دلیل حذف ٤ صفر از پول ملی بر تورم بسیار ناچیز است. در واقع از آنجا که کوچک ترین قطع سکه معادل ١٠٠ ریال کنونی خواهد بود، حتی در حالت افراطی گرد کردن نیز اثرگذاری بر تورم محسوس نخواهد بود.

در این زمینه تنها در صورتی که کوچک ترین قطع سکه ٥٠٠ ریالی بوده و قیمت ها بر اساس آخرین 3 رقم ارقام بر مبنای ٥٠٠ ریال به بالا گرد شوند حداکثر اثری که بر افزایش قیمت کالاها و خدمات سبد مصرفی خانوار خواهد داشت فقط 0.1 درصد بوده و بسیار ناچیز است.

علاوه بر موارد فوق، هنگام تحلیل سبد کالاهایی که در محاسبه شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) مورد استفاده قرار می گیرد و تعداد آنها ٣٥٩ قلم کالا است، موارد زیر قابل تامل است:

• تعدادی از ٣٥٩ قلم کالاها و خدمات مورد پوشش مشمول قاعده گرد کردن می شوند.
• با ارائه راه حل هایی از قبیل فروش برخی کالاها و خدمات به صورت بسته های چندتایی برای اقلامی، می توان از افزایش قیمت ها بر اثر قاعده گرد کردن جلوگیری کرد.
• برای برخی دیگر از کالاها و خدمات میتوان تمهیداتی در نظر گرفت که قاعده گرد کردن بر واحد کالا انجام نگیرد بلکه سرجمع هزینه را شامل شود.

مانند:

• سوخت اتومبیل (بنزین، گاز طبیعی و گازوئیل)
• گاز مایع که به صورت عمده به فروش میرسد
• آب، برق، گاز، خدمات تلفن و اینترنت
• معاملات بورس
• مالیات
• نرخ ارز

همچنین قطع های اسکناس و سکه به گونه ای طراحی می شود که با ترکیب اسکناس و مسکوک عموم قیمت ها قابل تسویه باشد تا نیاز به گرد کردن قیمت کالاها و خدمات به حداقل برسد.

همین طور نهادهای نظارتی با کمک بانک مرکزی تدابیر خاصی از منظر تهیه دستورالعمل های ناظر بر گرد کردن ارقام و کنترل قیمت ها به کار خواهند بست که از سوء استفاده های احتمالی برای بالا بردن قیمت ها جلوگیری شود.

علاوه بر تدوین دستورالعمل گرد کردن قیمت ها، استفاده از برچسب های قیمتی به هر دو نوع پول قدیم و جدید به طور موازی از جمله اقدامات ثمربخشی است که امکان تطابق قیمت ها را برای مصرف کنندگان فراهم آورده و احتمال افزایش قیمت با سوء استفاده از ناآگاهی خریداران را منتفی خواهد کرد.

خبرگزاری مهر