یحیی آل‌اسحاق اقتصاددان و وزیر اسبق بازرگانی در پاسخ به این سؤال که علاج تحریم مذاکره با غرب است یا قوی شدن اقتصاد، ابتدا به تعریف کوتاهی از تحریم پرداخت و اظهار داشت: تحریم عدم دسترسی به نیازهای کشور است که از سوی آمریکا و بدخواهان ایجاد شده است و این کشورها به‌خصوص آمریکا مانع دسترسی به نیازهایمان شده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه "برای کاهش اثرات تحریم در اقتصاد کشورمان باید بی‌نیاز از نیازها باشیم"، گفت: باید شرایط را به‌گونه‌ای مدیریت کرد که از طریق تکیه بر تولید داخلی نیازمان را تولید کنیم و یا نوع نیازمان را تغییر دهیم؛ به‌عبارت دقیق‌تر در برخی واحدهای تولیدی به موادی نیاز داریم که باید از خارج وارد شود ولی به‌دلیل تحریم‌ها با مشکل همراه شدیم در اینجا باید نوع نیاز را تغییر دهیم و با استفاده از مواد اولیه‌ای که در داخل کشور تولید می‌شوند، نیازمان را تأمین کنیم.
* از منابعی استفاده کنیم که تحت سلطه آمریکا نیست/ «تهدید مقابل تهدید» راهی برای مقابله با تحریم‌ها
این کارشناس اقتصادی همچنین تأکید کرد: در شرایط تحریم باید از منابعی استفاده کنیم که آمریکا به آنها سلطه ندارد و نمی‌تواند با اعمال قدرت، در دسترسی ایران به آن منابع محدودیت ایجاد کند؛ آمریکا برای اینکه در اعمال تحریم‌ها موفق باشد باید قدرت اعمال محدودیت در تمام حوزه‌ها و کشورها را داشته باشد ولی الآن می‌توانیم برخی از منابع مورد نیازمان را از کشورهایی که آمریکا سلطه‌ای بر آنها ندارد، تأمین کنیم؛ به‌عنوان می‌توانیم برخی از منابع مورد نیاز را از کشور چین که تحت سلطه آمریکا نیست، تأمین کنیم.
آل‌اسحاق در ادامه به بیان راهکارهای دیگری برای علاج تحریم پرداخت و گفت: زمانی که آمریکا ما را تهدید می‌کند باید با استفاده از امکانات‌مان ما نیز مقابل تهدیدهای آمریکا، تهدیدی داشته باشیم.
* روحیۀ واداده نمی‌تواند مقابل تحریم‌ها ایستادگی کند
وزیر اسبق بازرگانی داشتن روحیه فعال را نکته‌ای مهم در جریان مقابله با تحریم‌ها دانست و تأکید کرد: بهترین دفاع در برخی موارد، حمله عقلایی است؛ روحیه واداده و منفعل نمی‌تواند مقابل تحریم‌ها ایستادگی کند درحالی که باید مقابل برخی از حمله‌ها حمله عقلایی داشت.
وی ادامه داد: برای رسیدن به اهداف اول باید توکل بر خدا و اعتقاد بر حمایت‌های الهی داشته باشیم کما اینکه در بحران‌های 40 سال اخیر نیز همواره دست خدا دیده شده است و الآن هم باید برای عبور از بحران، عزم و اراده و باور انقلابی داشته باشیم، در همین راستا ضروری است که اعتماد مردم و مدیریت کشور بیشتر از قبل شود. در سال‌های جنگ تحمیلی اعتماد مردم به مسئولان کشور کمک کرد تا از بحران‌های جنگ عبور کنیم بنابراین باید اتحاد بین همه آحاد و سرمایه‌های اجتماعی به‌عنوان اولویت کشور باشد.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق در ادامه به ایجاد آرامش در جامعه به‌منظور بالا بردن توان مقاومت و تاب‌آوری اشاره کرد و گفت: باید رفع نیازهای اساسی جامعه به‌ویژه طبقه متوسط به پایین در اولویت باشد. نیازهای اساسی این طبقه نیز در 5 حوزه تقسیم شده است که باید برای ایجاد مقاومت و تاب‌آوری مقابل تحریم‌ها تقویت شود.
* افزایش تاب‌آوری مردم مقابل تحریم با تقویت 5 حوزه/ نیازهای مردم تأمین شود
آل‌اسحاق در تشریح نیازهای اساسی طبقه متوسط جامعه که برای افزایش تاب‌آوری باید تقویت شوند، تصریح کرد: معیشت، اجاره منزل، پوشاک، بهداشت و آموزش مردم جزو نیازهای اساسی این طبقه است که 75 درصد از هزینه‌های این خانوارها را تشکیل می‌دهد، به همین دلیل برای تاب‌آوری جامعه باید تأمین این 5 حوزه در اولویت باشد.
وی با بیان اینکه برای تأمین کالاهای اساسی و دارو به 7-8 میلیارد دلار نیاز داریم، افزود: در بخش مسکن نیز سالانه به یک میلیون مسکن نیاز داریم که می توانیم از طریق تکمیل پروژه های نیمه تمام مسکن با کمک از نهادهای حمایتی و دولتی بخشی از نیاز این گروه از جامعه به مسکن را تأمین کنیم.
این فعال اقتصادی در خصوص تأمین نیاز پوشاک طبقه متوسط جامعه به اهمیت تقویت صنعت نساجی در کشور اشاره و اضافه کرد: واحدهای نساجی در کشور عمدتا بیکار هستند با فعال کردن این بخش نیاز پوشاک طبقه متوسط را تامین کرد ضمن اینکه در حوزه بهداشت نیز قبلا زمینه سازی هایی انجام شده است؛ اگر این 5 حوزه در اولویت قرار گیرد و نیازهای طبقه متوسط جامعه تامین شود این گروه برای مقابله با تحریم مقاوم می شوند.
وی اضافه کرد: البته باید به واحدهای کوچک تولیدی نیز توجه جدی صورت گیرد چرا که 94 درصد واحدهای تولیدی شامل واحدهای کوچک و متوسط می شوند که هم اکنون در تامین مواد اولیه، بدهی به نظام بانکی بیمه و مالیات مشکلاتی را دارند. اگر از این واحدها حمایت شود تاب اوری بخش تولیدی نیز افزایش می یابد. البته تا امروز صحبتهای زیادی برای حمایت از این بخش شده ولی اقدام جدی صورت نگرفته است.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق با تاکید براینکه هرچقدر ارامش مردم بیشتر باشد توان مقاومت و تاب آوری در مقابل تحریم ها بالا می رود، گفت: بنابراین باید برای مقابله با تحریم به تقویت بخش متوسط جامعه و واحدهای کوچک و متوسط توجه جدی داشته باشیم.
* مدیران باید ریسک پذیر باشند/ راه‌های جدید را امتحان کنید
آل اسحاق به استفاده از تجربیات 40 سال گذشته برای عبور از تحریم ها اشاره و تصریح کرد: در گذشته بحران های سخت تری داشتیم که توانستیم از آنها عبور کنیم. در زمانی که بنده وزیر بودم برای تامین 10 هزار قلم کالا فقط سه میلیارد دلار ارز داشتیم آن هم یا یوزانس 6 ماهه درح الیکه فقط خسارت جنگ هزار میلیارد دلار بود.
وی ادامه داد: بهره گیری از راه های غیرنرمال با افزایش روحیه ریسک پذیری از دیگر محورهایی است که در شرایط تحریمی باید در دستور کار باشد چرا که همیشه یا همواره راه های عادی جواب نمی دهد و باید از راه های غیرمعمول و پرریسک استفاده کرد؛ مدیران باید ریسک کنند و جرات تصمیم گیری داشته باشند هرچند ممکن است تصمیمشان اشتباه باشد ولی باید تبعات این تصمیمات از سوی نظام تصمیم گیری پذیرفته شود.
آل اسحاق با تاکید براینکه در زمان مدیریت بحران باید مدیران ریسک پذیر و باجرات در راس باشند، تصریح کرد: در شرایط تحریم و تهدیدهای خارجی قبول ریسک هزینه مدیریت در فضای نامتعادل که همراه با تهدید خارجی است از طریق جرات دادن منطقی به مدیران و تفکیک از مدیران واداده باید اولویت باشد؛ در شرایط ویژه باید مدیرانی داشته باشیم که علاوه بر علم و دانش و تجربه و تعهد به انقلاب باید جرات تصمیم گیری داشته باشند.
* برخورد جدی با نفوذی‌ها/ زالو‌هایی که سودشان «آشفتگی» بازارهاست
وزیر اسبق بازرگانی در ضرورت برخورد با عوامل نفوذی و فرصت طلب تاکید کرد و گفت: همواره برخی مهره های داخلی دشمنان با فرصت طلبی از بحران ها سعی می کنند به تشدید بحران دامن بزنند؛ به عنوان نمونه در حوزه ارز عده ای در حال سواستفاده از شرایط آشفته بازار هستند و سودشان هم اتفاقا از همین آشفتگی بازار بدست می اورند. درحالیکه باید با انها برخورد جدی صورت گیرد.
آل اسحاق تصریح کرد: عده ای مثل زالو افتاده اند و از شرایط نامتعادل سوءاستفاده می کنند و حفظ این شرایط برایشان سودمند است درحالی که اگر توزیع و تولید ساماندهی شود اینها سود نمی برند. بنابراین باید به صورت جدی و قاطع با ذی نفعان سودجو و فرصت طلب برخورد شود.
وی در ادامه به تغییر فضای مدیریتی اشاره و تصریح کرد: فضای مدیریتی باید ترکیبی از پیشکسوتان باتجربه و نیروهای جوان باشد. چرا که باید از تجربیات و ارتباطات افرادی که در بحران های قبلی حضور داشتند در کنار علم و دانش نیروی جوان استفاده کرد.
* عبور از بحران‌های ارزی با هماهنگی 3 دستگاه/ نقدینگی باید به تولید برود
این کارشناس اقتصادی همچنین به ایجاد هماهنگی و وحدت نظر و عمل مدیریت صحیح بین راهبردهای سیاست های مالی پولی و ارزی و راهبردها و سیاستهای بازرگانی داخلی و خارجی تاکید کرد و افزود: به عنوان نمونه در بحران ارزی و همزمان با کاهش ارزش پول ملی یکی از دلایل مسائل امنیتی است اما در حوزه اقتصادی نوسان نرخ ارز تابع عرضه و تقاضا است؛ تقاضا از سیاست خارجی کشور در حوزه بازرگانی وجود دارد.
آل اسحاق افزود: اگر همخوانی بین وزارت صنعت بانک مرکزی و وزارت خارجه در حوزه تجارت خارجی و صادرات و واردات به صورت عملی و نظری و مدیریتی وجود داشته باشد بسیاری از مشکلات در این حوزه تمام می شود.
وی همچنین به هدایت نقدینگی جامعه، تسهیلات نظام بانکی و بازار سرمایه به سمت تولید و تامین نقدینگی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط اشاره کرد و افزود: حجم نقدینگی با تولید ناخالص داخلی هماهنگ نیست، درحالیکه تولید ناخالص داخلی 17 درصد کاهش داشته رشد نقدینگی بیش از 30 درصد بوده که عدم هماهنگ بین این دو شاخص باعث ایجاد تورم می شود.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق تاکید کرد: نقدینگی هم اکنون دو هزارو 700 میلیارد تومان است که تا پایان سال به سه هزار میلیارد تومان خواهد رسید. اما اگر هدایت نقدینگی جامعه نظام بانکی و بورس به سمت تولید و تسهیل نقدینگی واحدهای تولیدی به ویژه کوچک و متوسط برود اثرات مطلوب آن را در رشد اقتصادی خواهیم دید.
* اقتصاد مقاومتی راه نجات اقتصاد است/ برخی مدیران باور ندارند
وی به اصلاح عملی فضای کسب و کار در اسرع وقت تاکید کرد و گفت: باید بروکراسی و نامه نگاری های اضافی حذف شود و شفاف سازی صورت گیرد ضمن ایکه قواعد غیرضرور و مزاحم به صورت جدی و سریع حذف گردند.
وزیر اسبق بازرگانی عمل به 24 بند اقتصاد مقاومتی را به عنوان راه نجات اقتصاد کشور دانست و ادامه داد: تقریبا تمام مسئولان و اقتصاددانان قبول کرده اند که راه نجات اقتصاد کشور از این 24 بند می گذرد ولی عده ای که علم دارند به ان باور ندارند و مانع از عمل گرایی اقتصاد مقاومتی شده اند درحالی که باید به صورت جهادی مدیران نسبت به عمل به بنهای اقتصاد مقاومتی عمل کنند.
* استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای/ توان تعامل 300 میلیاردی با 15 کشور همسایه داریم
آل اسحاق به استفاده از ظرفیت های موجود در بین کشورهای منطقه به عنوان راه علاجی برای تحریم ها اشاره کرد و افزود: هم اکنون ما در بین همسایگان 15 کشور مستقیم داریم که با یکدیگر 1200 میلیارد دلار صادرات و واردات دارند از این میزان می توانیم حدود 300 میلیارد دلار مراودات مالی داشته باشیم ولی هم اکنون حجم صادرات وارداتمان با این کشورها بیشتر از 25-26 میلیارد دلار نیست درحالی که می توانیم با مذاکره و تعاملات مستقیم از 300 میلیارد دلار مراودات مالی استفاده کنیم چرا که هم حاب منطقه هستیم و هم دروازه طلایی برای صادرات و واردات 15 کشور، بنابراین باید از این ظرفیت به عنوان راهی برای مقابله با تحریم ها استفاده کرد.
* اقتصاد نباید حزبی و قبیله‌ای اداره شود/ از ظرفیت 10 ماهه پایان دولت استفاده کنید
وی به خارج کردن اقتصاد از فضای سیاسی حزبی و قبیله ای و تدوین و اجرای تدابیر اقتصادی براساس شاخصهای اقتصادی تاکید کرد و افزود: هم اکنون اقتصاد ما سیاست زده است درحالی که اقتصاد شاخصهای خودش را دارد و نباید فضای اقتصادی را با سیاست قاطی کرد؛ اگر بخواهیم با نگاه سیاسی به موضوعات نگاه کنیم باید در 10 ماه باقیمانده از عمر دولت فعلی فقط شاهد دعوا بین مجلس و نهادهای دیگر باشیم درحالیکه در ده ماه باقیمانده باید تعامل با دولت برای حل مشکلات به حداکثر برسد.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: هم اکنون می توانیم با دولت در سایه از فرصت 10 ماهه برای حل مشکلات استفاده کنیم تا وقتی دولت جدید مسئولیت را برعهده گرفت سریع نسبت به حل مشکلات اقدام کند و نباید به حاشیه سازی و اختلاف نظرهای سیاسی دامن زد.
تسنیم