گزارش سازمان حمایت از مزایا و معایب حذف سه صفر

در گزارش دفتر بررسی‌های اقتصادی سازمان حمایت از تاثیرات حذف صفرهای پول ملی بر تورم، آمده است: دستیابی به رفاه و نرخ رشد اقتصادی بالا همواره دغدغه ملت‌ها و دولت ها بوده است. بنابراین هر کشوری بنا به مزیت ها و منابعی که داشته مسیری را برای دستیابی به اهداف متعالی اقتصاد انتخاب نموده است. که یکی از اینها اجرای سیاست های پولی می باشد.

بر طبق نظریه مقداری، یک تناسب اساسی بین مقدار پول در جریان و سطح عمومی قیمتها وجود دارد. به این صورت که افزایش در مقدار پول در دسترس مردم یک کشور، باعث می‎گردد که مردم آن کشور، بیشتر خرج کنند و خرج بیشتر پول نیز باعث می‎گردد که درآمد سالانه کشور بالا رود. اما از آنجا که تولید ملی حقیقی ثابت است، لذا افزایش حجم پول در جامعه فقط بر سطح قیمت اثر گذاشته و موجب افزایش آن می‎شود.

در این گزارش می خوانیم: با افزایش تورم و ثبات تولید و سرعت گردش پول حتما باید حجم پول افزایش یابد. بنابراین در کشوری که از تورم بالا رنج می‎برد، افزایش ارزش پول در برابر دلار نمی‎تواند عاملی برای افزایش تولید قلمداد شود و در کوتاه مدت به علت اینکه حجم پول کاهش می‎یابد و در مقابل افزایش سرعت گردش پول نیز ثابت فرض می‎شود.
به نوعی با ثبات حجم تولید، کاهش قیمت‎ها پیش‎بینی می‎شود ولی در بلندمدت برای عدم پاسخگویی به تقاضا و افزایش سرعت گردش پول به ناچار افزایش قیمت را خواهیم داشت که دولت‎ها برای ایجاد توازن در معادله مذکور بایستی بر حجم پول ها بیفزایند که نتیجه آن افزایش مجدد تورم است. بنابراین می‎توان گفت در بلند مدت حذف صفرها نتیجه‎ای جز افزایش تورم نخواهد داشت.
دفتر بررسی های اقتصادی سازمان حمایت پیشنهاد داده است اصلاحات و زیرساخت های اقتصادی لازم قبل از اجرای طرح حذف صفر صورت گرفته باشد زیرا چنان که بیان شد کشورهای موفق عموما کشورهایی بودند که قبل از اقدام به حذف صفر، اصلاحات اقتصادی لازم را انجام داده بودند و در آخرین مرحله برای افزایش اعتماد و باور پذیری مردم، صفرها را از پول ملی حذف کردند.
سازمان حمایت در این گزارش به 13 مزیت حذف صفرها از پول ملی به شرح ذیل اشاره کرده است:

1- کاهش تورم

آنچه مسلم است حذف صفر از پول ملی تاثیرات چندانی بر تورم ندارد. مگر اینکه اصلاحات اقتصادی قبل از حذف صفر صورت گرفته باشد. اما در کوتاه مدت اختلاف نظرهایی بین صاحبنظران وجود دارد ولی آنچه به قطع می‌توان گفت این است که تاثیرات کوتاه مدت بر روی تورم و نقدینگی بیش از همه به نحوی اجرای طرح باز می‌گردد.

2- نقل و انتقال آسانتر پول و کاستن از مخاطرات آن در حجم کلان

سیستم‌های اقتصادی باید طوری باشد که مردم احساس راحتی و آسایش بیشتری در معاملات روزمره داشته باشند تا فعالیت‌های اقتصادی به سهولت بیشتری انجام شود به طوری که امروزه برای انجام معاملات نیاز به حجم زیادی از اسکناس‌هاست.

3 – صرفه‌جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس

طبق آمار ارائه شده در سال 1384 بیش از 8 میلیارد برگ اسکناس در کشور ما در جریان است که با توجه به جمعیت سرانه اسکناس در ایران 114 برگ است. این آمار در کشورهای پیشرفته 12 تا 14 برگ می‌باشد. بنابراین سرانه اسکناس در ایران نزدیک به 10 برابر کشورهای پیشرفته است که این امر باعث می‌شود پول بعضی از خواص خود (قابل حمل بودن) را از دست بدهد. بنابراین با توجه به هزینه‌های بسیاری بالایی که در چاپ اسکناس و اقتصاد تحمیل می‌کند عده‌ای معتقدند با حذف صفر و ارزشمند شدن پول ملی و هزینه‌های چاپ اسکناس به میزان زیادی صرفه‌جویی خواهد شد.

4- صرفه‌جویی در وقت نیروهای انسانی و هزینه‌های معاملاتی در مسایل مالی کشور

در حال حاضر بخش‌های حسابداری و مالی تمام موسسات برای انجام امور مالی با صفرهای زیادی در پول سرو کار دارند که با کاهش تعداد صفرها، هم در وقت و هم در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود.

5- اثرات مثبت روانی در جامعه (افزایش اعتماد مردم)

وقتی صفرها از پول حذف می شود مردم از لحاظ روانی احساس می‌کنند که پول کمتری را در معاملات روزمره هزینه می‌کنند.

6- مانع نفوذ ارزهای خارجی

با افزایش ارزش پول ملی اعتماد مردم به پول داخلی بیشتر می‌شود و کمتر از پول‌های خارجی دلار و یورو استفاده می‌کنند.

7- تقویت پول ملی و افزایش ارزش اسمی آن
حذف صفر باعث افزایش جایگاه پول ملی در حوزه بین‌المللی خواهد شد. به طور مثال در این حالت یک دلار آمریکابه جای ده هزار ریال، ده ریال معامله می‌شود. این در واقع همان ارزش اسمی پولی ملی است.

8- کاهش تورم موجب جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و حذف بیشتر سرمایه‌های خارجی خواهد شد، جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر موجب تسهیل روند رشد اقتصادی کشورها خواهد شد.

9 – سادگی در مبادلات و نگهداری ساده‌تر حساب‌ها ارقام، ترازنامه‌ها

مبادلات کنونی در دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی با صفرهای زیاد سر و کار دارد، صفرهایی که عملا حتی تلفظ هم نمی‌شوند اما در ترازنامه درجشان ضروری است.

10 – اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه

11- کاهش نیاز به استفاده از چک‌های بانکی به شکل بی‌رویه و غیرمنطقی

13- کاهش تسهیلات فعالیت دستگاه‌های خودپرداز

سازمان حمایت در ادامه این گزارش 6 عیب حذف صفرهای پول ملی را به شرح ذیل روایت کرده است:

1-هزینه سنگین جایگزینی اسکناس‌های جدید

یکی از مهمترین دلایلی که از سوی مخالفان طرح تغییر واحد پول کشور مطرح می‌شود. افزایش در هزینه‌های سنگین در نتیجه جایگزین اسکناس‌های جدید با قبلی است.

2- افزایش سطح عمومی قیمت‌ها

کارشناسان بانک می‌گویند: در این شرایط عده‌ای تلاش خواهند کرد تا در طول این فرآیند، قیمت کالای خود را افزایش داده و به این ترتیب برمبنای پول جدید کالاهای خود را با قیمت بالاتری ارزش‌گذاری کنند. عدم امکان نظارت بر بازارها در چنین شرایطی با توجه به پیچیدگی اجرای این تصمیم، باعث افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود.

3- ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم و تحمیل هزینه به فعالان اقتصاد با حذف صفر، در دفاتر و پایگاه‌های اطلاعاتی و صورت‌های مالی یک بی‌نظمی بین اطلاعات قبلی و جدید رخ می‌دهد که این امر موجب اتلاف وقت می‌شود از جمله اینکه مقایسه صورت‌های مالی و حساب‌های اقتصادی را مشکل می‌سازد.

4- عدم پذیرش افراد مسن

برخی کارشناسان معتقدند افراد مسن تا سال‌ها از قبول واحد پول جدید سرباز می‌زنند.

5- احتمال کاهش درآمدهای صادراتی

یکی از معایب این طرح کاهش درآمدهای صادراتی به دلیل افزایش پول ملی است.

6- خنثی بودن اجرای این طرح

بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف صفر در متغیرهای واقعی کاملا بی‌تاثیر است. آنها بیان می‌کنند پول تنها ضریب تبدیل کالا به واحد پول است و اثری روی سرمایه‌گذاری، اشتغال و تورم ندارد. در حالی که مهمترین هدف از حذف صفر و تغییر واحد پولی مهار تورم است.

پیشنهاد می‌‌شود قبل از اجرای سیاست صفرزدایی در کشور که می‌تواند به نتایج مثبت و خوبی منجر شود، باید اقدامات ذیل را انجام داد که برخی از آنها پیش ‌شرط بسیاری از فعالیت‌های اصلاحی به شرح ذیل است:

1)ایجاد فضای رقابتی و عمیق کردن بازارها
2) محدود کردن قدرت قیمت‌گذاری عوامل اقتصادی
3) انضباط و شفافیت در بودجه دولت و رفتار مالی دولت
4) اصلاح نظام مالیاتی و کاهش وابستگی اقتصاد کشور و بودجه دولت به درآمد نفت
5) محدود کردن فعالیت‌های نامولد و تثبیت نسبت مبادلات مرتبط و نامرتبط با تولید ناخالص داخلی
6) ایجاد نظام مدیریت اصلاح قیمت و نظارت بر تغییرات قیمت
7) نظارت بر اعطای اعتبار و بازدریافت وام‌های معوقه
8) انضباط پولی

این اقدامات پیش شرط بسیاری از اقدامات اصلاحی به شمار می‌روند و تا زمانی که در مورد آنها فکری نشود، نمی‌توان به موفقیت هر نوع اصلاحاتی امیدوار بود.