«شرایط بازار ارز به سمت ثبات خوبی حرکت خواهد کرد.» این پیش بینی است که روز گذشته عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد. همتی در شرایطی این مطلب را بیان کرد که نزدیک به ۲۰ روز است بازار داخلی ارز ایران روند کلی نزولی را در پیش گرفته و قیمت دلار در بازار آزاد از سقف قیمتی کانال ۳۲ هزار تومان تا کانال ۲۶ هزار تومان هم کاهش یافت.
مقاومت در برابر فشارهای روانی تحریم‌ها
از اواخر شهریور ماه بازار ارز ایران تحت تاثیر چندین عامل، دچار التهاب و افزایش روزافزون قیمت‌ها بود. این التهابات از دلایل اقتصادی مانند سقوط شاخص بازار سرمایه و بلوکه شدن منابع ارزی ایران در برخی بانک‌های خارجی تا عوامل روانی مانند ایجاد موج جدید از تهدیدهای سیاسی و تبلیغاتی دولت ترامپ علیه ایران، مبنی بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران که به موجب توافق برجام در مهرماه پایان می‌پذیرفت، تاثیر می گرفت. هر چند این تلاش آمریکا با شکست در شورای امنیت مواجه شد، اما دولت آمریکا همچنان با انجام اقدامات ایذایی دیگر مانند اعمال تحریم ثانویه ۱۸ بانک و موسسه مالی ایرانی یا تحریم برخی ازچهره‌های شاخص حوزه صنعت نفت کشور، سعی در تداوم بخشیدن بر اثرات روانی سوء تهدیدات خود و بالاتر بردن انتظارات تورمی جامعه ایرانی داشت که با تقویت احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز همراه شده بود.
البته بانک مرکزی در این میان با توجه جدی بر لزوم پایین نگاه داشته شدن رشد پایه‌پولی و نقدینگی علی‌رغم تمام فشارهای ناشی از اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه اقتصاد کشور و مشکلات ناشی از شیوع بیماری کرونا، از طریق بازارساز در این مدت با تدابیری نظیر افزایش عرضه در بازار و برداشتن سقف فروش در سامانه نیما، از سرگیری فروش ارز سهمیه‌ای، آزاد کردن فروش ارز پتروشیمی ها در صرافی‌های غیربانکی و کاهش اختلاف قیمت دلار در بازار رسمی و آزاد مقدمات کاهش نوسانات قیمتی را در بازار ارز فراهم کرد.
به اعتقاد کارشناسان یکی از موثرترین اقدامات بانک مرکزی که در زمان مناسبی انجام شد اعلام شفاف عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار اسکناس در بازار بود که همزمان با صدور جواز افزایش سقف خرید بانک‌ها و صرافی‌ها در بازار متشکل ارزی تا ۵۰۰ هزار دلار انجام گرفت. در نتیجه اجرای این تصمیم از روز ۲۱ مهرماه، کاذب بودن تقاضایی که توسط نوسان‌گیران و سفته‌بازان در بازار ارز ایجاد شده بود، عیان شد. به عنوان نمونه طبق گزارش اعلام شده توسط بانک مرکزی در هفت روز نخست آبان‌ماه، به طور متوسط روزانه ٧٠ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ روزانه‌های حاشیه بازار عرضه شد، اما به‌رغم این میزان عرضه و امکان خرید هر صرافی به میزان ۵۰۰ هزار دلار، از این میزان عرضه که رقم قابل‌توجهی نیز محسوب نمی‌شود، در مجموع فقط حدود ۵ میلیون دلار توسط صرافی‌ها خریداری شد. این رخداد به خوبی نشان‌دهنده عدم وجود تقاضای حقیقی در بازاری است که تا پیش از این تدبیر بانک مرکزی، به صورت روزانه شاهد افزایش قیمت‌ها خصوصا در معاملات شبانه دلالان بود.
علاوه بر این بانک مرکزی بر افزایش عرضه در سامانه نیما در این مدت هم تاکید داشت، تا حدی که در هفت روز ابتدایی آبان‌ماه حدود ۶٧٠ میلیون دلار ارز به صورت حواله توسط صادرکنندگان در سامانه نیما عرضه شد. بانک مرکزی در تلاش است تا همچنان با تقویت سامانه نیما به عنوان محور مبادلات مربوط به حواله ارزی، در جهت مدیریت بازار ارز اقدام کند.
همچنین صدور اجازه تهاتر ارزی برای صادرات و واردات، دستگیری گروهی از دلالان فضای مجازی و انتشار اخبار مثبت درباره ساخت واکسن کرونا و تقویت احتمال آزادسازی ارزهای بلوکه‌شده در بانک‌های خارجی از دیگر عواملی است که در روند کاهش قیمت‌ها طی نزدیک به ۲۰روز گذشته موثر بوده است.
منتظر تحولات روزهای آتی
در روزهای اخیر رصد تحولات بازار ارز نشان می‌دهد که معامله‌گران با پیش‌بینی ادامه روند کاهشی قیمت‌ها در این بازار، عمدتا در پی فروش بوده‌اند، این واقعیت را از اعلام نرخ خرید صفر توسط بازارساز از روز چهارشنبه هفته گذشته هم می‌توان ردیابی کرد. بازارساز با این اقدام در واکنش به هجوم معامله‌گران برای فروش ارز، این پیام را می‌دهد که هیچ نیازی به خرید ارز ندارد و از نظر منابع برای تامین بازار بی‌نیاز است.
حال در شرایطی که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم فردا (سه شنبه) برگزار خواهد شد، به نظر می‌رسد ریسک معاملات برای فعالان بازار ارز بیشتر شده باشد. در روز ابتدایی هفته مقاومت جدی از سوی دلالان بازار در کانال ۲۶ هزار تومان دیده شد و به همین دلیل در دو روز ابتدایی این هفته عمده معاملات دلار در کانال ۲۷ هزار تومانی انجام شد. امابه اعتقاد برخی از کارشناسان در صورت شکسته شدن این مقاومت در کانال ۲۶ هزار تومانی در روزهای پیش‌رو، می توان امیدوار به ادامه روند نزولی قیمت دلار لااقل تا کانال ۲۳ هزار تومان هم بود. اتفاقی که برای تحقق آن باید منتظر نتیجه تحولات سیاسی و اقتصادی روزهای آتی بود.
یکسان شدن نرخ ارز در بازارهای متفاوت
علاوه بر کاهش بیش از ۵ هزار تومانی قیمت دلار طی ۲۰ روز گذشته، اتفاق مبارک دیگری که در بازار ارز رخ داده است، متناسب شدن نرخ خرید و فروش دلار و یورو در صرافی‌های بانکی و بازار متشکل ارزی با نوسانات بازار آزاد است. امری که در نهایت منجر به این شده است که پس از افزایش تدریجی نرخ دلار نیمایی و همچنین کاهش همگام نرخ دلار در صرافی ملی و بازار آزاد، امروز شاهد عرضه دلار در تمامی این بازارهای موازی در کانال قمیتی ۲۷ هزار تومان باشیم.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این اتفاق فرصت بسیار خوبی را برای بانک مرکزی ایجاد کرده است تا این بانک، سیاست تک‌نرخی کردن ارز را اجرا کند. امر مهمی که به گفته این گروه از کارشناسان علاوه بر از بین بردن بسیاری از زمینه‌های فساد و رانت، می‌تواند فارغ از تمامی تحولات داخلی و بین‌المللی که پیش‌بینی می‌شود در روزهای آتی رخ دهد، مسیر را برای اجرای سایر سیاست‌های کنترلی این بانک در بازار ارز، هموار خواهد سازد.
ایرنا