اوایل خرداد سال ۹۸ بود که هیئت دولت در دستور کاری، واگذاری سهام خود در ۶ پالایشگاه را به تصویب رساند؛ البته به جز شرکت‌های پالایشی، واگذاری سهام خودروسازها و بانک‌ها نیز در این مصوبه قید شد. دولت برای واگذاری سهام خود در بانک‌ها و شرکت‌های پالایشی، دو راهکار پیش رو داشت که یکی از آنها واگذاری سهام به صورت بلوکی و دیگری عرضه سهام خود به صورت صندوق‌های ETF بود.
۲۰ فروردین سال جاری، هیئت دولت به پیشنهاد وزارت اقتصاد و امور دارایی رأی مثبت داد؛ بر این اساس مقرر شد صندوق سرمایه‌گذاری قابله معامله واسطه‌گری‌های مالی (ETF) اول که به دارا یکم معروف شده است، متشکل از باقیمانده سهام دولت در چند بانک و بیمه توسط وزارت اقتصاد تشکیل و سهام آن در بورس عرضه شود.
همچنین مقرر شد صندوق سرمایه گذاری قابل معامله واسطه گری مالی (ETF) دوم که به دارا دوم مشهور شده است، متشکل از باقیمانده سهام دولت در چهار پالایشگاه تهران، تبریز، بندرعباس و اصفهان نیز توسط وزارت نفت تشکیل و سهام صندوق در بورس عرضه شود.
دولت برای ETF سوم نیز برنامه دارد و قرار است صندوق دارا سوم متشکل از سهام دولت در ایران خودرو، سایپا، ملی مس، و ملی فولاد نیز توسط وزارت صمت تشکیل و در بورس عرضه شود.
چشم بازار به پالایشی‌ها
پس از عرضه دارا یکم در تیر ماه، آماده سازی صندوق دارا دوم یا ETF پالایشی هم به گوش رسید. با جدی شدن این واگذاری، سازمان خصوصی سازی از عرضه صندوق ETF پالایشی در شهریورماه خبر داد. با اعلام این خبر، پالایشی‌ها تبدیل به لیدر بازار بورس شدند و بیشترین حجم از ورود پول حقیقی به سهام مربوط به سهام پالایشگاه‌ها شد.
تحلیل رایج کارشناسان درباره سهام پالایشی روی این موضوع متمرکز بود که دولت به دلیل تأمین نیازهای مالی خود، سهام این پالایشگاه‌ها را با قیمتی بالاتر از ارزش فعلی به فروش خواهد رساند و این به معنای حمایت جدی دولت از افزایش قیمت سهام این شرکت‌هاست.
از آنجاکه تخفیف قیمتی برای مردم ۲۰ درصد میانگین قیمتی یک ماهه سهام پالایشی بود، بیشتر تحلیلگران از افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها طی چند هفته آینده خبر می‌دادند تا دولت درآمد بیشتری کسب کند. با چنین تحلیلی که با اقبال سهامداران به سهام پالایشگاه‌ها مواجه شد، پالایشی‌ها در تیررس خرید قرار گرفتند و هرچه که حقوقی‌ها سهام این شرکت‌ها را به فروش می‌رساندند، حقیقی‌ها خریدار بودند.
نگاهی به روند قیمتی سهام
یکی از دلایل اصلی اقبال مردم به نمادهای پالایشی، رشد خیره کننده این سهام‌ها بود، حتی در روزهایی که قیمت جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی منفی بود، این رشد ادامه داشت. بطور میانگین، پالایشی‌ها از ابتدای امسال تا به امروز، با رشد حدود ۵۰۰ درصدی سهام خود مواجه بوده اند. در تاریخ ۵ فروردین ۹۹ قیمت هر سهم پالایشگاه اصفهان ۵۲۷ تومان بود که در پایان معاملات روز چهارشنبه هفته گذشته روی عدد ۴ هزار و ۶۵۲ تومان ایستاد.
پالایشگاه تهران هم در نخستین روز کاری سال ۹۹ به قیمت ۶۹۸ تومان معامله شد و قیمت پایانی روز چهارشنبه هفته قبل آن ۴ هزار و ۶۵۲ تومان شد. پالایشگاه بندرعباس هم در تاریخ ۵ فروردین سال جاری، برای هر سهم خود عدد ۹۲۴ تومان را دید که هم اکنون قیمت پایانی آن، ۵ هزار و ۱۲۵ تومان است.
پالایشگاه تبریز نیز چنین شرایطی دارد؛ قیمت این سهم در نخستین روز کاری سال جاری ۱,۵۱۰ تومان بود که آخرین رقم ثبت شده برای آن در روز چهارشنبه ۵ هزار و ۶۴۰ تومان ثبت شد. این روند به خوبی نشان می‌دهد پالایشی‌ها طی ۵ ماه اخیر، رشد بسیار خوبی داشته‌اند و همواره از نمادهای پربازدید بازار سرمایه بودند.
ارزش بازاری پالایشگاه‌ها
خرداد سال گذشته، ارزش پالایشگاه اصفهان ۲۰ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان، پالایشگاه تبریز ۹.۲ هزار میلیارد تومان، پالایشگاه بندرعباس ۲۰ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان و پالایشگاه تهران ۱۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بود که در مرداد ۹۹ با رشد بی نظیری مواجه شده‌اند.
پالایشگاه اصفهان هم با افزایش ۲۱۶ هزار میلیارد تومانی ارزش بازارش، به رقم ۲۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است؛ پالایشگاه تهران هم با پرشی ۱۸۶ هزار میلیارد تومانی نسبت به سال گذشته به عدد ۲۰۴ هزار میلیارد تومان دست یافته است.
ارزش بازار پالایشگاه بندرعباس هم به رقم ۱۴۷ هزار میلیارد تومان و شرکت پالایش نفت تبریز هم به ۵۶ هزار و ۴۰۰ میلیاردتومان رسیده است. این افزایش به معنای درآمد بیشتر دولت در واگذاری سهام خود در این پالایشگاه‌هاست که نسبت به سال گذشته حدوداً ۸ برابر شده است.
ارزش و میزان سهام دولتی
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به نمایندگی از دولت، بخشی از سهام شرکت‌های پالایشی را در دست دارد. سهم این شرکت دولتی در پالایشگاه اصفهان ۱۳.۷۵ درصد معادل ۷ میلیارد سهم، پالایشگاه تهران ۱۵.۸۵ درصد معادل ۷ میلیارد سهم، پالایشگاه بندرعباس ۱۶.۶۶ درصد معادل ۵ میلیارد سهم و پالایشگاه تبریز ۱۶.۱۴ درصد معادل ۲ میلیارد سهم است.
از نظر ارزشی، سهام پالایشگاه‌های تهران و اصفهان از ارزش بیشتری برای دولت برخوردار است و شاید بتوان یکی از دلایل علاقه حقیقی‌ها به این دو شرکت را همین موضوع دانست. نگاهی به ارزش بازار و محاسبه سهم دولت از ارزش بازار این شرکت‌ها نشان می‌دهد که در صورت واگذاری سهام این شرکت‌ها (بدون محاسبه تخفیف ۲۰ درصدی)، دولت بیش از ۹۸ هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌کند.
این در حالی است که صبح روز دوشنبه هفته گذشته، سازمان خصوصی سازی رسماً موضع پیشین خود را نقض و اعلام کرد سهام سه پالایشگاه تهران، اصفهان و بندرعباس با قیمت‌های پایه حدود ۶ هزار تومان از طریق بلوکی واگذار می‌کند.
این خبر منجر به ریزش شدید بازار سرمایه و سقوط نمادهای پالایشی شد که به به سایرنمادهای غیر هم گروه نیز تسری یافت تا بورس با یک شوک بزرگ مواجه شود. در نهایت پس از دو روز اعلام شد عرضه بلوکی لغو و سهام دولتی شرکت‌های پالایشی در قالب صندوق دوم واگذار می‌شوند. اما اگر واگذاری سهام دولتی این پالایشگاه‌ها به صورت بلوکی انجام می‌شد، به شرط موفقیت آمیز بودن آن، تنها ۱۱۳ هزار میلیارد تومان از واگذاری سهام خود در سه پالایشگاه تهران، اصفهان و بندرعباس درآمد به دست می‌آورد که سهم پالایشگاه بندرعباس ۳۰ هزار میلیارد تومان، پالایشگاه تهران ۴۱ هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان و شرکت پالایش نفت اصفهان ۴۱ هزار و ۴۳۰ میلیارد تومان می‌شد.
اگر دولت در بهار سال گذشته سهام این چهار پالایشگاه را به واگذار می‌کرد کمتر از ۱۲ هزار میلیارد تومان درآمد کسب می‌کرد که اکنون با توجه به رشد بازاری این شرکت‌ها، درآمدی حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان کسب می‌کند که البته این رقم با توجه به تغییرات قیمتی سهام طی روزهای آینده ممکن است کاهش یا افزایش یابد، اما به نظر می‌رسد کف این درآمد برای دولت در صورت مثبت بودن سهام پالایشی و کسر ۲۰ درصد از قیمت میانگین یک ماهه تا روز پذیره نویسی، ۹۰ هزار میلیارد تومان باشد.
مهر