اگرچه که با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس، کشور ایران از واردات بنزین خودکفا شده است، اما رشد مصرف سوخت به‌خصوص بنزین در پی پیشرفت اقتصادی از مسیر رونق تولید گریزناپذیر است. از آنجا که رشد مصرف بنزین در کشور ایران سریع‌تر از سایر سوخت‌ها بوده و پالایشگاه‌ها علاوه بر بنزین، فرآورده‌های دیگری هم تولید می‌کنند، لذا تأمین تقاضای بنزین به جز احداث پالایشگاه که نیاز به زمان و سرمایه زیادی دارد، از مسیرهایی دیگری هم ممکن است.
مصوبه اخیر شورای اقتصاد که قرار است بر اساس آن حدود ۱.۵ میلیون خودرو دوگانه‌سوز شوند، از مصرف ۱۸ میلیون لیتر بنزین در آینده جلوگیری خواهد کرد. در واقع این طرح ۵۶۴ میلیون دلاری از هزینه تأسیس یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای به ارزش ۶ میلیارد دلار جلوگیری کرده است، اجرای چنین طرح‌هایی که مبتنی بر مدیریت تقاضا و تأمین امنیت انرژی هستند در شرایط فعلی کشوربه‌صرفه و حتی ضروری است.
عباس ملکی- عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف در این رابطه گفت: انرژی یکی از پیشران‌های مهم در حرکت به سمت افزایش تولید است زیرا که هر محصول یا خدمتی از ترکیب سرمایه، فناوری، نیروی انسانی و انرژی حاصل می‌شود. یکی از محل‌های مهم مصرف انرژی در کشور ایران، بخش حمل و نقل است که این بخش نیز متأثر از رشد بخش تولید، از دو حیث توسعه پیدا خواهد کرد؛ یکی رشد حمل و نقل کالا و بار و دیگری رشد حمل و نقل رفاهی و مسافری.
وی با بیان اینکه تأمین انرژی بخش حمل و نقل عمدتا از طریق سوخت‌های مایع انجام می‌گیرد که با توجه به قیمت‌های یارانه‌ای آنها در ایران، هزینه زیادی به دولت تحمیل کرده و آلودگی هوا را نیز در پی می‌آورد، اظهار کرد: ضمن اینکه فشار تقاضا برای تأمین یک سوخت به‌خصوص، منجر به واردات سوخت و خروج ارز از کشور می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف افزود: نمونه مشهود آن واردات ۱۰ میلیارد لیتر بنزین در سال ۱۳۸۵ برای تأمین سوخت ناوگان سبک کشور بود. در کنار سیاست‌های قیمتی و اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، ایجاد یک سوخت جایگزین به نام سی ان جی یا همان گاز فشرده، راهکار ویژه‌ای بود که برای مهار رشد تقاضای سوخت مایع، تنوع بخشی به سبدسوخت و امنیت انرژی در کشور اجرا شد.
ملکی تصریح کرد: مطالعات روی سی ان جی از سال ۱۳۷۹ در ایران آغاز شده و این سوخت به عنوان یک سوخت جایگزین از سال ۱۳۸۴ به طور جدی وارد سبد سوخت کشور شد.
وی با تاکید بر اینکه ورود سی ان جی باعث تنوع در سبد سوخت کشور شده که انعطاف‌پذیری خوبی به مدیریت تأمین سوخت کشور می‌دهد گفت: به عنوان نمونه خودروهای مختلف با کاربری‌های گوناگون می‌توانند برای مصارف خود از سوخت‌های با ویژگی‌های متفاوتی بهره ببرند و از همین رو بسیاری از خودروهای خدماتی دوگانه‌سوز شدند. همچنین در زمان افزایش قیمت جهانی فرآورده‌های نفتی میتوان کمی از فشار تقاضای داخلی برای سوخت‌های مایع کاست و جای آن را با سی ان جی پر کرد تا فرصت کسب درآمد بیشتر برای صادرات فرآورده از دست نرود.
در مقاطعی که تقاضای داخلی بیشتر از عرضه رشد می‌کند و به بخش عرضه زمان کافی برای پاسخگویی نمی‌دهد، یک سوخت جایگزین با منبعی غیر از منابع متعارف می‌تواند تنظیم‌کننده عرضه و تقاضا باشد. چنانچه سی ان جی توانست واردات بنزین را تا حد بسیار خوبی کم کرده و با وجود این سوخت و جایگزینی بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب از آن با بنزین، کشور در سال ۱۳۹۸ به صادرکننده فرآورده‌های مایع تبدیل شده است.
همچنین محمد جواد ساکت- کارشناس ارشد حوزه انرژی با بیان اینکه توسعه صنعت سی ان جی برای جایگزینی بیشتر این سوخت با بنزین نسبت به ساخت چنین پالایشگاه‌هایی دارای مزایایی گوناگونی است، گفت: یکی از این مزایا سرمایه‌گذاری است، ساخت یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در روز مطابق با مفروضات مد نظر ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی پتروپالایشگاه‌ها، حدود ۴.۵ تا ۷.۵ میلیارد دلار سرمایه لازم دارد.
وی افزود: در حالی که صنعت سی ان جی با صرف سرمایه۳ میلیارد دلاری توسعه یافت و بیش از ۵۰ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی تا کنون داشته است. ذکر این نکته ضروری است که توسعه صنعت سی ان جی از طریق سرمایه‌های خرد صورت می‌گیرد اما صنعت پالایش نیاز به سرمایه‌های عظیم و تجمیع‌شده دارد.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه دانش بومی یکی دیگر از مزایای این طرح به شمار می رود، اظهار کرد: صنعت سی ان جی در کشور تقریبا به طور کامل بومی شده و صنایع مخزن‌سازی، کیت‌سازی، کمپرسورسازی، قطعه‌سازی و حتی موتورهای پایه‌گازسوز را به وجود آورده و گسترش داده است. این در حالیست که صنعت پالایش در ایران کاملا بومی نشده وبرای ساخت یک پالایشگاه می‌بایست مقدار بسیار زیادی ارز از کشور خارج شود.
علاوه بر این اشتغال‌زایی صنعت سی ان جی نسبت به پالایشگاه بیشتر است و از طرفی افراد در هر منطقه از ایران می‌توانند با احداث یک کارگاه یا جایگاه به این صنعت بپیوندند در حالی که پالایشگاه، در یک نقطه متمرکز بوده و اشتغال‌زایی آن اغلب برای یک منطقه به‌خصوص است.
از سوی دیگر با تبدیل خودروهای بنزین‌سوز به دوگانه‌سوز علاوه بر اینکه یارانه بنزین که به دولت تحمیل شده کاهش می‌یابد، صاحبان خودرو نیز از این امر منتفع می‌شوند. زیرا هزینه پیمایش با سوخت سی ان جی کمتر از بنزین است. لذا هر چه رانندگان بیشتر از سی ان جی در برابر بنزین استفاده کنند، در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرده‌اند.
این کارشناس ارشد در این باره معتقد است: در کنار همه این موارد صنعت سی ان جی توانسته است که در کاهش آلایندگی هوا نقش مفیدی داشته باشد و جایگزین سوخت‌های مایع آلاینده بشود به ویژه در سال‌هایی که سطح استاندارد سوخت پایین‌تر از یورو۴ بود. از طرفی صنعت سی ان جی با تعاملی سازنده باصنعت خودروسازی، آن را به سمت تطابق با خود وادار کرد و از این تعامل بود که ابتکار موتورها و خودروهای پایه‌گازسوز ایجاد و نمونه‌های متعدد از آن تولید و روانه بازار شد.
به گفته ساکت، سی ان جی یک راهکار مناسب برای مدیریت تقاضای سوخت در بخش حمل و نقل کشور بوده و همچنان نیاز است که راهکارهای مدیریت تقاضای انرژی در کشور در همه بخش‌ها پیاده‌سازی شود. زیرا که پیشرفت از مسیر جهش تولید نیازمند انرژی است و الزاما همه انرژی مورد نیاز تولید لازم نیست با هزینه گزاف از منابع زیرزمینی استخراج و تبدیل شوند، بلکه میتوان با سرمایه‌گذاری کمتر و مدیریت دقیق تقاضا، انرژی عمده‌ای از منبع اتلاف انرژی استحصال و مصرف کرد.
از سوی دیگر، تنها مزیت طرح دوگانه‌سوزکردن رایگان خودروهای عمومی که بر مدیریت تقاضا تمرکز کرده است نسبت به راهکارهایی که بر افزایش عرضه تمرکز دارند، تنها سرمایه نیست، بلکه در صنعت سی ان جی دانش فنی نیز کاملا بومی شده و دوباره مانند سال‌های ابتدایی توسعه این صنعت، با تمام قدرت و البته با دانش جدید فعال خواهد شد.
بر این اساس میتوان گفت علاوه بر تأمین امنیت انرژی کشور در بخش حمل و نقل، اشتغال‌زایی این طرح بسیار بیشتر بوده و به وسعت ایران است. از طرفی چنانچه شرایط تحریم فروش نفت خام ادامه داشته باشد، سی ان جی فرصت جایگزینی با سوخت‌های مایع را تثبیت کرده و باعث می‌شود تا توان صادرات آندسته از حامل‌های انرژی که ساده‌تر از صادرات نفت خام هستند، پایدار بماند.
یکی از مصوبات شورای اقتصاد در جلسه فوق‌العاده روز دوشنبه ١١ آذرماه ۱۳۹۸ بنا بر پیشنهاد مشترک وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه به استناد ماده ١٢ قانون رفع موانع تولید، گامی در این زمینه برداشته شد. بر اساس مصوبه «حمایت از تولید و تبدیل کارخانه ای و کارگاهی یک میلیون و ۴۶۰ هزار دستگاه خودروی تاکسی، ون (تاکسی)، وانت و مسافربر شخصی بنزینی به سی ان جی سوز» با اعتباری ۶۵۰۰ میلیارد تومانی قرار است که بخش عظیمی از خودروهای خدماتی که تا کنون دوگانه‌سور نشده‌اند به صورت رایگان دوگانه‌سوز شوند.
با اجرای کامل این طرح، حجمی معادل ۱۸ میلیون لیتر در روز در مصرف بنزین صرفه‌جویی خواهد شد. که برای تولید این مقدار بنزین لازم است تا یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای احداث شود که به طور متوسط ۶ میلیارد دلار معادل ۱۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه دارد. این در حالیست که گره همیشگی تنظیم عرضه و تقاضای سوخت در کشور یعنی تأمین بنزین، با یک طرح ۵۶۴ میلیون دلاری باز خواهد شد و ۱۰۹ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی در هزینه‌ها به ویژه در شرایط کنونی به صورت گرفته است.
ایران با توجه به انرژی‌های در دسترس جامعه ایرانی، موقعیت جغرافیایی، فناوری‌های متعارف، سرمایه، و شرایط همسایگان خود، می‌باید در مورد سیاست‌گذاری انرژی، بیشتر از گذشته و هماهنگ‌تر عمل نماید. علاوه بر برنامه‌ریزی برای ازدیاد تولید حامل‌های انرژی، باید به صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف نیز توجه کافی کرد.
خبرآنلاین