مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش به بررسی وضعیت بازار کار ایران در زمستان ۱۳۹۸ پرداخت؛ این گزارش نشان می‌دهد نرخ بیکاری کاهش ۱.۷ درصدی نسبت به زمستان ۱۳۹۷ داشته است. با این حال از جمعیت ۳۲۷۰ هزار نفری بیکاران در زمستان ۱۳۹۷، ۳۵.۱ درصد موفق به یافتن شغل شده اند و مابقی یا همچنان بیکار مانده اند (۳۶.۸ درصد) و یا عمدتاً به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شده اند (۲۷.۹ درصد). نتایج محاسبات نشان می‌دهد در صورتی که این افراد دلسرد شده همچنان در بازار کار باقی می‌ماندند نرخ بیکاری در زمستان ۱۳۹۸ به جای ۱۰.۶ درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۱۳.۶ درصد می‌رسید.
همچنین رشد تعداد شاغلان نیز کاهش چشمگیری نسبت به سال‌های قبل داشته است. به طوری که در این فصل حدود ۵۲ هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است و این افزایش اشتغال در بخش خدمات و آن هم در مناطق شهری رخ داده است و در سایر بخش‌ها با کاهش تعداد شاغلان روبه رو بوده ایم.
در این شرایط تحمیل شوک پیش بینی نشده بیماری کرونا بر بازار کار کشور شرایط را بسیار بغرنج‌تر کرده است. با توجه به آنکه پرسشنامه‌های طرح نیروی کار مرکز آمار ایران در ماه میانی هر فصل تکمیل می‌شوند لذا وقایع رخ داده در بازار کار درنتیجه شیوع ویروس کرونا، خود را در آمارهای فصل زمستان نشان نمی‌دهد و برای ارزیابی دقیق آثار شیوع این ویروس باید منتظر انتشار آمارهای فصل بهار بود.
ساختار بازار کار کشور باعث شده تا اثر شیوع این بیماری بر بازار کار تشدید شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد بنگاه‌های کوچک با توجه به وابستگی بیشتر به منابع داخلی برای تأمین سرمایه در گردش و همچنین لزوم پرداخت هزینه‌های جاری با تواتر کوتاه مدت، در معرض آسیب‌های شدیدتر ناشی از شوک کرونا در کوتاه مدت هستند و در معرض خطر بیشتری قرار دارند. از مجموع ۲۳.۸ میلیون نفر افراد شاغل کل کشور در سال ۱۳۹۷، ۱۵.۴ میلیون نفر در بنگاه‌های کوچک (۱ تا ۴ نفر) شاغل بودند و درمجموع حدود ۶۵ درصد اشتغال کشور را همین بنگاه‌های کوچک تشکیل می‌دادند.
همچنین مشاغل غیررسمی بیش از مشاغل رسمی در معرض آسیب ناشی از شوک کرونا هستند. این در حالی است که ۶۰ درصد اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل میدهند و حتی سهم اشتغال غیررسمی در بسیاری از استان‌های کشور بالای ۷۰ درصد است.
از نگاه بخشی نیز بخش خدمات بیش از سایر بخش‌ها در معرض آسیب‌های ناشی از کرونا قرار دارد (به طور متوسط ۵۰ درصد اشتغال کشور مربوط به بخش خدمات است). همچنین آمارها نشان می‌دهد:
*حدود ۳۷ درصد از شاغلان بخش خدمات کارکن مستقل هستند.
*۵۰ درصد از شاغلان بخش خدمات دارای اشتغال غیررسمی بوده و بیمه نیستند.
*۵۷ درصد از اشتغال بخش خدمات برای بنگاه‌های دارای ۱ تا ۴ کارکن است و در بین شاغلان بخش خدمات بنگاه‌های ۱ تا ۴ نفر کارکن، شاغلان کارکن مستقل، بیشترین سهم (۶۳ درصد) را دارند و شاغلان مزد و حقوق بگیر بخش خصوصی، ۳۰ درصد آن را تشکیل میدهند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار کار ایران، عدم توازن منطقه‌ای در بین استان‌های کشور است به طوری که تفاوت نرخ بیکاری بین استانی تا حدود ۱۰ درصد می‌رسد. تفاوت نرخ بیکاری بین استانی در نرخ بیکاری زنان و جوانان تحصیلکرده به مراتب بیشتر است.
استان‌های محروم، در اشتغال غیررسمی، میزان اشتغال در بنگاه‌های زیر پنج نفر کارکن و وضعیت شغلی کارکن مستقل، سهم بسیار بالایی دارند و با توجه به آسیب پذیری شدید این نوع اشتغال از شیوع بیماری کرونا، برای جلوگیری از افزایش عدم توازن منطقه‌ای پیشنهاد می‌شود دولت سیاست‌های حمایتی ویژه ای- در چارچوب منابعی که برای مقابله با آثار اقتصادی شیوع بیماری کرونا تجهیز کرده است - برای این استان‌ها طراحی و اجرا کند.
همچنین به‌طور میانگین ۶۰ درصد از اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل میدهند به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۷، ۶۲ درصد زنان و ۵۹ درصد از مردان دارای مشاغل غیررسمی بوده اند.
همچنین ۸۱ درصد از شاغلان غیررسمی کشور مرد و در حدود ۱۹ درصد آن زنان بودند.
مهر