این محموله‌های صادراتی بنزین با حداقل قیمت ۶ هزار و ۶۰۰ تومان بر هر لیتر به ارزش یک میلیارد و ۲۴۸ میلیون دلار به مقاصد زمینی و دریایی موجب شد تا مهرماه طلایی بورس انرژی به ثبت برسد تا ارزش معاملات این ماه در نهایت به ۷۷/ ۳۸ هزار میلیارد تومان بالغ شود که بالاترین رکورد این بازار است.
با داد و ستد ۲۸ میلیون بشکه‌ای بنزین با کف قیمتی هر لیتر ۶هزار و۶۰۰تومان در پایان هفته گذشته، حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی ایران رکورد تاریخی جدیدی را به نام خود ثبت کرد آن‌هم در شرایطی که تحریم‌ها به اوج خود رسیده است. این معاملات موجب شد تا با ثبت معاملات ۳۴ هزار میلیارد تومان، بزرگ‌ترین معاملات روزانه در تاریخ بازار سرمایه ایران نیز به ثبت برسد. بیشترین معاملات در بازار سرمایه تاکنون رقمی نزدیک به ۳۰ هزار میلیارد تومان در بورس اوراق بهادار بوده است. ثبت این سیگنال‌های معاملاتی به معنی آن است که صادرات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی می‌تواند به شکسته شدن طلسم تحریم و باطل‌السحر بازار سرمایه منتهی شود. در ماه‌ها و سال‌های گذشته از بورس انرژی به‌عنوان سلاح پنهان کشور در معاملات منطقه‌ای و جهانی فرآوردهها نام برده بودیم که اثرگذاری و اهمیت این ابزار در روزهای سخت تحریم‌ها بیش از گذشته در حال خودنمایی است.
عرضه حداکثری فرآوردهها و استفاده از توانمندی بخش‌خصوصی و بدنه کارگزاری در بازاریابی محموله‌های نفتی و فرآوردهها می‌تواند فضای رقابتی بالاتری را در این بازار به همراه داشته و توانمندی‌‌های آن را تقویت کند. تقویت جایگاه ایران به‌عنوان یک صادرکننده قدرتمند بنزین در بازارهای جهانی آن‌هم از بستر شفاف بورس انرژی به معنی آن است که گام‌های قدرتمند و موثری برای عبور واقعی از تحریم‌ها برداشته شده است. این حجم از معاملات در یک روز حتی در بازارهای انرژی مطرح دنیا نیز یک عدد بزرگ به شمار می‌رود و گویی بورس انرژی از هم‌اکنون برای بورس‌های معتبر در جهان خط و نشان کشیده است. این معاملات به معنی بازشدن مسیرهای جدیدی برای رونق صادرات فرآوردهها از بورس انرژی ایران خواهد بود که آینده این صنعت را دگرگون می‌کند. معامله بنزین موجب شد تا حجم معاملات روز پایانی مهرماه در بورس انرژی به ۳ میلیون و ۹۱۴ هزار تن برسد که ارزش معاملات را به ۳۴ هزار و ۷۶۵ میلیارد تومان ترقی داد.
به عبارت ساده‌تر ارزش معاملات یک روز «رویایی» در بورس انرژی با احتساب دلار ۲۸ هزار و ۴۰۰ تومانی؛ ۲۲/ ۱ میلیارد دلار بوده است. این درحالی است که نرخ مورد دلار محاسبه در آمارهای اعلامی بورس انرژی ۲۷ هزار و ۸۴۲ تومان بوده است، بنابراین رقم قطعی صادراتی برای کشور میزان یک میلیارد و ۶/ ۲۴۸ میلیون دلار خواهد بود که رقمی غیرمنتظره برای اقتصاد ایران است. به کمک این معاملات شاهد بودیم ارزش معاملات کل در مهرماه سال‌جاری در بورس انرژی بر اساس آمارهای اعلامی ۳۸ هزار و ۷۷۰ میلیارد تومان بوده که بزرگ‌ترین رقم ثبت شده در تاریخ معاملات ماهانه این بازار رسمی است. بدون احتساب معاملات روز چهارشنبه، ارزش معاملات مهرماه به بیش از ۴ هزار میلیارد تومان بالغ شد که در مقایسه با ماه ماقبل رشد ناچیزی را نشان می‌دهد. رهگیری این معاملات نکات پیچیده‌ای را در بر دارد، آن‌هم در شرایطی که این حجم از دادوستد با ابهامات آماری بسیاری روبه‌روست. بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های اجرایی در بورس انرژی یا بازارهای مشابه، اطلاعات معاملات از مسیر تقاضا و ویژگی‌های خریدار محرمانه است. در شرایط سخت تحریمی اما حداقل اطلاعات پیشین هم با محدودیت روبه‌رو شده تا جایی که رهگیری اطلاعات از سمت این معاملات تقریبا غیرممکن است و تنها می‌توان به تحلیل رخدادها بسنده کرد. مدت‌هاست که اوج پنهان‌کاری را در معاملات بورس انرژی شاهد هستیم که در شرایط فعلی اما توجیه‌پذیر است و این رویکرد به معنی آن است که خریدار خارجی می‌تواند بدون هیچ‌گونه نگرانی از درز اطلاعات، به‌صورت مستقیم یا شرکت‌های وابسته داخلی و خارجی در معاملات حضور یافته و کالای خود را تحویل بگیرد. درخصوص حساب‌های خارجی یا داخلی هم نگرانی خاصی برای واریز وجه و تسویه وجوه وجود ندارد، زیرا در اقصی نقاط جهان و با ارزهای مختلف تصفیه حساب امکان پذیر است. از سوی دیگر در مکانیزم معاملات پیش‌بینی شده که اگر به‌دلیل نوسان شدید قیمت‌ها، خریدار متضرر شود پتانسیل تعدیل نرخ وجود داشته باشد.
به جزآمارها تنها چیزی که از اطلاعات مخابره شده در بورس انرژی مشخص می‌شود شیوه عرضه است که عرضه‌های زمینی به مقاصد کشورهای منطقه است که با آنها اغلب مرز مشترک وجود دارد و عرضه‌های دریایی نیز از بنادر جنوبی کشور صادر شده و تقریبا مقصد آن نامعلوم است. اما بهتر است به همین اطلاعات نیز توجه جدی نداشته باشیم، زیرا معاملات از این پتانسیل برخوردار است که حتی مقصد محموله‌ها و شیوه حمل آن نیز تغییر کند. درخصوص زمان تحویل هم امکان تعدیل در شرایط متعادل وجود دارد، بنابراین از بستر بورس انرژی و از آمارهای اعلامی آن اطلاعاتی به بیرون درز نمی‌کند که نگرانی جدیدی ایجاد کند.
در بورس انرژی ایران این پتانسیل وجود دارد که معاملات حتی به جای تصفیه نقدی در حساب‌های داخلی یا بین‌المللی به‌صورت تهاتر تصفیه شود یعنی امکان دریافت یک کالای دیگر (همچون طلا یا محصولات کشاورزی) در قبال عرضه نفت خام و فرآوردهها وجود دارد. این ویژگی‌ها و البته پیچیدگی‌های معاملات در شرایط تحریم یک حسن مهم به شمار می‌آید آن‌هم در وضعیتی که اعلام حجم و ارزش معاملات اطلاعات ذی‌قیمتی است که از بستر بورس انرژی ایران مخابره می‌شود.
ذات رشد حجم و ارزش صادرات فرآوردهها در شرایطی که از بستر بورس انرژی صورت بگیرد به معنی یک معامله قطعی است بنابراین اثر غیرقابل کتمانی بر تولید ناخالص داخلی بر جا می‌گذارد آن‌هم در وضعیتی که فضا برای استفاده از این ابزار معاملاتی برای سایر فرآوردهها و حامل‌های انرژی وجود دارد. بزرگی این معامله در مقیاس منطقه‌ای و حتی جهانی موجب می‌شود تا یک داده موثر و مهم برای بازارهای داخلی به شمار بیاید. در شرایطی که نرخ ارز در تعیین تولید ناخالص داخلی با نرخ برابری دلار مبهم است و نمی‌تواند عدد قابل قبولی در ملاک جهانی محسوب شود، محاسبه اثر این معامله بر تولید ناخالص داخلی قابل ارزیابی نیست ولی ذات یک معامله آنها با رقمی بیش از یک میلیارد غیرقابل کتمان است. پس از محدوده منفی بهای دلار آزاد در روزهای گذشته، این معامله دومین سیگنال مهم اثرگذار بر اقتصاد ایران است که استمرار این رخدادها در کنار هم می‌تواند چهره اقتصاد ایران را به مرور زمان تغییر دهد. اگرچه ارزآوری یکی از ویژگی‌های این معاملات مهم است اما بیش از آن ایجاد فضای جدید برای استمرار تولید در پالایشگاه‌ها و حرکت به سمت تولید و فروش حداکثری بنزین و فرآورده‌های مشابه را به همراه خواهد داشت.
دنیای اقتصاد