فرش دستباف در تمام دنیا با نام ایران شناخته می‌شود و تاثیر زیادی در اشتغال روستاییان مناطق محروم و زنان سرپرست خانواده دارد، اما در چند سال گذشته به دلیل تحریم‌ها صادرات آن با مشکلاتی روبه رو شده است.
در کنار تحریم‌های خارجی، مصوبات و تصمیماتی که از سوی مسئولان گرفته شده فشار تحریم‌ها را بر روی قالیبافان و صادر کنندگان فرش بیشتر کرده است.
به گفته صادرکنندگان فرش دستباف از زمان راه اندازی سامانه رفع تعهدات ارز از سوی بانک مرکزی صادرات با کندی مواجه شده است و بسیاری از بازرگانان دیگر تمایلی به صادرات فرش ندارند.
حذف بیمه قالیبافان یکی دیگر از مواردی است که شاغلان این بخش را برای ادامه کار بی رغبت کرده است.
براساس آمار در دوره سال های ۱۳۹۱-۱۳۸۳ صادرات فرش کاهش حدود ۶۰ درصدی را تجربه کرده و از ۵۳/ ۱۲۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۳ به ۵۱/ ۴۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۱ رسیده است.
براساس آمار مرکز ملی فرش ایران، آمریکا بزرگ‌ترین خریدار فرش ایران است و سال ۹۶، ۱۸۶۴۲۴۱ کیلو گرم فرش به ارزش ۱۲۵۶۴۲۳۲۸ دلار آمریکا صادر شده است که به گفته فرشته دستپاک رئیس مرکز ملی فرش ایران این رقم در سال ۹۸ به صفر رسیده است. آلمان در رتبه دوم خریدار فرش ایرانی قرار دارد.
متاسفانه از سال ۹۷ تحریم‌های آمریکا بر روی فرش دستباف ایرانی اعمال شد و صادرات آن را با کاهش روبه رو کرد.
کاهش صادرات فرش دستباف از سال ۹۸
بهرامی رئیس کمیسیون فرش دستباف، صنایع دستی و گردشگری اتاق تعاون ایران درباره وضعیت صادرات فرش دستباف گفت: صادرات فرش دستباف در سال ۹۸ حدود ۷۰ میلیون دلار بود و تا کنون این میزان کاهش صادرات در فرش دستباف شاهد نبودیم و سابقه نداشته است.
وی افزود: در طول سال‌های قبل در بدترین شرایط صادرات فرش از ۴۰۰ میلیون دلار کمتر نبود حتی در دوران جنگ و بعد از آن نیز صادرات فرش دستباف شرایط بهتری از سال ۹۸ داشت.
بهرامی در رابطه با دلایل کاهش صادرات فرش در سال ۹۸ گفت: دولت آمریکا بعد از صنعت موشکی کشور، فرش دستباف را تحریم کرده است.
وی افزود: بعد از تحریم آمریکا لازم بود دولت تمهیداتی را فراهم کند تا صادرات به کشورهای انجام شود، اما متاسفانه بانک مرکزی دستور العملی را به نام رفع تعهدات ارزی را ابلاغ کرد که این دستورالعمل سد و دست انداز بلندی برای صادرات فرش شد.
بهرامی بیان کرد: عدم حضور تجار خارجی در نمایشگاه‌های فرش و کاهش میل و رغبت بازرگانان به صادرات فرش با ابلاغ دستور العمل رفع تعهدات ارزی با عث کاهش صادرات فرش دستباف شده و روند کاهش صادرات تا امسال هم ادامه پیدا کرده است.
وی ادامه داد: در سال ۹۹ با شیوع کرونا بیشتر کارگاه‌ها فرش تعطیل شدند و نمایشگاه‌های فرش هم برگزار نشد و قیمت مواد اولیه به خصوص ابریشم و پشم به شدت افزایش پیدا کرده است و فرش‌های تولید نیز خریداری ندارد و پیش بینی می‌کنیم بدترین سال را در بازار فرش داشته باشیم.
بهرامی گفت: تولید فرش به گونه نیست که اگر کارگاهی تعطیل شود به آسانی بتوانیم آن را راه اندازی کنیم و اگر دار قالی از خانه‌ها جمع شود راه اندازی مجدد آن تقریبا محال است.
رئیس کمیسیون فرش دستباف، صنایع دستی و گردشگری اتاق تعاون ایران گفت: افرادی که از پشت دار قالی بلند می‌شوند به سراغ مشاغلی می‌روند که درآمد بیشتری داشته باشد.
بهرامی گفت: تسهیلاتی به قالیبافان پرداخت نمی‌شود بیمه آنها نیز حذف شده است و به نوعی مسئولان با تصمیم‌هایی که گرفتند آسیب‌هایی که تحریم‌ها ایجاد کرده را بیشتر کردند و رقابای خارجی بازار‌های جهانی از کشور ما گرفته اند.
وی بیان کرد: در سال‌های گذشته فرش ایران رتبه اول را در جهان داشت، اما سال گذشته به رتبه سوم نزول کردیم و امسال هم با روندی که وجود دارد به جایگاه پایین تری می‌رویم.
رئیس کمیسیون فرش دستباف، صنایع دستی و گردشگری اتاق تعاون ایران افزود: کشورهای پاکستان، مصر هند و ترکیه جایگاه بالاتری در تولید فرش در جهان نسبت به کشور ما پیدا کرده اند.
فرش پرچم دار هنر ایرانی
بهرامی درباره راه حل برون رفت از این رکود در صادرات فرش دستباف گفت: دولت آمریکا فرش دستباف ایران را را تحریم کرد، زیرا فرش پرچم هنری ایران محسوب می‌شود و تولید فرش دستباف مکمل توسعه کشاورزی و دامپروری محسوب می‌شود.
وی ادامه داد:در مقابل این تحریم دولت باید از تولید کنندگان از طریق بیمه، پرداخت تسهیلات کم بهره و حذف مالیات حمایت و راه صادرات آسان می‌کرد.
بهرامی بیان کرد: بانک مرکزی با مصوبه تهعدات ارزی راه صادرات را بسته است و اگر صادراتی رخ ندهد، تولیدی هم نداریم.
وی گفت: در حال حاضر بیش از نیمی از کارگاه‌های تولید فرش تعطیل شده اند. همان گونه که دولت از صنایع خودرو حمایت کرد می‌تواند از کارگاه‌های فرش هم حمایت کند.
وی افزود: از سال ۹۳ هیچ قالیبافی بیمه نمی‌شود و کسانی که بیمه بودند بیمه آنها حذف شده است که تمام این اقدامات ضد تولید است.
بهرامی بیان کرد: در سال جهش تولید و در زمان شیوع کرونا هیچ کمکی به کارگاه‌های قالبیافی داده نشد.
وی گفت: سال‌های قبل هزاران قالی ایرانی به خارج از کشور صادر شده است که در حال حاضر نیاز به ترمیم و رفو دارند و بازگردانندن این فرش‌ها به کشور و رفو آنها بیشترین ارزش افزوده را دارد، اما گمرک این اجازه را نمی‌دهد و در نهایت این فرش‌ها به کشور ترکیه برای رفو فرستاده می‌شود و اشتغال زیادی برای کشور ایجاد کرده است و ما با دست خودمان جلوی اشتغال و تولید گرفته ایم.
بهرامی افزود: فرش مهم‌ترین کالایی است که تمام جهان آن را با نام ایران می‌شناسد و با مصوباتی که دولت داشته است جلوی صادرات آن را گرفته ایم.
وی درخصوص راه اندازی سامانه فرش گفت: سامانه فرش ابتدای امسال شروع به کار کرد و خدماتی مانند تمدید کارت قالیبافی، تمدید بیمه قالیبافان و فروش فرش در آن در نظر گرفته شده است، اما متاسفانه گردش مالی در این سامانه انجام نمی‌شود و بیشتر سرمایه به سمت بازار طلا و دلار رفته است و برای کالای فرش دستباف هیچ تبلیغاتی انجام نمی‌شود.
بهرامی بیان کرد: فرش دستباف از سبد خانوار خارج شده است.
در شرایطی که صادرات نفت با مشکل رو به رو شده است دولت می تواند با ارائه تسهیلات و اعطای مشوق ها به قالیبافان، محصولاتی مانند فرش را جایگزین نفت کند.
باشگاه خبرنگاران جوان