هرچند سال گذشته واکنش های تندی نسبت به راه اندازی بازار متشکل ارزی رقم خورد و برخی آن را بی‌تاثیر می‌دانستند، اما امسال نتایج آن به خوبی قابل لمس بود. بازار متشکل ارزی که قرار بود برای ساماندهی بازار ارز و تعیین نرخ در داخل کشور تشکیل شود در دو هفته گذشته عملکرد خوبی را ثبت کرد و به نوعی تقاضاهای غیرواقعی را به حاشیه کشاند و به گفته کارشناسان دست دلالان و سوداگران را از این بازار کوتاه کرد. در واقع این اتفاقات به خوبی نشان داد که متاسفانه بخش دلالی و سوداگری بازار در رشد قیمت‌ها سهم بسیار بالایی دارد و باعث بهم ریختگی بازار خواهد شد.
بازار متشکل ارزی چیست؟
بازار متشکل ارزی بازیگران بزرگی مانند بانک ها و صرافی‌ها را دارد که بازیگردان آن بانک مرکزی است و برخلاف بازار موجود که تمام افراد می‌توانند در آن به خرید و فروش بپردازند، در بازار متشکل ارزی تنها همین بازیگران بزرگ هستند که بازی می‌کنند. در بازار فعلی معاملات هم به شکل نقد و هم به شکل حواله صورت می‌گیرد، اما در بازار متشکل تنها معاملات نقدی انجام خواهد گرفت. همچنین قیمت در بازار متشکل ارزی تحت مکانیزم عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد.
سیاست موثر بانک مرکزی
براساس آمار بانک مرکزی، حدود ۳۸۵ میلیون دلار اسکناس ارز در بازار متشکل طی ۵ روز اجرای این سیاست جدید ارزی در مهرماه عرضه شد، اما به دلیل نبود تقاضای واقعی، ۴ میلیون و ۷۴۴ هزار دلار فروخته شد. در جدیدترین خبرها نیز اعلام شد که هفته نخست آبان ماه، روزانه به طور متوسط ۷۰ میلیون دلار در بازار متشکل ارزی عرضه شد، اما فقط حدود ۵ میلیون دلار آن خریداری شد.
اواخر مهرماه بود که بانک مرکزی در سیاست جدید ارزی، سقف خرید کارگزاران (بانک ها و صرافی ها) در بازار متشکل ارزی را با هدف ساماندهی به بازار به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داد و پس از اعلام این تصمیم یعنی در ۲۱ مهرماه، حجم عرضه ارز به صورت حواله (در بستر سامانه نیما) نسبت به روز کاری قبل حدود ٢٧ درصد افزایش یافت و بیش از ۱۶۸ میلیون یورو شد. علاوه بر این در بازار متشکل معاملات ارزی نیز بیش از ٨۵ میلیون دلار به صورت اسکناس عرضه شد.
این روند ادامه داشت و در دومین مرحله اجرای سیاست جدید ارزی بانک مرکزی، در روز ۲۲ مهرماه حدود ٧٨ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس از سوی بانک مرکزی در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ های حاشیه بازار عرضه شد، اما فقط حدود ۱.۵ میلیون دلار توسط صرافی‌ها خریداری شد که این مهم نشانگر نبود تقاضای واقعی در بازار ارز بود. از سوی دیگر در همان روز، حدود ١٨٠ میلیون دلار ارز به صورت حواله ارزی توسط صادرکنندگان در بازار عرضه شد که این میزان عرضه علاوه بر رشد ١٠ درصدی نسبت به روز کاری گذشته یعنی ۲۱ مهرماه، حاکی از استقبال صادرکنندگان به عرضه ارزهای خود بود.
این روند تا ۲۳ مهرماه یعنی سومین مرحله اجرای این سیاست نیز ادامه داشت و بانک مرکزی حدود ۷۳ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ های حاشیه بازار عرضه کرد؛ اما باز هم میزان خرید بالا نبود به نحوی که فقط حدود ۶۰۰ هزار دلار توسط صرافی ها خریداری شد و مُهر تایید دیگری بر نبود تقاضای موثر و واقعی در بازار ارز به صورت اسکناس بود. همچنین گزارش های دریافتی از سامانه نیما حاکی از این بود که ۲۳ مهرماه حدود ۱۳۴ میلیون دلار ارز به صورت حواله ارزی توسط صادرکنندگان در بازار عرضه شد.
بانک مرکزی در چهارمین دوره عرضه ارز به صورت اسکناس در ۲۷ مهرماه نیز حدود ۷۴ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ های حاشیه بازار عرضه کرد و با وجود امکان خرید هر صرافی به میزان ۵٠٠ هزار دلار در این بازار، حدود ۱.۷ میلیون دلار توسط صرافی ها خریداری شد. همچنین براساس گزارش‌های دریافتی از سامانه نیما، در آن روز حدود ۱۲۶ میلیون دلار ارز به صورت حواله ارزی توسط صادرکنندگان در بازار عرضه شد.
پس از گذشت ۵ روز کاری از اجرای این تصمیم، در ۲۸ مهر ۱۳۹۹ نیز بانک مرکزی حدود ۷۵ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ های حاشیه بازار عرضه کرد که حدود ۹۴۴ هزار دلار توسط صرافی‌ها خریداری شد و میزان عرضه ارز به صورت حواله ارزی از سوی صادرککنندگان در سامانه نیما حدود ۱۴۲ میلیون دلار بود.
در مجموع، در این مدت ۵ روزه، حدود ۳۸۵ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در بازار متشکل معاملات ارزی در نرخ های حاشیه بازار عرضه و ۴ میلیون و ۷۴۴ هزار دلار آمار فروش در ۴ روز اعلام شد.
عرضه ۴۹۰ میلیون دلاری و خرید ۵ میلیونی
بانک مرکزی در ادامه سیاست ارزی خود در اواخر مهرماه، در هفت روز نخست آبان ۱۳۹۹ نیز روزانه به طور متوسط ٧٠ میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در «بازار متشکل معاملات ارزی» در نرخ های حاشیه بازار عرضه کرد، اما با وجود این میزان عرضه و امکان خرید هر صرافی به میزان ۵۰۰ هزار دلار در بازار مذکور، از میزان عرضه در مدت یاد شده یعنی از اول تا هفتم آبان، در مجموع فقط ٧ درصد (حدود ۵ میلیون دلار) توسط صرافی‌ها خریداری شده که این امر حاکی از فقدان تقاضای موثر در بازار برای ارز به صورت اسکناس است.
همچنین گزارش های دریافتی از سامانه نیما حاکی از این است که در این مدت حدود ۶٧٠ میلیون دلار ارز به صورت حواله توسط صادرکنندگان در سامانه نیما عرضه شده است. در نهایت اینکه بانک مرکزی در این مدت اخیر عرضه های مناسب اسکناس ارز در قالب بازار متشکل ارزی داشته که از این میزان کمتر از ۱۰ میلیون دلار آن از سوی بازیگران اصلی این بازار خریداری شد.
ایبنا